Wikipedia

Dom handlowy przy ulicy Ruskiej 3/4 we Wrocławiu

budynek we Wrocławiu

Dom handlowy przy ulicy Ruskiej 3/4 – dawny dom handlowy Maxa Kassela (niem. Geschäftshaus Max Kassel)[a] znajdujący się przy ulicy Ruskiej 3/4 we Wrocławiu. Był to pierwszy we Wrocławiu duży obiekt inżyniersko-secesyjny[2].

Dom handlowy przy ulicy Ruskiej 3/4
Schütze, Dom handlowy Gottstein
Symbol zabytku nr rej. A/175/538/Wm z 8.06.1994[1]
Ilustracja
Dom handlowy przy ulicy Ruskiej 3/4
Państwo

 Polska

Województwo

 dolnośląskie

Miejscowość

Wrocław

Adres

Ul Ruska 3/4

Typ budynku

dom handlowy

Styl architektoniczny

secesja

Architekt

Max Kassel

Inwestor

Max Kassel

Kondygnacje

pięć

Rozpoczęcie budowy

1900

Ukończenie budowy

1902

Ważniejsze przebudowy

koniec XX w.

Pierwszy właściciel

Max Kassel

Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Dom handlowy przy ulicy Ruskiej 3/4”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „Dom handlowy przy ulicy Ruskiej 3/4”
51,110107°N 17,028383°E/51,110107 17,028383
Multimedia w Wikimedia Commons

Historia posesji edytuj

Pierwsze murowane budynki na parceli 3 i 4 zostały wzniesione w XIV wieku[3][4], przy czym budynek na parceli nr 4 miał starszą metrykę[3] i zbudowany był z kamienia ze stropami lub ceglanymi sklepieniami w najniższej kondygnacji[5]. Podział na osobne parcele istniał już od XIII wieku. W 1986 roku podczas prac wykopaliskowych odnotowano znajdującą się pomiędzy kamienicą nr 3 i 4 ścianę działową, datowaną na pierwszą połowę XIV wieku. Szerokość elewacji frontowej obu budynków wynosiła 9,21 m dla kamienicy nr 3 i 4,6 m dla kamienicy nr 4. Odkryta ściana wschodnia kamienicy nr 3 datowana została na lata 1350–1470[6]. Na terenie posesji nr 3 odkryto głęboką studnię[7].

Kamienica nr 3 edytuj

Od połowy XVI wieku na działkach znajdowały się trójkondygnacyjne kamienice szczytowe. Kamienica nr 3, zwana również „Pod Strzelcem” (Schütze) w okresie barokowym, w pierwszej połowie XVIII wieku została przebudowana, w wyniku czego dodano jej trzecią kondygnację i zwieńczono wysokim, dwukondygnacyjnym szczytem[4]. Dolna kondygnacja szczytu była pięcioosiowa, przy czym okna skrajne były pozorne. Druga kondygnacja oddzielona od pierwszej gzymsem, była już dwuosiowa i miała formę aediculi otoczonej parą lizen i wolutowymi spływami zakończoną trójkątnym tympanonem[8]. Pomiędzy wszystkimi kondygnacjami znajdowały się gzymsy. Wokół okien umieszczono uszakowate obramienia a nad nadprożami i poniżej parapetów umieszczono lustra. W 1896 roku parter kamienicy został przebudowany[9].

Oddzielne kamienice szczytowe na obu działkach stały do 1899 roku[10].

Dom handlowy Maxa Kassela edytuj

W 1899 roku obie kamienice wykupił mistrz murarski Max Kassel i sporządził osobiście projekt nowego domu handlowego Max Kassel[11][12]. Pierwotny projekt z grudnia 1899 roku[13] zakładał połączenie dwóch kamienic. Według Barbary Banaś, w 1900 roku powstał drugi projekt, na podstawie którego wzniesiono nowy dom handlowy, bazując tylko w części na starszych murach kamienic[10]. Budowa domu handlowego została ukończona w 1902 roku[4]. Został wzniesiony w oparciu o konstrukcję szkieletową[14][12]. Miał cztery kondygnacje oraz wysokie poddasze cofnięte względem linii fasady oraz wąskie skrzydła boczne i tylne[4]. Jego fasada od ulicy Ruskiej została podzielona trzema kamiennymi słupami na dwie nierówne części. Szersza została wypełniona ścianą kurtynową, gdzie jej centralny słup rozdzielający wielkie okna wykonany był w formie żelaznej kolumienki ozdobionej blachą miedzianą. Wszystkie duże okna na trzeciej i czwartej kondygnacji połączone były ażurową dekoracją wykonaną z blachy miedzianej; pełniła ona również funkcję osłony przeciwsłonecznej[2]. Powyżej drugiej kondygnacji umieszczono dodatkowo dwuteownik dzielący przeszklenia i wzmacniający konstrukcję[15]. Druga część fasady, jednoosiowa, była zakończona wygiętym w łuk gzymsem. W jego kluczu, na tle słoneczników, umieszczony został kartusz z trójkątem i piórem, symbolami nawiązującymi do profesji właściciela i projektanta. Motyw słonecznika umieszczono również na zakończeniu pilastrów, gdzie zaakcentowano je dodatkowo obeliskami. Dekorację budynku wykonano jedynie na elementach kamiennych: na portalu, pilastrach i gzymsie wieńczącym[2]. W części parterowej, w osi zachodniej znajdował się portal prowadzący do sieni przejazdowej i tylnego dziedzińca. Z sieni wchodziło się na klatkę schodową i do wind. W pozostałej części parteru umieszczono witryny z osobnymi wejściami do sklepów[2].

Na wszystkich czterech kondygnacjach oraz w pomieszczeniach oficyn zaplanowano działalność handlową; w oficynach znajdowały się również magazyny. Pomieszczenia zostały wynajęte przez firmę Gottstein, zajmującą się produkcją i sprzedażą futer oraz firmę Schlesinger Herren-Garderoben sprzedającą męską garderobę[2]. Na poddaszu działało atelier fotograficzne J. Fuchsa[15].

Po 1945 roku edytuj

Po II wojnie światowej funkcje handlowe spełniały jedynie pomieszczenia parterowe. W latach 1995–1996 budynek wyremontowano i dostosowano na potrzeby banku[4]. Podczas przeprowadzonego remontu pod koniec XX wieku[16] wymieniono m.in. stolarkę zewnętrzną, usuwając oryginalne podziały oraz miedziane obróbki i detale ściany kurtynowej[2].

Uwaga edytuj

  1. ↑ Barbara Banaś w Leksykonie Architektury Wrocławia błędnie podaje nazwę Dom Handlowy Gottstein. Firma Gottstein wynajmowała lokale w budynku, gdzie produkowała i sprzedawała swoje wyroby futrzane[2].

Przypisy edytuj

  1. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2018-05-21].
  2. ↑ a b c d e f g Kirschke 2005 ↓, s. 139.
  3. ↑ a b Krzywka 2012 ↓, s. 123.
  4. ↑ a b c d e Harasimowicz 1997 ↓, s. 243.
  5. ↑ Krzywka 2012 ↓, s. 136.
  6. ↑ Krzywka 2012 ↓, s. 301.
  7. ↑ Krzywka 2012 ↓, s. 171.
  8. ↑ Brzezowski 2005 ↓, s. 251.
  9. ↑ Brzezowski 2005 ↓, s. 252.
  10. ↑ a b Eysymontt 2011 ↓, s. 284.
  11. ↑ Krzywka 2012 ↓, s. 306.
  12. ↑ a b Kirschke 1995 ↓, s. 420.
  13. ↑ Szurkowski 2009 ↓, s. 61.
  14. ↑ Kirschke 2005 ↓, s. 140.
  15. ↑ a b Eysymontt 2011 ↓, s. 285.
  16. ↑ Kirschke 2005 ↓, s. 268.

Bibliografia edytuj

  • Rafał Eysymontt, Jerzy Ilkosz, Agnieszka Tomaszewicz, Jadwiga Urbanik (red.): Leksykon architektury Wrocławia. Wrocław: Via Nova, 2011.
  • Jan Harasimowicz (red.): Atlas architektury Wrocławia t.II. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 1997.
  • Wojciech Brzezowski: Dom mieszkalny we Wrocławiu w okresie baroku. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, 2005.
  • Maciej Krzywka, Małgorzata Chorowska: Parcelacja i zagospodarowanie bloku zabudowy pomiędzy ulicami Kiełbaśniczą, Ruską, Rzeźniczą i św. Mikołaja a zagadnienie I lokacji Wrocławia : działka, zabudowa, mieszkańcy. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, 2012.
  • Krystyna Kirschke: Fasady wrocławskich obiektów komercyjnych z lat 1890-1930: struktura, kolorystyka, dekoracja. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, 2005. ISBN 83-7085-918-6. OCLC 69298255.
  • Krystyna Kirschke: Rozwój głównych ulic handlowych w staromiejskim centrum Wrocławia w:Architektura Wrocławia tom 2 Urbanistka. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, 1995.
  • Leszek Szurkowski: Secesja w architekturze Wrocławia. Wrocław: CO-LIBROS, 2009.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Dom_handlowy_przy_ulicy_Ruskiej_3/4_we_Wrocławiu&oldid=70119092”