De Munitionibus Castrorum

De Munitionibus Castrorum (z łac.: O wytyczaniu obozów wojskowych) – autor dzieła nieznany, wcześniej dziełko przypisywano Hyginusowi Gromaticusowi, współcześnie nauka określa autorstwo mianem Pseudo-Hyginus. Traktat O wytyczaniu obozów wojskowych datuje się różnie, a rozpiętość czasowa proponowana przez uczonych sięga od I wieku n.e. aż do przełomu III i IV wieku n.e.[1][a]

Obóz dla trzech legionów i oddziałów pomocniczych według De munitionibus castrorum Pseudo-Hyginusa.

Cel dzieła

edytuj

Autor swoje dzieło dedykuje Drogiemu Bratu[b]. Określa w nim reguły, jakimi powinni kierować się żołnierze rzymscy podczas organizowania i tworzenia letniego obozu wojskowego (castra aestivalia). Wskazał, jak wytyczać i wymierzać pola namiotowe, obwarowania obozu, wielkość terenu, umiejscowienie i omówienie poszczególnych części obozu. Autor nie kryje, że korzystał z innych autorów, ale ich nazwisk nie podaje[2]. Wiadomości, jakie zawarł, sprawdził i stosował także w praktyce, gdyż był mierniczym (metator)[3]. Sugestie Pseudo-Hyginusa odbiegają od schematu obozów, jakie poznano w wyniku wykopalisk, stąd przypuszcza się, że niniejsze dzieło dotyczy specyficznej sytuacji, gdy w jednym obozie skoncentrowano kilka legionów, jednostek pomocniczych i innych oddziałów 'exercitus Romanus'[4]. We wskazaniach autora znajdują się wytyczne między innymi co do lecznicy weterynaryjnej dla zwierząt (veterinarium) czy ustawienia ołtarza (auguratorium)[5].

Wydania

edytuj
  • Dzieło zachowało się w kodeksie Arceriańskim (codex Arcerianus – Guelferbytanus) z IV wieku n.e., który przechowywany jest w Bibliotheca Augustana Guelferbytana w dolnosaksońskim Wolfenbüttel w Niemczech. Z tego kodeksu dokonywano późniejsze, szesnastowieczne odpisy.
  • Hygini Gromatici Liber de munitionibus castrorum. (Alfred von Domaszewski[c], Leipzig 1887. (reprint: 1972)
  • Pseudo-Hygin des fortifications du camp, ed. M. Lenoir, Paris 1997.
  • Pseudo-Hyginus, O wytyczaniu obozów wojskowych, UAM, Poznań 2010 (tekst polski i łaciński). Pierwsze pełne tłumaczenie na język polski.

Bibliografia

edytuj
  • Pseudo-Hyginus, O wytyczaniu obozów wojskowych, UAM, Poznań 2010. Wstęp: s. 7 – 11.
  1. Autorzy polskiego przekładu skłaniają się do hipotezy, iż tłumaczone dziełko powstało w początkach II wieku n.e. (Ireneusz Łuć i Krzysztof Królczyk, Wstęp, s. 10.)
  2. Termin domine i frater (dostojny) może świadczyć, iż odbiorca był oficerem, gdyż termin ten pojawia się w korespondencji pomiędzy oficerami (vale frater karissime w POxy. VII 1022 z 103 roku n.e. oraz opto te, domine frater w PDur. 66 z roku 216 n.e.). Również Kasjusz Dion podaje, że Mucjan był nazywany przez Wespazjana bratem (Kasjusz Dion, Historia rzymska LXV.2.1).
  3. Autor, choć przypisuje autorstwo Hyginusowi Gromatykowi, to we Wstępie zastrzega się, że nazwisko autora traktatu nie jest znane.

Przypisy

edytuj
  1. Ireneusz Łuć i Krzysztof Królczyk, Wstęp, s. 10.
  2. O wytyczaniu obozów wojskowych, rozdz. 45.
  3. P. Southern, The Roman Army. A Social and Institutional History, Santa Barbara 2006, s. 29.
  4. Ireneusz Łuć i Krzysztof Królczyk, Wstęp, s. 9.
  5. O wytyczaniu obozów wojskowych, rozdz. 4, 35, 11.

Zobacz też

edytuj