DOS/360

DOS (Disk Operating System) – opracowany przez koncern IBM system operacyjny dla serii komputerów produkowanych przez tę firmę. Nazwa DOS obejmuje rodzinę systemów, stanowiących kolejne wersje rozwojowe opracowywane wraz z powstawaniem nowych serii maszyn cyfrowych.

Pierwszy system został opracowany dla modeli System-u 360 i oznaczony został jako DOS/360. Wraz z kolejnymi systemami, np. System 370, wprowadzane były kolejne jego wersje.

System ten w zasadzie stanowił rozszerzenie wcześniej eksploatowanych systemów:

BOS/360 (Basic Operating System) opracowany dla najmniejszych modeli z rodziny komputerów System 360,
TOS/360 (Tape Operating System) dla wersji systemów pozbawionych dysków magnetycznych.

Oprócz systemu DOS firma IBM wprowadziła system OS (Operating System, np. OS/360). Oba systemy wzajemnie się uzupełniały i każdy z nich miał swoje odrębna zastosowanie:

DOS – dla małych modeli, w instytucjach, gdzie nie przewidywano znaczącej rozbudowy systemu komputerowego,
OS – dla większych konfiguracji i tam gdzie planowano rozwój systemów informatycznych.

Ten zakres zastosowań był dość płynny i różnie stosowany.

W obozie socjalistycznym, a w szczególności w krajach należących do RWPG, rozwój systemów informatycznych, to adaptacje istniejących ówcześnie rozwiązań do potrzeb i przede wszystkim możliwości znaczenie opóźnionego przemysłu. Dla komputerów Jednolitego Systemu wprowadzono wersję systemu DOS (i OS) oznaczoną DOS/JS (i odpowiednio OS/JS), tylko nieznacznie różniącą się od pierwowzoru.

Funkcje systemu DOS można podzielić na:

zarządzanie pracą
zarządzanie wieloprogamowaniem
zarządzanie danymi
obsługa błędów systemu
rejestrowanie pracy systemu.

Zasadniczym elementem systemu był wolumin systemowy (dysk), na którym znajdowała się całość oprogramowania składającego się na system. Podzielone ono było na biblioteki zlokalizowane w jednym zbiorze bibliotecznym widzianym jako pojedynczy zbiór VTOC (tablica zawartości woluminu). Biblioteki:

biblioteka faz: przechowywała moduły ładowalne
biblioteka modułów wynikowych
biblioteka modułów źródłowych.

Do obsługi bibliotek przeznaczony był program MAINT.

Pamięć w systemie podzielna była następująco:

nadzorca
- jądro systemu
- bloki sterujące
- obszar ładowania procedur nierezydentnych
obszar przeznaczony dla programów użytkowych (max. 3 strefy)
- warstwa drugoplanowa BG
- warstwa pierwszoplanowa F2
- warstwa pierwszoplanowa F1.

Jak wynika z powyższego podziału obszaru przeznaczonego dla programów użytkowych, system umożliwiał przetwarzanie maksymalnie do trzech procesów (po 1 w każdej ze stref).

Praca w systemie odbywać się mogła w 2 trybach:

tryb przetwarzania wsadowego
tryb przetwarzania pojedynczych programów.

Sterowanie pracą dokonywało się za pomocą języka JCL (Job Control Language), przy czym w trybie 2 zestaw poleceń i fraz był ograniczony oraz dotyczył pojedynczego programu uruchomionego z końcówki operatorskiej (np. terminala = klawiatura+ monitor).

Programy użytkowe w systemie DOS składały się z faz. Kolejne fazy były ładowane do pamięci po zakończeniu poprzedniej fazy. Taka organizacja wynikała z ograniczonych zasobów pamięci komputera. System nie obsługiwał zarządzania katalogami i zbiorami na woluminach. Operator musiał określać miejsce (adres) i rozmiar zakładanego zbioru. Oprogramowanie odpowiadające za zarządzanie danymi w systemie to IOCS (Input Output Control System) podzielone na fizyczny IOCS (Physical – PIOCS) i logiczny IOCS (Logical – LIOCS).