Dorota Kober
Dorota Kober, Köberin (ur. 1549 w Krakowie, zm. 6 czerwca 1622 we Wrocławiu)[1] – malarka, żona Marcina Kobera, która pracowała dla dworu króla Zygmunta III Wazy.
| Data i miejsce urodzenia |
1549 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
6 czerwca 1622 |
| Zawód, zajęcie |
malarka |
| Partner | |
| Dzieci |
Melchior, Estera |
Pochodziła z bliżej nieznanej rodziny z Krakowa. W 1586 roku, może w swoim rodzinnym mieście, poślubiła Marcina Kobera, nadwornego malarza króla Stefana Batorego. Wraz z mężem wyjechała do Wrocławia (1587), gdzie urodziła dwoje ich dzieci, Melchiora (1587) i Esterę (1589)[2]. W trakcie nieobecności Kobera prowadziła jego warsztat malarski[3]. W 1589 lub 1590 roku Koberowie ponownie osiedlili się w Polsce, kiedy Marcin wstąpił na służbę Zygmunta III. Mieszkali w Krakowie, a następnie przez dłuższy czas w Warszawie. Wiadomo, że pod nieobecność męża Dorota odbierała, za pośrednictwem czeladnika, wynagrodzenie za jego prace (świadczy o tym dokument z 10 października 1595). Dwukrotnie przebywała w Poznaniu, zajmując się sprawami majątkowymi ze szwagrem, Wacławem (1597 i 1598). Jej mąż zmarł przed 9 listopada 1598 roku. Z tego dnia pochodzi umowa zawarta przez Dorotę, w której figuruje już jako wdowa[a][4].
Po śmierci męża zajmowała się malowaniem herbów[b]. W lipcu 1599 roku[c] otrzymała wynagrodzenie za wykonanie ich przy dekoracjach na pogrzeb królowej Anny Habsburżanki[5] lub też jako element wystroju odnawianego zamku na Wawelu[6]. W wystawionym przez siebie kwicie na 10 złotych polskich określiła się mianem „malarzowa Króla Jego Mości”[3]. Nie wiadomo, czy tworzyła jakieś malowidła lub obrazy o innej tematyce. Możliwe, że zajmowała się malarstwem jeszcze przed ślubem z Koberem, a jego samego poznała na dworze królewskim[7].
Przyjmuje się, że samodzielnie prowadziła warsztat malarski po zmarłym mężu[8], aczkolwiek nie jest to całkowicie pewne – otrzymanie zapłaty za wykonanie herbów nie musi świadczyć, że tak faktycznie było[5].
W 1609 roku Dorota przebywała we Wrocławiu, gdzie 3 marca jej córka Estera wzięła ślub z Georgiem Hanem (może tożsamym z wrocławskim malarzem Haanem). Jeszcze w tym samym roku była w Warszawie, gdzie wraz ze szwagrem, córką i zięciem zajmowała się sprawami majątkowymi. W 1613 roku była notowana w księgach metrykalnych warszawskiego kościoła św. Jana jako „Dorothea malarka”. Schyłek życia spędziła we Wrocławiu, gdzie zmarła[5].
Uwagi
edytuj- ↑ Możliwe, że Marcin Kober zmarł jeszcze w 1597 roku, o czym może świadczyć pobyt Doroty w Poznaniu. Umowa z 1598 roku, zawarta z Wacławem, dotyczyła pozostawionej przez Marcina kwoty 1000 złotych i opieki nad córką Esterą, Petrus 1986a ↓, s. 35.
- ↑ Zientara 2006 ↓, s. 51 wymienia ją wśród kobiet, które w dokumentach określenie „malarka” zawdzięczają zastępowaniu w warsztacie męża pod jego nieobecność, nie zaś osobistemu paraniu się malarstwem. Inne opracowania uznają, że faktycznie samodzielnie malowała.
- ↑ 3 lipca według Petrus 1986b ↓, s. 38 lub 31 lipca jak podaje Targosz 2017 ↓, s. 46.
Przypisy
edytuj- ↑ Herbst ↓, s. 144; Petrus 1986a ↓, s. 38 (tu Kraków podany jako przypuszczalne miejsce narodzin).
- ↑ Petrus 1986a ↓, s. 35.
- ↑ a b Targosz 2017 ↓, s. 46.
- ↑ Petrus 1986b ↓, s. 38; Petrus 1986a ↓, s. 35.
- ↑ a b c Petrus 1986b ↓, s. 38.
- ↑ Herbst ↓, s. 144.
- ↑ Fabiani 2013 ↓, s. 145.
- ↑ Herbst ↓, s. 144 (tu podano, że był to warsztat we Wrocławiu); Targosz 2017 ↓, s. 46.
Bibliografia
edytuj- Bożena Fabiani: Dalsze gawędy o sztuce VI–XX wiek. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2013. ISBN 978-83-01-17169-8.
- Stanisław Herbst: Kober (Köber, Koeger, Cober, Khober) Mikołaj Marcin. W: Polski Słownik Biograficzny. T. XIII: Klobassa Zręcki Stanisław–Kopernicki Franciszek. Wrocław-Warszawa-Kraków: Polska Akademia Nauk, Instytut Historii, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1967–1968, s. 143–144.
- Jerzy T. Petrus: Kober (Chober, Cober, Coeber, Khober, Koeber, Koenber) Marcin. W: Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających (zmarłych przed 1966 r.). Malarze, rzeźbiarze, graficy. red. Jolanta Maurin Białostocka, Janusz Derwojed. T. IV: Kl–La. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1986, s. 35–36.
- Jerzy T. Petrus: Kober (Köberin) Dorota. W: Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających (zmarłych przed 1966 r.). Malarze, rzeźbiarze, graficy. red. Jolanta Maurin Białostocka, Janusz Derwojed. T. IV: Kl–La. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1986, s. 38.
- Karolina Targosz. Na tropach pierwszych kobiet malarek w dawnej Polsce. „Rocznik Biblioteki Naukowej PAU i PAN w Krakowie”. LXII, s. 41–55, 2017. ISSN 0079-3140.
- Maria Zientara. Artystki polskie i ich sztuka od XVI do XIX wieku. „Krzysztofory. Zeszyty Naukowe Muzeum Historycznego Miasta Krakowa”. 24, s. 49–66, 2006. ISSN 0137-3129. [dostęp 2023-03-01].