Zamek de Haar
Zamek de Haar (Kasteel de Haar) – to rozległy kompleks zamkowy w holenderskiej miejscowości Haarzuilens niedaleko Utrechtu. Obecny wygląd zamku jest w dużej mierze wynikiem prac, zleconych w latach 1892–1912 przez ówczesnego właściciela barona Étienne Van Zuylen Van Nyevelt van de Haar (1860-1934) i jego żonę Hélène de Rothschild (1863-1947), pod kierunkiem zespołu architektów Pierre’a i Josepha Cuyperów, którzy dokonali rekonstrukcji średniowiecznego założenia[1].
 Zamek de Haar | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Typ budynku | |
| Styl architektoniczny | |
| Architekt | |
| Rozpoczęcie budowy |
XIV w. |
| Zniszczono |
1672 |
| Odbudowano |
1892-1912 |
| Pierwszy właściciel |
rodzina de Haar |
| Kolejni właściciele |
Baron Étienne Van Zuylen Van Nyevelt van de Haar (1860–1934) i jego żona Hélène de Rothschild (1863-1947) |
| Obecny właściciel |
„Fundacja Casteel de Haar” (od roku 2000) |
Położenie na mapie Holandii  | |
 52°07′17,15″N 4°59′10,85″E/52,121431 4,986347
| |
| Strona internetowa | |
Historia edytuj
Początki zamku datuje się na połowę XII w. Pierwsza wzmianka o zamku pojawiła się w dokumentach w 1391, kiedy to członek rodu De Haar otrzymał zamek, który pozostał w rodzinie do wymarcia de Haar w linii męskiej, a następnie przeszedł przez małżeństwo na rodzinę Van Zuylen. Dirk van Zuylen został właścicielem zamku w 1451. Zamek został spalony w 1482 w trakcie konfliktów zbrojnych i częściowo rozebrany. Pozostała część prawdopodobnie została wkomponowana w nową budowlę wzniesioną na początku XVI w. Zamek wzmiankowany jest w dokumencie z 1506 jako należący do Stevena van Zuylena, a w 1536 w wykazie włości lennych w prowincji Utrecht. Najstarszy obraz zamku przedstawia w dużej mierze odrestaurowany kompleks z 1554. Od 1641 ponownie popadał w ruinę po śmierci Johana van Zuylena van de Haara, który nie pozostawił żadnych potomków. Podczas III wojny angielsko-holenderskiej w 1672 został znacznie zniszczony przez wojska francuskie[2].
Budynki edytuj
Zamek, zbudowany na planie nieregularnego pięciokąta, ma łącznie pięć wież, dwie na planie prostokąta i trzy na planie koła. Pierwotnie otwarty wewnętrzny dziedziniec zamku został zadaszony podczas odbudowy. Głównym materiałem budowlanym była cegła.
Zamek jest całkowicie otoczony fosą. Kościół kompleksu znajduje się naprzeciwko zamku. Kościół w XIX w. także był zdewastowany i częściowo pozbawiony dachu[2].
Odbudowa edytuj
Podczas odbudowy Pierre Cuypers zadbał o to, aby stare i nowe mury można było odróżnić, używając innego rodzaju cegły do budowy nowych ścian. Zamek ma 200 sypialni i 30 łazienek. Zewnętrzna i wewnętrzna architektura kompleksu, z wyjątkiem pomieszczeń baronowej, których Cuypers nie zaprojektował, jest jednolicie neogotycka, ale przy odbudowie zastosowano najnowocześniejsze techniki tamtych czasów, zarówno pod względem konstrukcyjnym, jak i technologii budowlanej[3].
Z dźwigarów stalowych i prefabrykatów żelbetowych dostarczonych przez firmę z Amsterdamu wykonano ostrołukowe sklepienie kolebkowe do zadaszenia otwartego w średniowieczu dziedzińca wewnętrznego zamku głównego, który właściciel chciał przekształcić w dużą aulę. Został on pokryty od spodu drewnianą boazerią wykonaną w warsztatach Cuypersa w Roermond, dzięki czemu spełniono życzenie klienta dotyczące drewnianego sklepienia kolebkowego[3].
Ponadto zainstalowano generator do produkcji energii elektrycznej, windę oraz parową instalację centralnego ogrzewania. Z tego powodu zamek uznawany jest nie tylko za zabytek architektoniczny, ale także za zabytek techniki.
Biuro architektoniczne Cuypers zaprojektowało nie tylko budynek jako taki, ale także prawie całe wyposażenie z uwzględnieniem detali, meble, a nawet sztućce i uniformy służby domowej. Wiele zostało wykonanych we własnym zakresie przez firmę Cuypers & Co. Pierre’a i Josa Cuypersów z Roermond, która specjalizowała się w produkcji rzeźb, mebli i wyposażenia kościołów; ale częściowo również zlecone firmom zewnętrznym, takim jak paryski złotnik, który wykonał sztućce.
Wybitnym elementem odbudowy jest wspomniana już duża aula, która zajęła miejsce otwartego wewnętrznego dziedzińca z nieistniejącą w starym budynku wielokondygnacyjną, otaczającą i bogato zaprojektowaną galerią. Jednocześnie poprzez galerię udostępniono niezależny dostęp do pomieszczeń starego kompleksu.
We wnętrzu znajdują się również części kolekcji Rothschildów, w tym cenna porcelana z Chin i Japonii oraz zbiór obrazów.
Park edytuj
Zamek otacza ponad 100-hektarowy park zaprojektowany przez Hendrika Copijna. Swoim projektem Copijn był w stanie przeciwstawić się sugestiom samego Cuypersa i Leonarda Anthony’ego Springera, chociaż Pierre Cuypers zaprojektował niektóre budynki w parku. Aby sprostać pragnieniu barona, by drzewa od początku dawały cień, posadzono tam ponad 6000 dużych drzew w wieku od 30 do 40 lat. Trzeba je było transportować przez Utrecht wozami konnymi. Baron kupił nawet budynki w Utrechcie, aby można je było zburzyć, dla umożliwienia ich transportu[4].
Park został stworzony przez Copijna jako park krajobrazowy, w który wkomponowano ogrody tematyczne innych stylów architektury ogrodowej. Na przykład niektóre części parku przypominają ogrody wersalskie[1][4].
Aby stworzyć pożądane osie wizualne, pierwotna wioska Haarzuilens musiała ustąpić miejsca parkowi – poza kościołem. Około 150 mieszkańców zostało przesiedlonych w 1898 do nowej wsi zbudowanej w wiejskim stylu historyzmu, oddalonej o około 1 km. Jos Cuypers wraz z kilkoma innymi architektami zaprojektował plany nowej wioski i jej budynków[5].
Podczas II wojny światowej wiele drzew w parku wycięto na opał, a otwarte przestrzenie wykorzystano pod uprawę warzyw. Wieś Haarzuilens jest obecnie częściowo własnością największej holenderskiej organizacji ochrony przyrody Vereniging Natuurmonumenten.
Prawa własności edytuj
Po II wojnie światowej właściciel udostępnił zamek i park szerokiej publiczności do zwiedzania z zastrzeżeniem, że przez jeden miesiąc w roku (najczęściej wrzesień) z zamku i parku korzysta wyłącznie rodzina byłych właścicieli. W 2000 Fundacja Kasteel de Haar nabyła 45-hektarowy teren wokół zamku od rodziny Van Zuylen van Nyevelt. Kolejne około 400 hektarów zakupiono od Natuurmonumenten. Zamek i park zostały odrestaurowane w latach 2001–2010. Tereny zamkowe są obecnie wykorzystywane do jarmarków i targów, w tym Jarmarku Elfickiej Fantazji (Elf Fantasy Fair – od 2013 Elfia)[6].
Galeria edytuj
-
Zamek w 1646 -
Rzut ruin i kościoła wg rysunku z 1862 -
Ruiny zamku w kwietniu 1887 -
Zamek od frontu z wejściem głównym -
Aula -
Salon -
Łazienka -
Sufit kasetonowy w sypialni barona -
Kuchnia w zamku z piecem -
Zdjęcie lotnicze zamku i pąrku
_Interieur,_overzicht_op_de_noordgevel_met_galerijen_eerste_en_tweede_verdieping_en_glas-in-loodramen_-_Haarzuilens_-_20381094_-_RCE.jpg)
_-_Haarzuilens_-_20415118_-_RCE.jpg)
Przypisy edytuj
- ↑ a b Das Schloss [online], de.delumineuzenachten.nl [dostęp 2023-07-01] (niem.).
- ↑ a b C. B. van der Tak w: Bouwkundige bijdragen, Band 8, Maatschappij tot bevordering der bouwkunst. I. van Bakkenes & Co., Amsterdam 1862, S. 379–387, język niderlandzki, http://books.google.de/books?id=HfY9AAAAcAAJ&dq=kasteel%20de%20haar&hl=de&pg=RA1-PA385#v=onepage&q=kasteel%20de%20haar&f=true,.
- ↑ a b DE HAAR CASTLE: THE LARGEST CASTLE IN THE NETHERLANDS [online], girlswanderlust.com [dostęp 2023-07-01] (ang.).
- ↑ a b Copijn, Hendrik (1842-1923) [online], resources.huygens.knaw.nl [dostęp 2023-07-01] (niderl.).
- ↑ Kasteel De Haar [online], www.gardenvisit.com [dostęp 2023-07-01] (niem.).
- ↑ DE BARONES VERTELT [online], www.kasteeldehaar.nl [dostęp 2023-07-01] (niderl.).
Bibliografia edytuj
- Ileen Montijn: Pierre Cuypers, 1827–1921, Schoonheid als Hartstocht. Stedelijk Museum Roermond und Immerc bv, Wormer 2007, s. 88. ISBN 978-90-6611-636-8.