Dwór Pelisze
Dwór Pelisze – zabytkowy dwór na terenie wsi Sedeikiai (Sadejki) na Litwie, w rejonie oniksztyńskim okręgu uciańskiego, nad rozlewiskiem rzeczki Pelisza.
_dvaras.JPG)
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Okręg | |
| Miejscowość |
Sedeikiai (Sadejki) |
| Typ budynku | |
| Styl architektoniczny | |
Położenie na mapie Litwy  | |
 55°39′26,81″N 25°04′28,74″E/55,657447 25,074650
| |
Dwór znajduje się na Auksztocie, 7 km na północ od Androniszek, 400 m na północ od drogi krajowej nr 175.
Historia edytuj
_dvaro_r%C5%ABmai.JPG)
W roku 1608 Paweł, Rafał i Gabriel Kopciowie spierali się z żoną Szczęsnego Daszkiewicza, a wdową po Andrzeju Kopciu, o część ojcowizny Peliszy i Onikszty[1].
W 1794 roku majątek ten należał do rodziny[2] Pancerzyńskich, był w zastawie Tadeusza Pietkiewicza, należał do parafii Onikszty. Według innego źródła był własnością Kołyszków od 1763 roku[3]. W początkach XIX wieku gospodarzyli w nim kolejno Józef, Antoni i Adam Kołyszko[4], późniejszy powstaniec listopadowy, który w roku 1821 został wybrany prezesem wiłkomirskiego sądu powiatowego[5]. Po 1863 roku właściciel majątku, Kołyszko, uczestnik powstania styczniowego, był zmuszony do emigracji[3].
Murowany dwór zbudowano około 1880 roku. Dobra liczyły wtedy 695 dziesięcin ziemi (w tym 295 dziesięcin lasu)[6].
W 1911 roku majątek ten został kupiony przez braci Pranasa i Petrasa Putnasów. W 1923 roku w folwarku mieszkały wtedy 44 osoby, należało do niego 150 akrów ziemi. W 1926 roku w związku z reforma rolną majątek został przekazany Jadwidze, Sylwestrowi, Elenie i Bali Putnasom. W 1941 roku właściciele majątku (członkowie rodziny Putnasów) zostali deportowani na Syberię, a we dworze urządzono szkołę podstawową. Od 1949 roku działała tu również siedziba kołchozu „Pelėė”, a od 1960 roku mieściła się tu administracja i biblioteka leśnictwa Sedeikiai.
Istniejąca niegdyś wieś Pelisze została połączona z wsią Sedeikiai.
W 1990 roku folwark, w tym budynki mieszkalne i gospodarcze zostały zwrócone spadkobiercom rodziny Putnasów i były zarządzane przez Birutė Čepliejienė i Irenę Meldaikienė. Nieruchomość była wystawiona na sprzedaż.
Dwór, stodoła i fragmenty parku są zabytkiem o numerze 65 w rejestrze zabytków gminy Androniszki[3].
Przypisy edytuj
- ↑ Zbysław Wojtkowiak, Lithuania Transwilniensis saec. XIV-XVI: podziały Litwy północnej w późnym średniowieczu, Wydawnictwo Poznańskie, 2005, s. 84, ISBN 978-83-7177-246-7.
- ↑ Michał Rostworowski (red.), Dyaryusz Sejmu z r. 1830–1831, t. 6, Kraków: Akademia Umiejętności i Towarzystwo Popierania Wydawnictw Akademii Umiejętności, Skład Główny w Księgarni G. Gebethnera i Spółki, 1912, s. 443 [dostęp 2018-04-02].
- ↑ a b c Sedeikių dvaro sodybos fragmentai [online], Kultūros paveldo departamentas, 24 marca 1992 [dostęp 2018-04-02] (lit.).
- ↑ Dodatek trzeci do numeru 5, „Kuryer litewski”, 25 stycznia 1816 [dostęp 2018-05-23].
- ↑ Ludwik Hass, Wolnomularze polscy w kraju i na świecie 1821-1999: słownik biograficzny, Oficyna Wydawnicza Rytm, 1999, s. 228, ISBN 978-83-87893-52-1.
- ↑ Pelisze, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 437.