Günthergrube (podobóz KL Auschwitz)
Günthergrube – niemiecki nazistowski podobóz Auschwitz-Birkenau, zlokalizowany w Kopalni Węgla Kamiennego (późniejsza Kopalnia Ziemowit) w Lędzinach.
| Podobóz Auschwitz-Birkenau | |
| Odpowiedzialny | |
|---|---|
| Rozpoczęcie działalności |
1 kwietnia 1944 |
| Zakończenie działalności |
18 stycznia 1945 |
| Terytorium |
okupowana Polska |
| Miejsce | |
| Liczba więźniów |
300-600 |
| Narodowość więźniów |
Żydzi |
| Komendanci |
SS-Oberscharführer Alois Wendelin Frey |
| Wyzwolony przez | |
|
styczeń 1945 | |
Położenie na mapie Lędzin  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu bieruńsko-lędzińskiego  | |
 50°07′36″N 19°07′43″E/50,126667 19,128611
| |
Historia obozu edytuj
Lokalizacja edytuj
Podobóz powstał przy budowanej kopalni węgla kamiennego Günther w Lędzinach, będącej własnością spółki Fürstlich Plessische Bergwerks AG. Jako jedyny spośród podobozów Auschwitz zmienił w trakcie swego istnienia lokalizację. Początkowo więźniowie zakwaterowani byli w dawnym obozie dla robotników przymusowych, w dwóch barakach mieszkalnych z kuchnią i umywalnią z latryną, które były otoczone ogrodzeniem z drutu kolczastego. W czerwcu 1944 r. zostali przeniesieni do nowego, większego obozu, otoczonego wysokim na 3 metry murem z cegieł, wzdłuż którego stało osiem murowanych wież wartowniczych[1].
Osadzeni edytuj
Wśród więźniów przeważali Żydzi z okupowanej Francji, Holandii i Polski (z Będzina i Sosnowca), a od drugiej poł. 1944 r. Żydzi węgierscy i polscy z obozu pracy w Bliżynie. Stan osobowy wynosił początkowo 300 osób, a latem wzrósł do prawie 600. Nie wiadomo dokładnie, ilu z nich zmarło - w samym obozie zginęło co najmniej kilkunastu osadzonych[1].
Warunki panujące w obozie edytuj
Więźniowie trudzili się wydobywaniem węgla w kopalni Piastschächte i budowa kopalni Günther. Warunki osadzenia były trudne[2].
Początkowo więźniowie przebywali w obozie pracy przymusowej, który mieścił się w budynku szkolnym, przy drodze do nowo wybudowanej kopalni Günther w Lędzinach. Obóz ten nazwano Lager Heimat. Miał kształt prostokąta i był otoczony pojedynczym rzędem drutu kolczastego zawieszonego na betonowych słupach. Przed bramą do obozu znajdował się niewielki drewniany barak, który służył jako wartownia i magazyn dla SS. Wewnątrz obozu znajdowały się cztery długie drewniane baraki, które służyły jako: pomieszczenia mieszkalne dla więźniów, jadalnia dla SS, kuchnia, magazyn i pomieszczenia mieszkalne Lagerältester oraz latryny, magazyn ziemniaków czy umywalnia[2].
Personel obozowy edytuj
Kierownikiem podobozu był uważany za sadystę, SS‑Unterscharführer Alois Frey. W obozie służyło od 20 do 40 SS-manów z Wachkompanie Monowitz. Używano także psów stróżujących. Z kolei niejaki SS-Unterscharführer Thomas Stanossek został zapamiętany przez więźniów jako życzliwy człowiek, który starał się im pomóc. Został jednak niespodziewanie aresztowany w lipcu 1944 r., a jego następcą został SS-Rottenführer Adam Schepp. Szpitalem więźniarskim w Günthergrube kierował SS-Obersturmführer Josef Fischer[1][2]. Przebywał tam także Ludwik Wörl (jego sekretarzem był David Pastel), który pomagał osadzonym Żydom[3]ː
„Nawet więźniom chorym na gruźlicę udało się przeżyć, ponieważ Wörl zwalniał ich z ciężkiej pracy i chronił różnymi wybiegami przed inspekcją lekarzy SS”.
Koniec funkcjonowania edytuj
Wiadomo, że 106 chorych i wycieńczonych wywieziono z Lędzin pomiędzy lutym a majem 1944 r. Ponadto, w styczniu 1945 r., ok. 600 więźniów ewakuowano pieszo w Marszu Śmierci do Gliwic[1]. Dotarli tam ok. 20 stycznia. Dzień później ocalałych załadowano do otwartych wagonów towarowych, lecz po kilku przystankach pociąg dojechał dopiero do stacji Gliwice-Rzędówka, oddalonej zaledwie o kilka kilometrów. Następnie pozostałych przy życiu więźniów poprowadzono pieszo w stronę Rybnika. W czasie marszu doszło do zamieszania i próby ucieczki więźniów. Doszło do strzelaniny, w wyniku której zginęło ponad 300 więźniów. Pozostałych około 200 więźniów rozstrzelano prawdopodobnie na stadionie w Rybniku[2].
Upamiętnienie edytuj
Istnienie podobozu upamiętnia obelisk ku czci pomordowanych więźniów podobozu „Günthergrube” KL Auschwitz w Lędzinach. Obiekt, znajdujący się przy ul. Paderewskiego, autorstwa Antoniego Czernowa, powstał w 1964 roku[4].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d Auschwitz.org - Günthergrube
- ↑ a b c d Günthergrube [online], Sub Camps of Auschwitz [dostęp 2023-11-24] (niem.).
- ↑ Günthergrube [online], Szuflada Małgosi [dostęp 2023-11-24] (pol.).
- ↑ Instytut Pamięci Narodowej, Miejsca upamiętniające ofiary niemieckich nazistowskich obozów koncentracyjnych i obozów zagłady w województwie śląskim [online], Instytut Pamięci Narodowej [dostęp 2023-11-24] (pol.).