Dziesięciornice
Dziesięciornice[potrzebny przypis] (Decapodiformes) – nadrząd głowonogów z podgromady płaszczoobrosłych (Coleoidea)[2] obejmujący mątwy, mątewki i kałamarnice (kalmary) – zwierzęta bardzo zróżnicowane pod względem wielkości, kształtów i zajmowanych siedlisk. Znanych jest około 450 gatunków[3]. Niektóre (np. strzalikowate, kalmarowate i mątwowate) są poławiane gospodarczo.
| ||
| Decapodiformes | ||
| Leach, 1817 | ||
 Histioteuthis sp. | ||
| Systematyka | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | zwierzęta | |
| Podkrólestwo | tkankowce właściwe | |
| Nadtyp | pierwouste | |
| Typ | mięczaki | |
| Gromada | głowonogi | |
| Podgromada | płaszczoobrosłe | |
| Nadrząd | dziesięciornice | |
| Synonimy | ||
WystępowanieEdytuj
Zasiedlają wszystkie oceany i morza pełnosłone całego świata. Występują w wodach płytkich, w toni wodnej oraz w głębinach.
Budowa ciałaEdytuj
Zwierzęta te mają wydłużone, torpedowate ciało z dziesięcioma ramionami, z czego osiem jest równej długości, a dwa ramiona (IV para) są zmodyfikowane, zwykle dłuższe – albo krótsze i muskularne, lecz z możliwością szybkiego wydłużenia[3]. Zasadnicze ramiona są niewciągalne, na całej długości pokryte przyssawkami. Ramiona zmodyfikowane są chwytne, mogą być wciągnięte do pochewek, a przyssawki znajdują się tylko na ich końcach[4]. Przyssawki dziesięciornic są zakończone konchiolinowymi pierścieniami hakowato zakończonymi.
Głowonogi z tej grupy mają wewnętrzną muszlę, która pokryta jest płaszczem i stanowi wapienny szkielet wewnętrzny. Na worku trzewiowym znajdują się płetwy. U wielu gatunków, zwłaszcza głębinowych, występują fotofory[4]. Rozmiary dziesięciornic są bardzo zróżnicowane. Długość płaszcza u Idiosepius wynosi 8 mm[3], a u największych przedstawicieli rodziny Architeuthidae – ok. 2 m[5], przy 18 m długości całkowitej[3]. Masa ciała Mesonychoteuthis hamiltoni – jednego z największych znanych mięczaków – dochodzi do 500 kg[5].
Tryb życiaEdytuj
Dziesięciornice są dobrymi pływakami. Płetwy są wykorzystywane przy powolnym pływaniu. Szybkie ruchy w dowolnym kierunku umożliwia im wyrzucanie wody przez lejek z jamy płaszczowej[4]. Niektóre zagrzebują się w miękkim podłożu, inne pływają aktywnie, czasem na duże odległości. Niektóre wyskakują ponad powierzchnię wody. Są drapieżne.
SystematykaEdytuj
Do dziesięciornic tradycyjnie zaliczane są mątwy, mątewki i kałamarnice (kalmary)[5]. Ich klasyfikacja nie została jednoznacznie ustalona. Jeden z proponowanych podziałów wyróżnia następujące rzędy[2]:
.jpg)
Myopsida i Oegopsida są tradycyjnie uznawane za podrzędy w obrębie rzędu Teuthida – kałamarnice (kalmary), natomiast mątwy (Sepioida) obejmują rzędy Sepiida i Sepiolida.
Formy kopalne: Belosaepia, Spirulirostra.
Zobacz teżEdytuj
- dziesięcionogi (inna grupa zwierząt o nazwie Decapoda)
PrzypisyEdytuj
- ↑ Decabrachia Boettger, 1952, w: Integrated Taxonomic Information System (ang.) [dostęp 30 listopada 2011]
- ↑ a b P. Gofas: Decapodiformes (ang.). World Register of Marine Species, 2011. [dostęp 30 listopada 2011].
- ↑ a b c d Young, Richard E., Michael Vecchione, and Katharina M. Mangold (1922-2003): Decapodiformes Leach, 1817. Squids, cuttlefishes and their relatives (ang.). Tree of Life Web Project, 2008. [dostęp 30 listopada 2011].
- ↑ a b c Bezkręgowce. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1984, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0428-6.
- ↑ a b c Marek R. Lipiński: Gromada: głowonogi – Cephalopoda. W: Zoologia : bezkręgowce. T. 1. Red. nauk. Czesław Błaszak. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009, s. 585–594. ISBN 978-83-01-16108-8.