Dom Płócienników we Wrocławiu

Dom Płócienników (niem. Leinwandhaus[1]) – jeden z trzech[2] historycznych domów kupieckich w bloku śródrynkowym na wrocławskim Rynku, istniejący w latach 1521–1859. Obok pomieszczeń do handlu płótnem budynek mieścił małą wagę miejską[3], zaś wcześniej służył jako pijalnia i giełda.

Dom Płócienników
Ilustracja
Dom Płócienników w 1859 roku.
Państwo

 Polska

Miejscowość

Wrocław

Ukończenie budowy

1521 lub 1522

Zniszczono

1859

Położenie na mapie Wrocławia
Mapa konturowa Wrocławia, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Miejsce gdzie znajdował się budynek”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „Miejsce gdzie znajdował się budynek”
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Miejsce gdzie znajdował się budynek”
Ziemia51°06′36,151″N 17°01′53,692″E/51,110042 17,031581
Południowo-zachodni narożnik z dwoma szczytami o cechach gotyku i renesansu z ok. 1540
Wykusz i portal w dobudowie z 1540
Te same elementy współcześnie wbudowane w boczną elewację Nowego Ratusza

Historia

edytuj

3 kwietnia 1521 roku rozpoczęto, poprzecznie do zachodniego wyjścia Sukiennic, budowę nowego domu dla małej wagi miejskiej. Na parterze po obu stronach izby z wagą i schodów na piętro znajdowały się przejścia bramne do Sukiennic, zaś na północ od przejść pomieszczenia dla urzędników. Na piętrze budynku miała się mieścić pijalnia piwa[4] lub sala winiarni dla szlachty, kupców i mieszczan[5]. W 1522 pomieszczenia przeznaczono na giełdę[5].

W 1540 powiększono istniejący budynek o dobudowę od strony południowej – 11 maja położono kamień węgielny, zaś 7 lipca rozpoczęto właściwe roboty budowlane. Początkowo zamierzano przenieść do nowej części budynku małą wagę miejską, ostatecznie zrezygnowano z tego pomysłu i umieszczono tam dalsze pomieszczenia giełdy oraz Urząd Wina[6] i Urząd Rybny[7]. W 1642 gildia kupiecka nabyła działkę przy placu Solnym, aby wznieść tam nowy gmach giełdy. 2 maja 1657 r. zdecydowano o przystosowaniu dawnej giełdy na halę do handlowania płótnem i woalem użytkowaną wspólnie przez miejscowych tkaczy i przez przyjeżdżających do Wrocławia obcych kupców, głównie z Polski. Ponadto umieszczono tam Urząd Płótna[8]. W 1590 do celów handlowych przystosowano również poddasze, a dla jego doświetlenia wzniesiono trzy lukarny utrzymane w formach barokowych. Od XVIII wieku handlowano także w dwóch wyższych kondygnacjach więźby dachowej, łącznie zatem na pięciu poziomach.

Zniesienie na początku XIX w. przywilejów handlowych spowodowało stopniowy upadek Domu Płócienników. Budynek nie był należycie remontowany i jego stan techniczny pogorszył się na tyle, że musiano zrezygnować z planów przebudowy i przystosowania go na potrzeby magistratu. Jeszcze 24 czerwca 1859 roku odbył się w nim ostatni dzień targowy, a 26 listopada tegoż roku rozpoczęto rozbiórkę, którą ukończono w ciągu następnej zimy, gdyż zdecydowano o budowie w tym miejscu od podstaw Nowego Ratusza. Wcześniej fotograf C. G. Werner udokumentował wyburzany budynek, wykonując kilka fotografii. Z Domu Płócienników zachowano jedynie kilka kamiennych detali, wbudowanych później jako spolia w elewacje Nowego Ratusza.

Architektura

edytuj

Pierwotny dom małej wagi miał 10,50 m szerokości (w kierunku wschód-zachód) i 30,60 m długości (w kierunku północ-południe) i miał trzy kondygnacje. Główną kondygnację stanowiło pierwsze piętro z ośmioma prostokątnymi trójdzielnymi oknami. Południowe skrzydło dobudowane w 1540 r. miało 20,40 szerokości oraz 13,80 m długości (kierunki jak wyżej). Starsza część nakryta była dachem dwuspadowym, zaś nowsza, o podwójnej szerokości, dwoma dachami dwuspadowymi z koszem między nimi. Południową, czteroosiową elewację wieńczyły dwa szczyty osłaniające poddasze. Zachodnia elewacja była trójosiowa i ozdobiona na pierwszym piętrze pierwszej osi wczesnorenesansowym wykuszem, połączonym z obramieniem otworu drzwiowego parteru naśladującym w manierze gotyckiej pnie drzew. Inskrypcje na portalu głosiły: LIBRAM INIVSTAM ABOMINATVR DOMINVS / AT PONDVS JVSTVM DELECTAM EVS, czyli Fałszywy funt brzydzi Pana / a sprawiedliwa miara raduje go, oraz: STATERAM NE TRANSILIAS, czyli Nie mijaj wagi. Wykusz i portal zachowane są w dzisiejszym Nowym Ratuszu.

Ozdobne nadproże okna izby z wagą przedstawiało św. Jana Ewangelistę między dwoma smokami, zaś nad nimi dwóch karłów niosących literę W i czeskiego lwa oraz dwóch mieszczan z kuflami. Okna pierwszego piętra łączyły ogólny renesansowy kształt z gotyckim detalem (laskowanie, ornament liściowy). Dodane około 1550 parapety starszej części były zróżnicowane i zdobione ornamentem figuralnym lub rzeźbionymi frędzlami, zaś w nowszej części wykonano proste parapety.

Przypisy

edytuj
  1. Dokładniejszym tłumaczeniem byłby Dom Płótna, jednak nazwa Dom Płócienników przyjęła się w polskiej literaturze przedmiotu.
  2. Obok Sukiennic i Smatruza.
  3. Wielka waga znajdowała się w osobnym pawilonie.
  4. Niem. Trinkstube
  5. a b Czerner 1976 ↓, s. 28.
  6. Niem. Schrotamt, właściwie Urząd Przeładunku Beczek Winnych.
  7. Niem. Fischamt
  8. Niem. Leinwandamt.

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj