Adam Kołyszko
Adam Lubert (Kołysko) Kołyszko (ur. 2 lipca 1798, zm. 14 stycznia 1871 w Paryżu) – powstaniec 1831 roku, poseł na sejm, towiańczyk, wolnomularz[1].
| Data urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
Życiorys edytuj
Urodził się w powiecie wiłkomierskim, w rodzinie pieczętującej się herbem Jelita. Matka pochodziła z wywodzącej się z Włoch litewskiej szlacheckiej rodziny Morykonich[2].
Odebrał staranne wykształcenie, po czym poświęcił się pracy na roli w swych dobrach Pelisze[3]. W 1821 roku został wybrany prezesem wiłkomierskiego sądu powiatowego. Kilka lat później ożenił się z panną Teplicką, z którą miał dwoje dzieci[2].
W początkach kwietnia 1831 roku przystąpił do powstania. Przez dwa miesiące walczył w północnej części województwa wileńskiego, dowodząc wraz z Aleksandrem Izenszmidem Milbitzem insurekcyjną kawalerią powiatu wiłkomierskiego. Wraz z oddziałami z powiatu upickiego wziął udział w nieudanych próbach zaatakowania Wilna i Kowna. W końcu czerwca, wraz z innymi żołnierzami jazdy wiłkomierskiej, przydzielony został do regularnego dywizjonu jazdy poznańskiej, z którym odbył resztę kampanii litewskiej w lipcu 1831 roku. Po zakończeniu kampanii przybył do Warszawy, gdzie 10 sierpnia odbyły się wybory posłów z województwa wileńskiego do sejmu powstańczego. Uzyskał w nich drugą kolejną liczbę głosów wśród osiemnastu kandydatów i został wybrany posłem z powiatu upickiego[4]. Odkomenderowany w randze porucznika z Pułku Jazdy Poznańskiej, obecny był na wszystkich sierpniowych i wrześniowych posiedzeniach sejmu, lecz głosu nie zabierał[5].
Po upadku powstania udał się na emigrację i osiadł w Paryżu. Żona z dziećmi pozostali w kraju.
10 grudnia 1831 roku był jednym z założycieli Towarzystwa Litewskiego i Ziem Ruskich[6]. Po otrzymaniu pozwolenia ministra wojny na pobyt w Paryżu uczęszczał na wykłady w Szkole Sztabu Generalnego. W 1832 roku był w stopniu 30. obrządku szkockiego członkiem i zastępcą mistrza obrzędów loży wolnomularskiej „Les Trinosophes” Wielkiego Wschodu Francji w Paryżu[1].
Był członkiem sejmu powstańczego na emigracji[7]. Brał udział w życiu diaspory polskiej, w tym w pojedynkach. W 1832 roku ranił w pojedynku Józefa Zienkowicza, któremu sekundował Juliusz Słowacki[8], a 15 czerwca 1841 roku był sekundantem Stanisława Roplewskiego w jego niedoszłym do skutku pojedynku z Juliuszem Słowackim[9]. W 1842 roku związał się z Andrzejem Towiańskim. Był jednym z bardziej gorliwych towiańczyków. Choć nie zajmował eksponowanych stanowisk, to jednak utrzymywał bliskie kontakty z przewodnikami, a także z Juliuszem Słowackim i Ludwikiem Nabielakiem. W kwietniu 1845 roku przedłożył Mickiewiczowi projekt wyjazdu do Rosji w celu wręczenia Mikołajowi I, nieprzyjętego przez ambasadę rosyjską w Paryżu, listu Aleksandra Chodźki. Podróż nie doszła do skutku wobec sprzeciwu Towiańskiego.
Ostatnie lata życia spędził jako weteran powstania listopadowego w paryskim domu opiekuńczym im. św. Kazimierza[10], gdzie zmarł podczas oblężenia Paryża przez wojska pruskie[11]. Jest pochowany na Cmentarzu Montparnasse (Kwatera 7, r. 11 av. Transversale, g. 10 av. de l’Ouest)[12].
Przypisy edytuj
- ↑ a b Ludwik Hass, Wolnomularze polscy w kraju i na świecie 1821-1999: słownik biograficzny, wyd. 1, Warszawa: Oficyna Wydawnicza Rytm, 1999, s. 228, ISBN 83-87893-52-8, OCLC 44905269.
- ↑ a b Tadeusz Łepkowski, Kołyszko Adam, [w:] Władysław Konopczyński (red.), Polski słownik biograficzny. T. 13, Klobassa Zręcki Stanisław – Kopernicki Franciszek, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1991, ISBN 83-04-03291-0, OCLC 834087958.
- ↑ Michał Rostworowski (red.), Dyaryusz Sejmu z r. 1830–1831, t. 6, Kraków: Akademia Umiejętności i Towarzystwo Popierania Wydawnictw Akademii Umiejętności, Skład Główny w Księgarni G. Gebethnera i Spółki, 1912, s. 443 [dostęp 2018-04-02].
- ↑ Seym, „Gazeta narodowa” (7), Zakroczym, 7 września 1831, s. 26 [dostęp 2018-05-23].
- ↑ Feliks Wrotnowski, Pamiętniki o powstaniu Litwy i Ziem Ruskich w roku 1831, Paryż: Drukarnia I. Gisserni, A. Pinard, 1833, s. 178.
- ↑ Towarzystwo Litewskie i Ziem Ruskich - odezwa z roku 1832 [online], Antykwariat Warszawa, 2017 [dostęp 2018-05-23].
- ↑ Walenty Zwierkowski, O Sejmie w Emigracji, Poitiers 1839, s. 10.
- ↑ Alina Witkowska, Cześć i skandale: o emigracyjnym doświadczeniu Polaków, wyd. 1, Gdańsk: słowo/obraz terytoria, 1997, s. 43, ISBN 83-905063-8-6, OCLC 40200423.
- ↑ Stanisław Jakóbczyk, Paryż Polaków, wyd. 1, Poznań: Wydawnictwo Kurpisz, 2000, s. 36, ISBN 83-88276-35-2, OCLC 52477537.
- ↑ Jerzy Szczepański, Weterani powstań narodowych w Zakładzie św. Kazimierza w Paryżu, Warszawa: Wydawnictwo DiG, 2011, s. 119, ISBN 978-83-7181-675-8, OCLC 741408583.
- ↑ Prz. P., Rozmaitości, „Gazeta Toruńska”, 5 (110), Toruń: Nakładem F[ranciszka] T[adeusza] Rakowicza, 13 maja 1871, s. 4 [dostęp 2018-05-23].
- ↑ KOŁYSZKO Adam (1798-1871) [online], Polskie groby historyczne we Francji [dostęp 2018-05-22].