Dialekt środkowosłowacki
(Przekierowano z Dialekt centralnosłowacki)
Dialekt środkowosłowacki, gwary środkowosłowackie (słow. stredoslovenské nárečia) – regionalne formy języka słowackiego, obejmujące zasięgiem rejon Liptowa, Orawy, Turca, Tekova, Hontu, Novohradu, Gemeru oraz region zwoleński[1]. Pod względem fonetycznym i gramatycznym są zbliżone do współczesnego języka literackiego[2].
| Obszar |
Słowacja (rejon Liptowa, Orawy, Turcza, Tekowa, Hontu, Novohradu, Gemeru oraz region zwoleński) | ||
|---|---|---|---|
| Klasyfikacja genetyczna | |||
| W Wikipedii | |||
| |||
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | |||
Charakterystyka edytuj
Do charakterystycznych cech gwar środkowosłowackich należą[3][4]:
- akcent na pierwszej sylabie słowa
- sylaby ra-, la- (zamiast ro-, lo-) na początku niektórych wyrazów (ražeň, rakita, lakeť)
- samogłoska a w miejsce jerów w słowach baza, daska, dážď, raž, chrbát
- samogłoska ä (w sylabach krótkich) względnie dwugłoska ia (w sylabach długich) w miejsce pierwotnego nosowego e (piatok, ďeviati, pamiatka)
- częste występowanie dwugłosek ia, ie, iu, uo (seďia, smiech, stuol)
- szerszy zakres stosowania spółgłosek miękkich ď, ť, ň, ľ
- l w miejscu dl, tl (salo, omelo)
- bilabialne u w miejsce -l czasu przeszłego (bou) oraz w miejsce v we wnętrzu lub na końcu słowa (hláuka)
- funkcjonują grupy spółgłoskowe šť, žď
- funkcjonuje zasada rytmiczna
- narzędnik liczby pojedynczej rzeczowników i przymiotników rodzaju żeńskiego oraz zaimków pierwszej i drugiej osoby przybiera końcówkę -ou (s peknou ženou, so mnou)
- mianownik liczby mnogiej niektórych rzeczowników rodzaju męskiego przybiera końcówkę -ia (braťia, sinovia)
- mianownik liczby pojedynczej przymiotników rodzaju nijakiego przybiera końcówkę -uo (peknuo)
- miejscownik liczby pojedynczej przymiotników rodzaju męskgo i nijakiego oraz zaimków przybiera końcówkę -om (dobrom, o ňom)
- trzecia osoba liczby mnogiej czasownika byť brzmi sa (zamiast sú)
- charakterystyczne elementy leksykalne, po części tożsame ze słownictwem zachodniosłowackim; do wyrazów środkowosłowackich należą m.in. hábi, klobúk, šatka, praženica, vrecko, pŕhľava, klinček, pôľka
Podział wewnętrzny edytuj
Według Encyklopédii Slovenska edytuj
- severná skupina stredoslovenských nárečí:
- liptovské nárečia
- oravské nárečia
- turčianske nárečia
- hornonitrianske nárečia
- južná skupina stredoslovenských nárečí:
- západná skupina:
- zvolenské nárečia
- tekovské nárečia
- hontianske nárečia
- novohradské nárečia
- východná skupina:
- ipeľské nárečia
- gemerské nárečia
- západná skupina:
Według portalu slovake.eu edytuj
- gwary liptowskie
- gwary orawskie
- gwary turczańskie
- gwary górnonitrzańskie
- gwary zwoleńskie
- gwary tekowskie
- gwara hontiańska
- gwary novohradskie
- gwary gemerskie
Przypisy edytuj
- ↑ Dialekty [online], slovake.eu [dostęp 2020-05-05] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-15].
- ↑ Zdzisław Stieber, Zarys dialektologii języków zachodnio-słowiańskich z wyborem tekstów gwarowych, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1956, s. 73 [dostęp 2020-05-05] [zarchiwizowane z adresu 2020-05-05].
- ↑ stredoslovenské nárečia, [w:] Jozef Mistrík, Encyklopédia jazykovedy, wyd. 1, Bratislava: Obzor, 1993, s. 423–424, ISBN 80-215-0250-9, OCLC 29200758 (słow.).
- ↑ hasło „slovenské nárečia”, [w:] Malá encyklopédia Slovenska, wyd. 1, Bratislava: Veda, 1987, s. 481–482 (słow.).
Bibliografia edytuj
- hasło „stredoslovenské nárečia”. W: Encyklopédia Slovenska. (słow.).