Drukarnia Piotrkowczyka

drukarnia krakowska założona w 1576 przez Andrzeja Piotrkowczyka

Drukarnia Piotrkowczyka – drukarnia krakowska założona w 1576 przez Andrzeja Piotrkowczyka.

Drukarnia Piotrkowczyka
Państwo

 Polska

Adres

Kraków

Właściciel

Andrzej Piotrkowczyk

Kolejni właściciele

Andrzej Piotrkowczyk (młodszy),

Tematyka druków

druki urzędowe, druki religijne (kontrreformackie)

Język druków

polski, łacina

Data założenia

1576

Data zamknięcia

1674

Działalność oficyny

edytuj

Andrzej Piotrkowczyk (wł. Andrzej Byczek) (zm. 1620), drukarz, księgarz i wydawca i zwolennik kontrreformacji. Urodził się w Piotrkowie (wielkopolskie). Był wędrownym księgarzem. W 1574 roku przyjechał do Krakowa, gdzie otrzymał prawa miejskie i przybrał nazwisko od miasta Piotrkowa. W 1576 roku, w domu Pod Wiewiórką przy ulicy Floriańskiej, otworzył własną drukarnię i odlewnię czcionek. Jego druki były złożone z drewnianych klocków drzeworytowych pochodzących z drukarni Hallera, Unglera, Szarfenbergów, Łazarza i Macieja Wirzbięty. W 1609 roku otrzymał od Zygmunta III Wazy tytuł typografa i serwitora królewskiego wraz z przywilejem na druk konstytucji sejmowych.

Z drukarni ukazywały się liczne druki dewocyjne, hagiografie, dokumentacje synodów, traktaty i kazania oraz druki religijne, przeważnie jezuitów i władz kościelnych m.in. kilkakrotnie wydano Kazania o siedmiu sakramentach i Żywoty świętych Piotra Skargi, Biblie i Nowy Testament Jakuba Wujka, czy też Koło rycerskie w którem rozmaite zwierzęta swe rozmowy wiodą (1576) i Gniazdo Cnoty, z skąd herby Rycerstwa Polskiego swój początek mają(1578) Bartosza Paprockiego z 3500 drzeworytami, Hippica, to jest o koniach księgi Krzysztofa Monwida Dorohostajskiego z ilustracjami Tomasza Makowskiego, Roxolania Sebestiana Klonowickiego i prace Jana Brożka. Książki z oficyny Piotrkowczyka wyróżniały się poprawnością językową, a zasady pisowni raz ustalone były powielane we wszystkich kolejnych drukach.

Ostatnie lata działalności oficyny

edytuj

Od 1620 roku drukarnię prowadziła jego żona Jadwiga[1] i po pewnym czasie przeszła na syna Andrzeja Piotrkowczyka (młodszego), który prowadził ją wraz z zięciem Tomaszem Dolabella, malarzem królewskim. Był doktorem prawa i radnym krakowskim. Po przejęciu firmy, uzyskał dla drukarni od króla Władysława IV prawo do drukowania zbiorowych wydań konstytucji sejmowych i statutów synodalnych. Oficyna wydawała ponadto druki bardziej okazałe i bogate w drzeworytowe ilustracje; jako jedna z ostatnich w XVII wieku korzystała z drzeworytów. Andrzej kilkakrotnie organizował wysyłki książki do Poznania (w latach 1624, 1629, 1636-37, 1640 i 1643). W 1625 roku stanął przed sądem cenzury kościelnej za wydanie antyjezuickiego pisma i został skazany na publiczną chłostę. Po wykonaniu wyroku na rynku krakowskim, cały nakład pisma spalono[2].

Po śmierci Andrzeja drukarnia przeszła w ręce jego żony Anny a następnie rodziny Piotrkowczyka. W ich rękach działała do 1675 roku, kiedy to syn Andrzeja i Anny, Stanisław Teodor, przekazał drukarnię w darze Collegium Maius Akademii Krakowskiej. Rodzina Piotrkowczyków protestowała wobec takiego daru i wówczas Łukasz Piotrkowski, profesor Akademii Krakowskiej i rotmistrz wojsk koronnych, wykupił dom Pod Wiewiórką wraz z drukarnią i aktem darowizny 30 stycznia 1674 roku oddał ją Akademii.
Darowizna była zaczątkiem późniejszej Drukarni Akademii Krakowskiej.

Wybrane druki oficyny Piotrkowczyka w latach 1576-1674[3]

edytuj
  • Koło rycerskie w którem rozmaite zwierzęta swe rozmowy wiodą Bartosz Paprocki (1576);
  • Orthodoxia confessio de uno Deo, Marcin Białobrzeski, (1577)
  • Gniazdo Cnoty, z skąd herby Rycerstwa Polskiego swój początek mają Bartosz Paprocki wydana w 1578 bogato ilustrowana;
  • ''Roxolania (Ziemie Czerwonej Rusi) Sebastian Klonowicki (1584);
  • Zywoty Swiętych Starego y nowego zakonu, na każdy dźień przez cały rok: wybrane z [...] Pisarzow y Doktorow Kościelnych [...]Żywoty świętych, Piotr Skarga (1585, 1602)
  • Postylla katolicka mniejsza Jakub Wujek, Kraków, (1590, 1617);
  • Biblia Novum Testamentum, Jakub Wujek (1593, 1621);
  • przekład Nowego Testamentuoparty na tekstach z Wulgata, Jakub Wujek (1593);
  • Kazania o siedmiu sakramentach Piotr Skarga I wydanie z 1600 roku;
  • Hippica, to jest o koniach księgi Krzysztof Mikołaj Dorohostajski (1603);
  • Prawy szlachćic w kazaniu na pogrzebie ... Andrzeia ze Zmigroda Stadnickiego ... ukazany ... dnia 23 września roku ... 1614. przez X. Andrzeia Radawieckiego... Andrzej Radawiecki (1614)
  • dzieła Jana Kochanowskiego wydawane w latach 1611 – 1639 ;
  • Kazania na swięta doroczne [...] : na swięta przednieysze po dwoygu kazań Fabian Birkowski, 1620;
  • Ode Jn funere Martini Płocii Sacra Theologiae Baccalaurei Et Professori, Wawrzyniec Śmieszkowic, 1620.
  • Summarium Ordinationum Capitulorum Generalium Ordinis Praedicatorum, Kamil Wojciech Jasiński, Kraków 1638 format:4°
  • Dworzanin Polski (1639);

Druki prawnicze i polityczne

edytuj
  • Leges seu statuta ac privilegia Regni Poloniae Jakub Przyłuski, zbiór praw i przywilejów Królestwa Polskiego
  • Farragines actionum iuris civilis Cervus Tucholczyk (1558), najstarszy wykład prawa miejskiego (obecnie w zbiorach Biblioteki Uniwersytetu Gdańskiego)
  • Uchwała seymu walnego koronnego w Warszawie, Roku M. DC. XIII Dnia dwudziestego czwartego Grudnia, Cum Gratia & Priuilegio S. R. M. (1613)
  • Constitucie seymu walnego generalnego warszawskiego, Roku Pańskiego M. DC. XXIII, Cum Gratia & Priuilegio S. R. M. (1623)

Przypisy

edytuj
  1. S. Orgelbrand: Encyklopedia Powszechna. T. XX. Warszawa: S. Orgelbrandt, 1865, s. 756. [dostęp 2022-01-01]. (pol.).
  2. Wyborcza.pl [online], krakow.wyborcza.pl [dostęp 2017-11-22] [zarchiwizowane z adresu 2011-03-17].
  3. Digital Library of Wielkopolska | Digital Library of Wielkopolska [online], www.wbc.poznan.pl [dostęp 2017-11-22] (ang.).

Bibliografia przedmiotu

edytuj

Temat drukarni Piotrkowczyka został poruszony w pracy Jana Okopienia pt. Pionierzy czarnej sztuki 1473 – 1600, Warszawa: Inicjał Andrzej Palacz, 2002. – 199 S., (Poczet wydawców książki polskiej 1473 – 1950 / Jan Okopień współpraca Joanna Czarkowska; T. 1),

Bibliografia

edytuj
  • Barbara Bieńkowska, Elżbieta Maruszak, Książka na przestrzeni dziejów, Warszawa: wyd. Centrum Edukacji Bibliotekarskiej, Informacyjnej i Dokumentacyjnej im. Heleny Radlińskiej, 2005, ISBN 83-88581-21-X, OCLC 69448988.
  • Helena Szwejkowska Książka drukowana XV – XVIII wieku, wyd państwowe Wydawnictwo Naukowe, Wrocław 1975
  • Bartłomiej Szyndler I książki maja swoją historię, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1982 ISBN 83-205-3376-7
  • Wacława Szelińska Drukarstwo krakowskie 1474-1974, Nakład Komitetu Obchotów 500 lrcis Drukarstwa Polskiego, Kraków 1974

Linki zewnętrzne

edytuj