Wikipedia

Edward Niesobski

Edward Niesobski (ur. 11 września 1923, zm. 19 lipca 1944 w Poggenburg) – podporucznik czasu wojny, kurier Armii Krajowej, harcerz ostrowskiego hufca ZHP, autor jednego ze słynniejszych pamiętników okresu II wojny światowej napisanego przez nastolatka.

Edward Niesobski
Orzeł, Lech
podporucznik czasu wojny podporucznik czasu wojny
Data i miejsce urodzenia

11 września 1923
Polska

Data i miejsce śmierci

19 lipca 1944
Poggenburg,
III Rzesza

Przebieg służby
Lata służby

1943-1944

Siły zbrojne

AK Armia Krajowa

Stanowiska

kurier Komendy Okręgu AK

Główne wojny i bitwy

II wojna światowa

Odznaczenia
Krzyż Walecznych (1920–1941) Krzyż Armii Krajowej Srebrny Krzyż „Za Zasługi dla ZHP”

Życie i konspiracja

edytuj

Rozpoczął edukację szkolną we wrześniu 1929 roku w Sośniach, a po ukończeniu czwartej klasy w 1933 roku dojeżdżał do szkoły w oddalonym o 26 km Ostrowie Wielkopolskim[1].

W 1935 roku przeprowadził się z rodziną do Ostrowa, gdzie w czerwcu ukończył szkołę powszechną im. Ewarysta Estkowskiego. Po jej ukończeniu rozpoczął naukę w I Państwowym Liceum i Gimnazjum im. I Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego w Ostrowie. Tu – mając za sobą prawie dwuletni staż w działającej przy szkole Estkowskiego drużynie – wstąpił do 5 Ostrowskiej Drużyny Harcerzy im. Tomasza Zana, przy ostrowskim gimnazjum.

W październiku 1939 r. w konspiracyjnych warunkach kontynuował pracę swojego zastępu harcerskiego, w grudniu został drużynowym. Dokształcał się na kompletach, uczył młodszych chłopców, pełnił różne funkcje harcerskie, wydawał komunikaty radiowe[2], w późniejszym czasie ukazujące się pod tytułem „Zew”[3].

Aresztowany na stacji Łódź Widzew 18 XI 1941 r. za próbę nielegalnego przekroczenia granicy Generalnego Gubernatorstwa. Najpierw przebywał w areszcie policji kryminalnej w Łodzi, przy obecnej ul. J. Kilińskiego 152. Skazany na rok więzienia. Od ok. 5 XII 1941 do 21 V 1942 r. przebywał w więzieniu na Radogoszczu, następnie wywieziony do więzienia karnego w Sieradzu (Strafanstalt, Schieratz) i stąd zwolniony 29 listopada 1942 roku.

Podczas pobytu w więzieniu radogoskim prowadził zapiski, które szczęśliwie udało mu się wynieść. Dziś stanowią istotne źródło informacji do dziejów tego więzienia w tym okresie[4]. Niestety nie wiadomo, gdzie aktualnie znajduje się ich oryginał (również cały jego „Dziennik”), być może zaginął bezpowrotnie.

Podczas pobytu w więzieniu radogoskim, prawdopodobnie ze względu na wiek i wykształcenie, został najpierw sekretarzem (pisarzem) sali nr IV, a następnie jej komendantem[5]. Stąd jego zapiski z tego okresu są takie istotne.

Z pobytu na Radogoszczu pozostał też Jego rysunkowy portret, wykonany przez współwięźnia - Teodora Wilenckiego, z datą 23 IV 1942[6]. Również zaginiony[7].

Po powrocie do domu przeniósł się do Poznania, gdzie przebywał pod nazwiskiem Wacław Zybała. Jako „Lech” – zaprzysiężony 25 marca 1943 roku – został kurierem Komendy Okręgu Armii Krajowej[8].

Ponownie aresztowany na początku stycznia 1944 r. Zginął rozstrzelany w obozie żabikowskim 19 VII 1944 roku – według oficjalnego aktu zgonu o godz. 20.30[9].

Pośmiertnie odznaczony przez Komendę Główną AK Krzyżem Walecznym po raz pierwszy za aktywną działalność i pełną odwagi postawę wobec nieprzyjaciół. W 1983 roku wraz z pozostałymi członkami rodziny, odznaczony Krzyżem Armii Krajowej[10], a w 1986 roku Srebrnym Krzyżem „Za Zasługi dla ZHP” z Rozetą – Mieczami[11].

Po śmierci

edytuj
 
Ostrów Wielkopolski – ul. Wrocławska 33 – tablica ku czci rodziny Niesobskich

Edward Niesobski swoje losy opisał w prowadzonym przez siebie dzienniku, w którym zapisał wiele cennych informacji, między innymi na temat więzienia radogoskiego. Dziennik ten stanowi część książki „Dziennik harcerza i „Szarotki” (Gdańsk 1986, oprac. redakcyjne Andrzej Drzycimski – nagroda Polityki, 1986[12]). Jako autor dziennika znalazł się w gronie kilkunastu młodych osób z całego świata wymienionych na w książce Sarah Wallis i Swietłany Palmet „We were young and at the war” (patrz: https://web.archive.org/web/20190222143902/http://www.youngatwar.co.uk/).

Ślady działalności Edwarda Niesobskiego bez trudu odnaleźć można w Ostrowie. Nazwisko Niesobskiego znalazło się na zbiorczej liście 233 wychowanków i profesorów gimnazjum męskiego w Ostrowie, którzy zginęli w czasie II wojny światowej, umieszczonej na marmurowej tablicy znajdującej się na ścianie gimnazjum – dziś I Liceum Ogólnokształcącego w Ostrowie Wielkopolskim[13].

 
Odsłonięcie tablicy na ścianie kościoła pw. św. Antoniego w Ostrowie

15 sierpnia 2001 roku, na froncie kamienicy, w której w czasie II wojny światowej mieszkała rodzina Niesobskich, odsłonięto tablicę upamiętniającą ten fakt.

Niesobski wymieniony jest także na dwóch tablicach zbiorowych: tablicy „Odeszli na wieczną wartę. Harcerze i harcerki Hufca ZHP Ostrów Wielkopolski w czasie II wojny światowej 1939–1945” odsłoniętej 11 sierpnia 2010 roku na ścianie kościoła pw. św. Antoniego Padewskiego w Ostrowie oraz tablicy „Bohaterscy żołnierze Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej – synowi Ziemi Ostrowskiej” odsłoniętej przy kościele pw. św. Antoniego w Ostrowie 3 maja 2010 roku.

Edward Niesobski znalazł się na liście osób pretendujących do tytułu „Ostrowianina 600-lecia” – plebiscytu przeprowadzonego w ramach organizowanych przez miejski samorząd obchodów 600-lecia miasta.

Rodzina

edytuj

Ojcem Edwarda Niesobskiego był st. sierż. Kazimierz Niesobski (ps. „Bartek”, ur. 1896, rozstrzelany w Żabikowie 7.05.1944), kierownik grupy kurierów kolejowych poznańskiego okręgu AK. Matką Edwarda była Anna Niesobska (ur. 1900, z domu Kmieciak).

Edward Niesobski miał liczne rodzeństwo: braci: Henryka (ur. 1925), Bogdana (ps. „Orzeł”, ur. 1927, uznany za zmarłego 27.01.1956) i siostry: Janinę (ur. 1930, ps. „Janka”, „Słoneczko”) i Krystynę (ur. 1933)[14]

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Andrzej Drzycimski, „Dziennik harcerza i Szarotki”. Wstęp, str. 10 (Wydawnictwo Zakład Narodowy Ossolińskich, Wrocław 1986)
  2. ↑ Edmund Jakubek, „Ostrowski ośrodek Armii Krajowej”, str. 112, (Ostrów Wielkopolski 2005)
  3. ↑ Edward Serwański, „Ostrów Wielkopolski i jego region w okresie II wojny światowej”, str. 214 (Instytut Zachodni, Instytut Naukowo-Badawczy, Poznań 1992)
  4. ↑ E. Niesobski, J. Pfeiferówna, Dziennik harcerza i „Szarotki”...
  5. ↑ E. Niesobski, J. Pfeiferówna, op. cit.
  6. ↑ W. Źródlak, Teodor Wilencki – łódzki malarz. [w:] „Kronika Miasta Łodzi”, 2000, nr 1, ss. 69–74.
  7. ↑ Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi, oddz. „Radogoszcz"[1] poszukuje wszelkich informacji o jego pamiętniku i tym portrecie rysunkowym.
  8. ↑ Komisja Historyczna Wielkopolskiej Komendy Chorągwi ZHP
  9. ↑ Akt zgonu – opublikowany przez: Andrzej Drzycimski, „Dziennik harcerza i Szarotki”. str. 367 (Wydawnictwo Zakład Narodowy Ossolińskich, Wrocław 1986)
  10. ↑ Andrzej Drzycimski, „Dziennik harcerza i Szarotki”. Wstęp, str. 30 (Wydawnictwo Zakład Narodowy Ossolińskich, Wrocław 1986)
  11. ↑ Strona Hufca ZHP Ostrów Wielkopolski. [dostęp 2011-02-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-08-31)].
  12. ↑ Ostrów pod znakiem pegaza, Witold Banach, Muzeum Miasta Ostrowa Wielkopolskiego, 2005, str. 263.
  13. ↑ Miejsca Pamięci Narodowej w Wielkopolsce
  14. ↑ Andrzej Drzycimski, „Dziennik harcerza i Szarotki”. Wstęp, str. 11 (Wydawnictwo Zakład Narodowy Ossolińskich, Wrocław 1986).

Bibliografia

edytuj
  • Dziennik harcerza i „Szarotki”, opracowanie i komentarz: Andrzej Drzycimski, Ossolineum, Wrocław 1986
  • Ostrów Wielkopolski i jego region w okresie II wojny światowej, Edward Serwański, Instytut Zachodni, Instytut Naukowo-Badawczy, Poznań 1992
  • Ostrowski ośrodek Armii Krajowej, Edmund Jakubek, Ostrów Wielkopolski 2005
  • Czasy walki honoru i pamięci, Edmund Jakubek, Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej Oddział w Ostrowie Wielkopolskim, Ostrów Wielkopolski 2009

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Edward_Niesobski&oldid=71298255”