Czasopismo elektroniczne
Czasopismo elektroniczne, e-czasopismo, czasopismo online – wydawnictwo ciągłe, ukazujące się w określonych odstępach czasu, np. tygodnik, dwutygodnik, miesięcznik, publikowane jedynie w postaci elektronicznej i dostępne na nośniku elektronicznym.
Według Barbary Sosińskiej-Kalaty czasopismo elektroniczne to czasopismo, które jest zapisane w postaci cyfrowej oraz udostępniane za pomocą transmisji elektronicznej, najczęściej w Internecie w World Wide Web. W formie e-czasopism są wydawane m.in. periodyki naukowe, fachowe, popularnonaukowe, urzędowe, biuletyny informacyjne, magazyny opinii oraz gazety. Czasopisma elektroniczne są publikowane w sposób ciągły z określoną frekwencją, najczęściej w formatach HTML i PDF. Czasami są do nich dołączane również nagrania dźwiękowe oraz materiały wideo w formatach MP3 i MP4. E-czasopisma mogą być dostępne wyłącznie online lub być elektronicznymi odpowiednikami wersji tradycyjnych[1].
Historia edytuj
Do powstania czasopism elektronicznych na początku lat 80. XX wieku przyczyniły się m.in.:
- kryzys związany z papierem[2], wynikający ze znacznego wzrostu zapotrzebowania na książki (bariera ilościowa) oraz wzrostu produkcji[3], skutkujący wysokimi cenami publikacji drukowanych,
- postęp technologiczny (rozwój urządzeń elektronicznych, szczególnie komputerów),
- upowszechnianie urządzeń pozwalających na odtwarzanie i obróbkę tekstów,
- rozwój sieci telekomunikacyjnych i opracowanie protokołu FTP,
- problemy bibliotek z magazynowaniem stale rosnącej liczby dokumentów[2].
Pierwszym periodykiem opublikowanym w formie cyfrowej było eksperymentalne czasopismo z zakresu psychologii oraz medycyny „Mental Workload”[4]. W 1982 roku naukowcy z Uniwersytetów w Birmingham i Loughborough doprowadzili do wydania e-czasopisma o nazwie „Computer Human Factors”. Periodyk był innowacyjny ze względu na możliwość dodawania komentarzy przez czytelników[5]. W Polsce pierwsze czasopismo dostępne tylko w formie cyfrowej pojawiło się w 1989 roku za sprawą grupy fizyków związanych z Uniwersytetem Warszawskim. Publikowane przez nich „Donosy”[6] wciąż ukazują się w oryginalnej i niezmienionej formie[7].
Zalety i wady czasopism elektronicznych edytuj
Zalety:
- dostępność w każdym momencie, z dowolnego miejsca,
- większa aktualność,
- dostęp wielu użytkowników w tym samym momencie,
- możliwość wyszukiwania, np. pełnotekstowego,
- szybszy proces publikowania treści,
- bezpłatny dostęp do czasopism Open Access[8].
Wady:
- wymagana minimalna umiejętność obsługi komputera,
- wymagane posiadanie odpowiedniego sprzętu i oprogramowania,
- wymagany dostęp do Internetu,
- wysokie ceny publikacji komercyjnych,
- bariery mentalne,
- możliwość popełnienia plagiatu i celowego zniekształcanie informacji,
- ograniczenia, które wiążą się z techniką komputerową, np. niska rozdzielczość ekranu[9].
Typologia czasopism elektronicznych edytuj
Podział ze względu na stosowane formaty:
Podział ze względu na sposób dystrybucji:
- e-mail,
- Web,
- CD-ROM,
- listerv,
- inne[10].
Podział ze względu na częstotliwość ukazywania się:
- miesięczniki,
- tygodniki,
- dzienniki,
- inne[10].
Podział ze względu na dostęp do czasopism elektronicznych:
- płatne (publikacje komercyjne),
- bezpłatne (Open Access[10]),
Inny podział ze względu na sposób dystrybucji, zob. wyżej:
- czasopisma online,
- czasopisma na CD-ROM[11],
Podział ze względu na formy ukazywania się czasopism elektronicznych:
- e-czasopisma, które ukazują się również w wersji drukowanej,
- e-czasopisma jedynie w wersji elektronicznej[11]
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Barbara Sosińska-Kalata, Czasopisma elektroniczne [w:] Encyklopedia książki, pod red. Anny Żbikowskiej-Migoń i Marty Skalskiej-Zlat, Wrocław 2017, s. 433.
- ↑ a b Piotrowska E., Zając R., Czasopisma elektroniczne w bibliotekach naukowych, „Zagadnienia Informacji Naukowej” 2002, nr 1, s. 91.
- ↑ Barbara Bieńskowska, Książka na przestrzeni dziejów, Warszawa 2005, s. 215.
- ↑ Nahotko 2007 ↓, s. 28–29.
- ↑ Nahotko 2007 ↓, s. 29–30.
- ↑ Donosy [online], donosy.info [dostęp 2018-11-13].
- ↑ Nahotko 2007 ↓, s. 35.
- ↑ Nahotko 2007 ↓, s. 19.
- ↑ Nahotko 2007 ↓, s. 19–20.
- ↑ a b c d Nahotko 2007 ↓, s. 18.
- ↑ a b Ewa Piotrowska, Renata Zając, Czasopisma elektroniczne w bibliotekach naukowych, „Konsorcja i współpraca bibliotek” 2002 nr 7, http://www.ebib.pl/2002/36/piotrowska.php.
Bibliografia edytuj
- Marek Nahotko, Naukowe czasopisma elektroniczne, Warszawa 2007.