Morze Śródziemne

morze śródlądowe między Europą, Azją i Afryką

Morze Śródziemnemorze międzykontynentalne leżące pomiędzy Europą, Afryką i Azją, o powierzchni około 2,5 mln km². Zasolenie wód Morza Śródziemnego wynosi 33–39.

Morze Śródziemne
Ilustracja
Kontynent

Europa, Afryka i Azja

Państwa

 Hiszpania
 Francja
 Monako
 Włochy
 Malta
 Słowenia
 Chorwacja
 Bośnia i Hercegowina
 Czarnogóra
 Albania
 Grecja
 Cypr ( Cypr Północny)
 Turcja
 Syria
 Liban
 Izrael
 Egipt
 Libia
 Tunezja
 Algieria
 Maroko

Terytoria

 Gibraltar
 Akrotiri i Dhekelia

Powierzchnia

ok. 2,5 mln km²

Średnia głębokość

1438 m

Największa głębia

Calypso na M. Jońskim
5267 m

Zasolenie

33,0 do 39,4

Temperatura

+7 do +30 °C

Typ morza

śródlądowe

Wyspy

Sycylia, Malta, Sardynia, Cypr, Korsyka

Położenie na mapie świata
Mapa konturowa świata, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Morze Śródziemne”
Ziemia35°N 18°E/35,000000 18,000000
Mapa morza
Mapa Morza Śródziemnego z zaznaczonymi ośrodkami miejskimi i infrastrukturą transportową

Na zachodzie jest połączone Cieśniną Gibraltarską z Oceanem Atlantyckim, na wschodzie przez cieśninę Dardanele łączy się z morzem Marmara i dalej przez cieśninę Bosfor z Morzem Czarnym, zaś przez Kanał Sueski z Morzem Czerwonym i dalej z Oceanem Indyjskim.

To śródlądowe morze jako jedyne na świecie otoczone jest lądami należącymi do trzech części świata. Już przed tysiącami lat kwitły tu kultura i nauka, rozwijały się rolnictwo, rzemiosło, handel i żegluga. Na obszarze tym pozostały bogate pamiątki starych cywilizacji – pojedyncze zabytki i całe miasta. Wspólną cechą tych państw, poza dostępem do morza, jest klimat i roślinność śródziemnomorska.

Nad Morzem Śródziemnym leżą następujące państwa i terytoria zależne (zgodnie z ruchem wskazówek zegara): Gibraltar, Hiszpania, Francja, Monako, Włochy, Malta, Słowenia, Chorwacja, Bośnia i Hercegowina, Czarnogóra, Albania, Grecja, Cypr (w tym Cypr Północny oraz Akrotiri i Dhekelia), Turcja, Syria, Liban, Izrael (w tym Strefa Gazy), Egipt, Libia, Tunezja, Algieria i Maroko. Większość państw basenu Morza Śródziemnego współpracuje w ramach Partnerstwa Eurośródziemnomorskiego.

Fauna Morza Śródziemnego liczy w przybliżeniu około 5000 gatunków.

Nazwa edytuj

Termin „Morze Śródziemne” pochodzi z łacińskiego słowa mediterraneus znaczącego tyle, co „w środku ziemi” lub „między lądami” (medius - ‘między’, ‘pośrodku’ + terra ‘ziemia’, ‘ląd’), jako że znajduje się między kontynentami Afryką i Europą. Grecka nazwa Mesogeios (Μεσόγειος) jest podobna – μέσο, „środek” + γη, „ziemia”, „ląd”. W czasach historycznych Morze Śródziemne miało kilka nazw, np. Grecy początkowo nazywali je ἡ θάλασσα (hē thálassa; „Morze” bez przymiotnika) lub czasami ἡ μεγάλη θάλασσα (hē megálē thálassa; „Wielkie Morze”), ἡ ἡμέτερα θάλασσα (hē hēmétera thálassa; „Nasze Morze”), η εντός θάλασσα (he entos thálassa; „Morze Wewnętrzne”) lub ἡ θάλασσα ἡ καθ'ἡμᾶς (hē thálassa hē kath'hēmâs; „Morze wokół nas”). Rzymianie powszechnie nazywali je podobnie Mare Nostrum (łac. „Nasze Morze”), Mare Magnum („Wielkie Morze”) lub też Mare Internum („Morze Wewnętrzne”). W Biblii pierwotnie znane było jako „Wielkie Morze” [Lb 34,6,7, J 1,4, 9,1, Ez 47,10,15,20] lub po prostu „Morze” [1Krl 5,9, 1Mch 14,34, 15,11], ale także znane jako „Morze Hinder” z powodu swojego położenia na zachodnim brzegu Ziemi Świętej i dlatego znajdującym się za osobą spoglądającą na wschód, o czym jest mowa w Starym Testamencie, co czasami tłumaczone jest jako „Zachodnie Morze” [Pwt 11,24, Jl 2,20]. Inną nazwą było „Morze Filistynów” (Wj 23,31) z powodu ludzi zamieszkujących dużą część wybrzeża blisko Izraelitów. We współczesnym hebrajskim było zwane Ha-Jam Ha-Tichon (הַיָּם הַתִּיכוֹן) – „Środkowym Morzem”, dosłownym tłumaczeniem niemieckiego odpowiednika Mittelmeer. W języku tureckim znane jest jako Akdeniz – „Białe Morze”, w arabskim – l-Baḥr al-Abyaḍ al-Mutawassiṭ (البحر الأبيض المتوسط), co możemy zrozumieć jako „Białe Morze Środkowe”, zaś w islamskiej i dawnej arabskiej literaturze było wymienione jako Baḥr al-Rūm (بحر الروم), lub „Rzymskie/Bizantyjskie Morze”.

Podział edytuj

Podział Morza Śródziemnego według Międzynarodowego Biura Hydrograficznego w Monako:

Podział nie uwzględnia innych obszarów Morza Śródziemnego nazywanych również morzami:

Wyspy edytuj

Osobny artykuł: Wyspy Morza Śródziemnego.

Ważniejsze wyspy to (licząc od zachodu)

Pomiędzy Korsyką a Półwyspem Apenińskim znajdują się m.in.

Wyspy Morza Egejskiego

Temperatura morza edytuj

Średnia dobowa temperatura morza (°C), źródło: seatemperature.org
Sty Lut Mar Kwi Maj Cze Lip Sie Wrz Paź Lis Gru Rok
Dla porównania: Sopot[1] 3,3 2,8 2,4 4,8 10,1 15,1 18,5 19,2 17,4 13,3 9,7 6,1 10,2
Gibraltar[2] 16,3 15,8 15,7 16,9 18,5 21,0 22,8 23,3 21,8 20,5 18,3 16,8 18,9
Malaga, Hiszpania[3] 15,9 15,6 15,6 16,8 18,4 20,9 22,9 23,5 21,8 20,4 18,1 16,6 18,9
Nicea, Francja[4] 13,4 13,0 13,4 14,6 18,0 21,8 23,1 23,6 22,2 19,6 17,4 14,9 17,9
Genua, Włochy[5] 13,6 13,1 13,6 15,1 18,7 22,8 24,1 24,3 23,0 20,2 17,9 15,3 18,5
Split, Chorwacja[6] 13,7 13,5 13,9 15,1 18,2 22,3 24,4 24,8 23,8 20,3 18,2 16,0 18,7
Barcelona, Hiszpania[7] 13,4 13,1 13,3 15,0 18,0 21,9 24,0 25,2 24,0 21,8 18,3 15,4 18,6
Walencja, Hiszpania[8] 14,2 13,8 14,1 16,1 18,8 22,5 24,8 25,8 24,6 22,1 19,1 16,1 19,3
Almería, Hiszpania[9] 15,3 14,9 15,1 16,7 18,6 21,3 23,8 24,9 23,0 21,1 18,7 16,6 19,2
Alicante, Hiszpania[10] 14,5 14,1 14,4 16,4 19,0 22,4 25,2 26,3 25,0 22,4 19,4 16,6 19,6
Rzym, Włochy[11] 14,5 13,9 14,1 15,5 18,8 22,9 24,7 25,0 24,0 21,1 19,0 16,1 19,1
Durrës, Albania[12] 14,7 14,6 14,7 15,8 18,8 22,9 25,5 25,4 24,4 20,9 18,6 16,1 19,4
Palermo, Włochy[13] 15,1 14,3 14,6 15,8 18,7 23,1 25,7 26,3 25,1 22,3 19,9 16,7 19,8
Algier, Algieria[14] 15,2 14,7 15,1 16,6 18,8 21,7 24,1 25,3 24,5 22,3 19,6 16,8 19,6
Tunis, Tunezja[15] 15,3 14,4 14,6 15,7 18,3 22,0 24,4 25,4 24,6 22,6 20,2 17,2 19,6
Ateny, Grecja[16] 15,4 15,0 15,2 15,7 18,5 22,6 25,7 26,3 25,0 22,2 19,1 16,6 19,8
Malta[17] 16,1 15,4 15,4 16,3 18,7 22,6 25,5 26,1 25,5 23,4 21,2 18,1 20,4
Limassol, Cypr[18] 17,8 17,0 17,3 18,1 20,8 24,4 27,2 28,0 27,2 25,2 22,1 19,6 22,1
Aleksandria, Egipt[19] 18,3 17,3 17,4 18,3 20,7 24,0 26,5 27,6 27,2 25,5 22,5 20,2 22,1
Bejrut, Liban[20] 18,5 17,5 17,5 18,5 21,3 24,9 27,5 28,5 28,1 26,0 22,6 20,1 22,6
Tel Awiw, Izrael[21] 18,8 17,6 17,8 18,6 21,2 24,9 27,2 28,6 28,2 26,3 23,2 20,6 22,8

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj