Wikipedia

Sosnowiec

miasto w województwie śląskim w Zagłębiu Dąbrowskim

Sosnowiec – miasto na prawach powiatu w Polsce, w województwie śląskim, największe pod względem ludności miasto Zagłębia Dąbrowskiego. Położone na Wyżynie Śląskiej, stanowiącej część Wyżyny Śląsko-Krakowskiej, nad 3 rzekami: Czarną Przemszą, Białą Przemszą i Brynicą. Znajduje się we wschodniej części Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego (GOP).

Sosnowiec
miasto na prawach powiatu
Ilustracja
Kolaż (kolejno od góry od lewej): Sosnowiec Główny, Kino Helios, Cerkiew, Zamek Sielecki, Pałac Oskara Schona, Muzeum Geologii, Pomnik Jana Kiepury i Plac Stulecia
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Konurbacja

górnośląska

Prawa miejskie

10 czerwca 1902

Prezydent

Arkadiusz Chęciński

Powierzchnia

91,16 km²

Wysokość

250 m n.p.m.

Populacja (1.01.2023)
• liczba ludności
• gęstość


189 178[1]
2075 os./km²

Strefa numeracyjna

32

Kod pocztowy

41-200 do 41-225

Tablice rejestracyjne

SO

Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Sosnowiec”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Sosnowiec”
Ziemia50°17′N 19°08′E/50,283333 19,133333
TERC (TERYT)

2475011

SIMC

0943428

Hasło promocyjne: Sosnowiec łączy
Urząd miejski
Aleja Zwycięstwa 20
41-200 Sosnowiec
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa
BIP

Według danych GUS z 31 grudnia 2022 r., miasto było zamieszkiwane przez 189 178 osób[2].

Pod względem historycznym Sosnowiec leży w Małopolsce, w dawnej ziemi krakowskiej[3] (skrawek historycznego Śląska znalazł się w granicach miasta na skutek zmian administracyjnych w 1960 roku, znajduje się na nim Stadion Ludowy w Sosnowcu[4]).

Nazwa edytuj

Nazwa miasta pochodzi od borów sosnowych porastających te tereny przed 1830 rokiem. Pierwotna nazwa miasta brzmiała Sosnowice. Miasto powstało w wyniku połączenia wielu miejscowości w procesach urbanizacyjnych, które zostały zanotowane w dokumentach historycznych.

W latach (1470–1480) Jan Długosz w księdze Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis wymienia wsie, które stały się częścią miasta jak: Klimontów w formach Clymonthow oraz Clymuntow, Zagórze w formie Zagorze, Sielec w formie Szyedlecz, Porąbka w formie Porambka, Pogoń w formie Pogonya[5].

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego wydany w latach 1880–1906 notuje nazwę miasta Sosnowiec[6].

W latach 1939–1945 funkcjonowała niemiecka nazwa okupacyjna Sosnowitz.

Historia edytuj

Osobny artykuł: Historia Sosnowca.
 
Sosnowiec, plac Stulecia i pomnik Jana Kiepury (2020)
 
Znaczek z 1916 r. z Sosnowic, gdy była I wojna światowa i panowali Niemcy

Do jednych z najstarszych śladów osadnictwa w Sosnowcu należą znaleziska z cmentarzyska łużyckiego na terenie dzielnic Pogoń i Sielec. Wstępnie datowane na okres epoki brązu i wczesną epokę żelaza[7].

Najstarsza znana wzmianka o osadzie z Sosnowca pochodzi być może z 1123 r., a już z pewnością o Milowicach, jak również o Klimontowie, Zagórzu i innych można mówić na podstawie dokumentu z 1228 i innych począwszy od XIII wieku. Do jednych ze starszych dzielnic należą również Pogoń, Sielec, Porąbka i inne. Do czasu rozbiorów Polski (1772–1795) większość wymienionych dzielnic leżała w województwie krakowskim, zaś pozostała część leżała w księstwie siewierskim. Obszar obecnego Miasta Sosnowiec (z wyjątkiem) na przełomie XVIII i XIX w. był częścią Nowego Śląska Królestwa Prus. Prawa miejskie przez krótki okres w XVIII wieku posiadał Modrzejów, a od 1902 Sosnowiec, co było pierwszym przypadkiem nadania praw miejskich w Królestwie Polskim od czasu upadku powstania styczniowego (1863–1864), kiedy w Sosnowcu funkcjonowała polska administracja, sąd i służba celna. W 1848 do granicy Królestwa Polskiego z Cesarstwem Austriackim w Maczkach doprowadzona została Kolej Warszawsko-Wiedeńska, a w 1859 powstał obecny dworzec w Sosnowcu. W drugiej połowie XIX wieku do Sosnowca przybyli z Saksonii Lamprechtowie, Schönowie i Dietlowie, którzy mieli udział w rozwoju przemysłu na terenie obecnego miasta. Projekt stworzenia Sosnowca miastem pojawił się po raz pierwszy w 1885 r. z inicjatywy sosnowieckich przemysłowców[potrzebny przypis][8]. Sosnowiec obwołano miastem w 1902 r., łącząc osady: Kuźnica, Stary Sosnowiec, Sielec, Środulka, Ostra Górka, Pogoń, Radocha i Osada Blumenthala. W 1915 r. do Sosnowic włączono Dębową Górę, Konstantynów, Milowice, Modrzejów, Pekin i Środulę. W momencie utworzenia Miasto Sosnowiec liczyło 61 tys. mieszkańców; miało własną prasę, teatr zawodowy, rozwinięte lecznictwo ze szpitalem. Wśród wydarzeń, jakie miały tu miejsce, prócz wspomnianych walk powstańczych, należy wymienić wydarzenia z 1905 roku i np. pierwszy w Królestwie Polskim Imperium Rosyjskiego – obok Warszawy – pochód pierwszomajowy.

Od 1913 r. na terenie miasta aktywnie działał ks. Franciszek Raczyński, prezes Sosnowiecko-Sieleckiego Chrześcijańskiego Towarzystwa Dobroczynności, który przyczynił się do powstania wielu placówek charytatywnych i edukacyjnych[9].

W 1937 r. sformowano w mieście batalion Obrony Narodowej „Sosnowiec”, który pod koniec sierpnia 1939 r. został wcielony do 201 pułku piechoty 55 Dywizji Piechoty[10]. W pierwszych dniach kampanii wrześniowej na lotnisku polowym w Klimontowie stacjonowała także 23 eskadra towarzysząca[11].

4 września 1939 r. Sosnowiec został zajęty przez wojska niemieckie[12]. 27 stycznia 1945 roku do miasta wkroczyły oddziały 59 Armii Armii Czerwonej[13].

W 50 rocznicę Rewolucji Październikowej i 25 rocznicę powstania Polskiej Partii Robotniczej 16 września 1967 roku odsłonięto w mieście Pomnik Czynu Rewolucyjnego[14].

14 czerwca 1999 roku papież Jan Paweł II w czasie pielgrzymki do Ojczyzny odwiedził Sosnowiec, spotykając się z wiernymi na placu przy ul. Gwiezdnej[15].

26 listopada 2009 r. podczas LII Sesji Rady Miasta Sosnowiec sztandar miasta udekorowano odznaczeniem „Za Zasługi dla ZKRPiBWP”. Dekoracji sztandaru dokonał Prezes Zarządu Miejskiego w Sosnowcu ZKRPiBWP por. w st. spocz. Edward Całka.

Geografia edytuj

Położenie edytuj

Sosnowiec położony jest na Wyżynie Śląskiej w obrębie wschodniej części Płaskowyżu Bytomsko-Katowickiego. Pod względem geologicznym Sosnowiec położony jest na monoklinie śląsko-krakowskiej znajdującej się na platformie paleozoicznej.

Według danych z 7 grudnia 2022 r. powierzchnia miasta wynosiła 91,16 km²[16].

Sosnowiec graniczy z następującymi miastami:

 
Czarna Przemsza na wysokości Parku Sieleckiego

Rzeki i inne cieki edytuj

Zbiorniki wodne i jeziora edytuj

Ochrona środowiska edytuj

Według raportu Światowej Organizacji Zdrowia w 2016 roku Sosnowiec został sklasyfikowany jako trzydzieste piąte najbardziej zanieczyszczone miasto Unii Europejskiej[17].

Sosnowiec podpisał deklarację przystąpienia do międzynarodowej platformy NAZCA. Okazją do przystąpienia do platformy był szczyt miast „Miasta dla klimatu”, który odbył się 5 grudnia w Katowicach jako jedno z wydarzeń towarzyszących 24. Konferencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu[18].

Podział terytorialny edytuj

 
Mapa Zagłębia Dąbrowskiego z 1846 roku
 
Rozwój terytorialny Sosnowca

Terytorium Sosnowca można podzielić w pierwszym stopniu na następującego rodzaju jednostki:

  • dzielnice historyczne (wyróżnia się ich od 20 do 30),
  • dzielnice – jednostki pomocnicze gminy Sosnowiec (aktualnie 5: „Południe”, czyli Niwka-Modrzejów utworzona w 2004 r., „Środula” utworzona w 2012 r., „Maczki” utworzona w 2012 r., „Juliusz” utworzona w 2014 r. i „Ostrowy Górnicze” utworzona w 2014 r.; władze Sosnowca przyjęły koncepcję tworzenia jednostek pomocniczych na wniosek społeczności lokalnych, a nie jednolitego podziału całej gminy na dzielnice przez radę miasta jak w sąsiednich Katowicach; w związku z tym większa część obszaru Sosnowca nie jest aktualnie podzielona na jednostki pomocnicze);
  • obręby ewidencyjne urzędu miasta (aktualnie 10), podzielone w drugim stopniu na mniejsze, numerowane jednostki,[potrzebny przypis]
  • części miasta według Krajowego Rejestru Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju TERYT (aktualnie 29 bez Śródmieścia, które zostało potraktowane jako tożsame z miastem / miejscowością),
  • rejony działania urzędów pocztowych vel rejony obowiązywania kodów pocztowych (aktualnie 10, dawniej 15).[potrzebny przypis]

Dzielnice zwyczajowe i jednostki urzędowe edytuj

 
Dzielnica Środula

Dzielnice zwyczajowe to dawne miasta, osady typu miejskiego, gminy i gromady wiejskie, wsie, przysiółki i kolonie, a także utrwalone w świadomości mieszkańców oficjalne lub zwyczajowe nazwy osiedli mieszkaniowych i innych charakterystycznych rejonów mieszkalnych. Dzielnice zwyczajowe oraz ich nazwy nie zawsze mają charakter urzędowy. Niektóre z niżej wymienionych dzielnic zwyczajowych są jednostkami urzędowego podziału terytorialnego kraju (tak zwanymi integralnymi częściami miejscowości o własnych odrębnych nazwach). Jednostki te posiadają oficjalne identyfikatory w rejestrze TERYT.

  • Abisynia lub Osiedle Naftowa – teren wydzielany zwyczajowo, według TERYT wchodzi w skład Śródmieścia
  • Bobrek – status „część miasta”, identyfikator 0943440
  • Bory – status „część miasta”, identyfikator
  • Dańdówka – status „część miasta”, identyfikator
  • Dębowa Góra – status „część miasta”, identyfikator
  • Jęzor – status „część miasta”, identyfikator
  • Juliusz – status „część miasta”, identyfikator
  • Kazimierz – status „część miasta”, identyfikator
  • Klimontów – status „część miasta”, identyfikator
  • Konstantynów – status „część miasta”, identyfikator
  • Maczki – status „część miasta”, identyfikator
  • Milowice – status „część miasta”, identyfikator
  • Modrzejów – status „część miasta”, identyfikator
  • Niwka – status „część miasta”, identyfikator
  • Ostra Górka – status „część miasta”, identyfikator
  • Ostrowy Górnicze – status „część miasta”, identyfikator
  • Osiedle Piastów (w Stary Sosnowiec) – teren wydzielany zwyczajowo, według TERYT wchodzi w skład Starego Sosnowca
  • Pogoń – status „część miasta”, identyfikator
  • Porąbka – status „część miasta”, identyfikator
  • Kolonia Pekin lub Pekin
  • Radocha – teren wydzielany zwyczajowo, według TERYT wchodzi w skład Śródmieścia
  • Osiedle Rudna – teren wydzielany zwyczajowo, według TERYT wchodzi w skład Pogoni
  • Sielec – status „część miasta”, identyfikator
  • Stary Sosnowiec – status „część miasta”, identyfikator
  • Środula (w tym Stara Środula) – status „część miasta”, identyfikator
  • Środulka(inne języki) – teren wydzielany zwyczajowo, według TERYT wchodzi w skład Środuli
  • Śródmieście/ Nowy Sosnowiec/ Sosnowiec według TERYT – status miejscowość/ miasto, identyfikator 2475011
  • Wygwizdów – teren wydzielany zwyczajowo, według TERYT wchodzi w skład Pogoni
  • Zagórze w tym Stare Zagórze – status „część miasta”, identyfikator.
 
Śródmieście
Jednostki przestrzenno-funkcjonalne III stopnia (SUiKPZ, Sosnowiec) nawiązujące do pojęcia dzielnicy miejskiej:
  • Śródmieście,
  • Milowice,
  • Pogoń,
  • Stary Sosnowiec,
  • Sielec,
  • Dębowa Góra,
  • Zagórze,
  • Środula,
  • Dańdowka,
  • Niwka,
  • Modrzejów,
  • Bór,
  • Jęzor,
  • Klimontów,
  • Porąbka,
  • Kazimierz Górniczy,
  • Ostrowy Górnicze,
  • Maczki.

[potrzebny przypis]

 
Dzielnica Zagórze

Ponadto w niektórych częściach Sosnowca zostały z inicjatywy mieszkańców utworzone przez radę miasta jednostki pomocnicze gminy o nazwie dzielnic:

  • Dzielnica Południe – od 2004 r., obejmująca w przybliżeniu obszar obrębu ewidencyjnego nr 12 – obszar byłej gminy Niwka (siedzibą organów dzielnicy jest była wieś Niwka, identyfikator TERYT 0943629)
  • Dzielnica Środula
  • Dzielnica Maczki
  • Dzielnica Ostrowy Górnicze
  • Dzielnica Juliusz

Aktualnie istnieją grupy inicjatywne mieszkańców dążące do utworzenia kolejnych jednostek pomocniczych gminy, to znaczy:

  • Dzielnicy Zagórze
  • Dzielnicy Pogoń
  • Dzielnicy Stary Sosnowiec
  • Dzielnicy Kazimierz Górniczy[19]

Demografia edytuj

Osobny artykuł: Ludność Sosnowca.

Pierwsze pod względem liczby mieszkańców miasto Zagłębia Dąbrowskiego, trzecie w województwie śląskim (po Katowicach i Częstochowie) i siedemnaste w Polsce. Jest jednym z ośrodków centralnych konurbacji górnośląskiej[potrzebny przypis].

Pod koniec 2022 roku, miasto liczyło 189 178 mieszkańców[2].

  • Wykres liczby ludności Sosnowca od czasu uzyskania praw miejskich (1902 r.)

W okresie powojennym najbardziej dynamiczny wzrost liczby ludności Sosnowca miał miejsce w latach 70 XX wieku. Wynikał on nie tylko z rozbudowy osiedli mieszkaniowych, ale przede wszystkim z powiększenia obszaru miasta w 1975 roku i włączenia w jego skład dotychczasowych samodzielnych ośrodków: miast Zagórze, Kazimierz Górniczy i Klimontów oraz osiedla Maczki. Dzięki temu Sosnowiec już w 1977 roku stał się miastem ponad dwustutysięcznym (204 630 mieszkańców)[20]. Dalszy wzrost liczby mieszkańców miasta nastąpił wskutek budowy nowych osiedli mieszkaniowych, głównie dla pracowników Kombinatu Metalurgicznego „Huta Katowice” w Dąbrowie Górniczej. W 1981 roku Sosnowiec stał się miastem ćwierćmilionowym i był nim do 1993 roku. Największą liczbę mieszkańców odnotowano w 1987 roku (259 580 mieszkańców)[potrzebny przypis].

Od początku lat 90 XX wieku trwa stały spadek liczby ludności Sosnowca. Wynika on nie tylko z ubytków naturalnych ludności, ale również ujemnego salda migracji. Procesy te spowodowane zostały przede wszystkim przemianami społeczno-gospodarczymi, w wyniku których gospodarka miasta, oparta przede wszystkim na przemyśle ciężkim, znacznie podupadła.

  • Piramida wieku mieszkańców Sosnowca w 2014 roku[21].


 

Architektura edytuj

Wysokościowce edytuj

 
Żyleta – najwyższy budynek w Sosnowcu

W Sosnowcu znajdują się dwa budynki które można zaliczyć do wysokościowców.

Lp. Nazwa budynku Przeznaczenie Wysokość (m) Liczba kondygnacji Rok ukończenia
budowy
1. Żyleta[22] Edukacja 90 m 20 1979
2. Górnik Mieszkania 68 m[potrzebny przypis] 18 1967[23]

Zabytki i atrakcje turystyczne edytuj

Zamki, Pałace, Dwory edytuj

 
Sosnowiec, Zamek Sielecki
 
Pałac Oskara Schöna przy ul. 1-go Maja
Zobacz też: Lista zabytków w Sosnowcu.

Zabytkowe kościoły i obiekty sakralne edytuj

 
Cerkiew prawosławna pw. Wiary, Nadziei i Miłości
 
Dom w stylu zakopiańskim, Ostrowy Górnicze
Zobacz też kategorię: Zabytkowe kościoły w Sosnowcu.
Zobacz też: Kościoły i wspólnoty wyznaniowe w Sosnowcu.
Zobacz też kategorię: Cmentarze w Sosnowcu.

Budynki mieszkalne i obiekty przemysłowe edytuj

 
Pałac Ernsta Schöna: Muzeum w Sosnowcu Środuli

Pomniki edytuj

Sosnowiec jako miasto w przeszłości graniczne posiada krótką, ale bogatą historię, którą odzwierciedlają pomniki oraz płyty i tablice pamiątkowe. W przeszłości najbardziej znanym był Pomnik Czynu Rewolucyjnego z charakterystyczną konstrukcją z rur. Obecnie najbardziej eksponowanym jest pomnik Jana Kiepury znajdujący się na centralnym placu Miasta Sosnowiec.

Osobny artykuł: Pomniki w Sosnowcu.

Inne atrakcje edytuj

Zieleń miejska edytuj

 
Park Środula, na drugim planie stok narciarski Górka Środulska
 
Tor rolkowy w Parku Sieleckim

Sosnowiec posiada ponad 22.5 kilometra kwadratowego terenów zielonych w parkach, skwerach, strefach ochronnych, ogródkach działkowych i lasach. Na obszarze miasta zachowało się wiele parków zakładanych przy rezydencjach przemysłowców, a także powstało wiele nowych. Dużo z nich przedstawia wartość zabytkową oraz przyrodniczą[24]. 70 drzew rosnących w Sosnowcu to pomniki przyrody, z kolei 5 parków jest wpisanych do śląskiego wojewódzkiego rejestru zabytków[25].

Osobny artykuł: Pomniki przyrody w Sosnowcu.

Parki miejskie – zabytkowe edytuj

Ważniejsza parki miejskie edytuj

 
Stawiki
Osobny artykuł: Parki w Sosnowcu.

Tereny chronione i cenne przyrodniczo edytuj

Gospodarka edytuj

 
Ulica 3 Maja: siedziba firmy Timken widoczna po prawej stronie
Osobny artykuł: Gospodarka w Sosnowcu.

Sosnowiec powstał jako miasto przemysłowe, dzięki szybkiemu rozwojowi przemysłu ciężkiego. Swój rozwój zawdzięcza głównie dogodnej lokalizacji na skrzyżowaniu szlaków drogowych i kolejowych[26]. Po 1989 w mieście nastąpiła restrukturyzacja przemysłu, gdzie w wyniku likwidacji większości zakładów wydobywczych uległ zmianie profil rozwoju miasta z górniczo-hutniczego przekształcił się w przemysłowo-handlowy z uwzględnieniem warunków lokalizacyjnych.

W końcu lipca 2023 liczba zarejestrowanych bezrobotnych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Sosnowcu obejmowała 3677 mieszkańców, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 5,2%[27].

Transport edytuj

Transport drogowy edytuj

 
Ulica 3 Maja: droga rowerowa, bus pas.

Łączna długość wszystkich dróg w Sosnowcu wynosi 333,5 km, w tym: (a) drogi krajowe – 12,0 km; (b) drogi powiatowe – 101,7 km; (c) – drogi gminne – 219,8 km[25]. W pobliżu Sosnowca przebiega autostrada A4 – odległość ze Śródmieścia do jej węzłów wynosi:

Przez miasto przebiegają:

W mieście znajduje się ponad 30 stacji paliw, 11 stacji kontroli pojazdów i kilka wielkich salonów samochodowych połączonych z autoryzowanymi serwisami.

Transport kolejowy edytuj

 
Sosnowiec. Fragment dworca kolejowego
 
Dworzec kolejowy Sosnowiec Główny

Przez miasto przebiegają odnogi historycznych szlaków:

Dworce Sosnowiec Główny oraz Sosnowiec Maczki mają zabytkową architekturę, oba były przed I wojną światową stacjami granicznymi.

Aktualnie na terenie Sosnowca znajduje się siedem stacji kolejowych na następujących liniach:

Pociągi dalekobieżne (w tym międzynarodowe do: Bratysławy, Budapesztu, Mińska, Moskwy, Pragi i Wiednia) zatrzymują się na stacji Sosnowiec Główny. Na pozostałych stacjach zatrzymują się wyłącznie osobowe pociągi podmiejskie.

W odległym o 18 km od Śródmieścia Sosnowca sąsiednim Sławkowie planowana jest inwestycja oddziaływająca na cały zagłębiowski region, w postaci rozbudowy suchego portu przeładunkowego na zakończeniu Linii Hutniczej Szerokotorowej, jako strategiczny element kombinowanego połączenia towarowego wschód-zachód.

Niezależnie od kolei publicznych na terenie miasta działa sieć kolei przemysłowych dawnego PMP-PW, łącząca miejsca wydobywania piasku podsadzkowego z tutejszymi kopalniami węgla kamiennego. W wyniku likwidacji kopalń węgla, część sieci została zlikwidowana, a zachowanie fragmenty coraz częściej są wykorzystywane do transportu innych towarów.

Transport autobusowy edytuj

 
ul. 3-go Maja, Centrum Sosnowca: 2021 rok – trwa przebudowa placu przed dworcem PKP Sosnowiec Główny

Przez Śródmieście Sosnowca kursują linie dalekobieżne, głównie w kierunku województw świętokrzyskiego i małopolskiego, co wynika z kierunków imigracji ludności wywołanej budową Huty Katowice.

Komunikacja miejska edytuj

Od 1 stycznia 2019 organizatorem transportu zbiorowego na terenie Sosnowca jest Zarząd Transportu Metropolitalnego, który jest jednostką organizacyjną Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii. Zrzeszając 57 miast i gmin, ustalił na ich obszarze (również na terenie Sosnowca) wspólny cennik przewozu, wspólny bilet oraz aplikacja internetowa do zakupu e-biletów. Trasy na terenie miasta obsługuje PKM Sosnowiec na zlecenie ZTM.

Głównym węzłem komunikacyjnymi jest dworzec autobusowy przy ul. Ignacego Mościckiego[28]. Także przed dworcem kolejowym Sosnowiec Główny zatrzymuje się wiele linii komunikacji miejskiej.

Osobny artykuł: Autobusy miejskie w Sosnowcu.
Osobny artykuł: Tramwaje w Sosnowcu.

Transport lotniczy edytuj

W odległości około 24 km na północ od centrum Sosnowca znajduje się międzynarodowy port lotniczy Katowice-Pyrzowice. Lotnisko w Pyrzowicach obsługuje ponad 30 stałych połączeń rejsowych liniami lotniczymi LOT, Lufthansa, Wizz Air, Ryanair, Transavia i Ellnair.

W odległości około 70 km od Sosnowca znajduje się następny port lotniczy: Airport Kraków w Balicach, a około 100 km port lotniczy Ostrawa. W 2010 otwarto sanitarne lądowisko przy placu Medyków 1.

 
Hulajnogi elektryczne systemu Blinkee

Transport alternatywny edytuj

W 2019 roku w mieście po raz pierwszy pojawiły się publiczne systemy wypożyczenia hulajnóg elektrycznych i skuterów elektrycznych[29]. Od 2017 roku w Sosnowcu rośnie ilość dróg rowerowych, a od czerwca 2018 roku działa system roweru miejskiego.

Osobny artykuł: Transport rowerowy w Sosnowcu.

Opieka zdrowotna edytuj

Lista szpitali publicznych[30]:

Edukacja edytuj

 
Uniwersytet Śląski w Katowicach, budynek w Sosnowcu
Osobny artykuł: Oświata w Sosnowcu.

W 2018 roku w Sosnowcu było zarejestrowanych około 200 jednostek szczebla podstawowego i średniego. Wśród nich jest 117 publicznych jednostek edukacyjnych, działających w ramach zespołów szkół lub jako samodzielne jednostki: 52 przedszkoli, 76 szkół podstawowych oraz 80 szkół ponadpodstawowych[31][32].

W ramach zespołów szkół działa: 14 zespołów szkół ogólnokształcących, 3 zespoły szkół specjalnych, 1 centrum kształcenia ustawicznego, 11 zespołów szkół zawodowych[32].

Obok szkół publicznych istnieje również 55 jednostek edukacyjnych niepublicznych: 2 przedszkola niepubliczne, 2 szkoły podstawowe niepubliczne, 1 szkoła podstawowa publiczna prowadzona przez osobę prawną, 5 gimnazjów, 1 liceum profilowane, 3 szkoły średnie zawodowe, 7 liceów ogólnokształcących młodzieżowych, 9 liceów ogólnokształcących dla dorosłych, 26 szkół policealnych zawodowych[32].

W mieście znajduje się kilka placówek poziomu pomaturalnego i wyższego.

Turystyka edytuj

 
ul. 1 Maja, na skraju Bulwaru Czarnej Przemszy.

Sosnowiec posiada liczne zabytki z dawnego osadnictwa sięgającego średniowiecza, ery rozwoju przemysłowego oraz dużo obszarów zielonych, w tym zabytkowych parków i terenów chronionych.

Zobacz też: Zabytki i atrakcje turystyczne.
Zobacz też: Parki i ogrody.

Ruchem turystycznym, oznakowaniem i wytyczaniem szlaków opiekuje się sosnowiecki oddział PTTK i Centrum Informacji Miejskiej. Z okazji setnej rocznicy nadania praw miejskich została ustanowiona dwustopniowa Odznaka Krajoznawcza Miasta Sosnowiec[33].

Przez miasto przebiega kilka szlaków turystycznych rowerowych i pieszych.

 

Szlaki rowerowe edytuj

Trasy rowerowe Śląskiej Sieci Tras Rowerowych edytuj

  •   Trasa średnicowa – rowerowa nr 3: Gliwice – Zabrze – Ruda Śląska – Katowice – Sosnowiec – Sławków[37]
  •   Trasa rowerowa nr 5: Katowice Centrum – Szopienice (Katowice) – Stary Sosnowiec – Pogoń (Sosnowiec) – Będzin – Psary – Przeczyce – Woźniki – Częstochowa[37][38]
  • Trasa rowerowa nr 470: Strzemieszyce Wielkie (Dąbrowa Górnicza) – Ostrowy Górnicze (Sosnowiec) – Bory (Sosnowiec) – Maczki (Sosnowiec) – Długoszyn (Jaworzno) – Chropaczówka – Niedzieliska – os. Podwarpie – Jaworzno Centrum
 

Szlaki piesze edytuj

Muzea edytuj

Kultura i media edytuj

 
Zagłębiowska Mediateka, ul. Kościelna

Placówki kultury edytuj

Kina edytuj

Ogrody Zoologiczne edytuj

Media edytuj

Pierwszym tytułem prasy w Sosnowcu był Głos Sosnowca[44], pierwszą rozgłośnią radiową było podstudio Polskiego Radia w Katowicach, uruchomione 15 stycznia 1936 r., jako placówka radiowa Zagłębia Dąbrowskiego[45], zaś pierwszą samodzielną rozgłośnią było Radio R ( Radio Rezonans, Radio Eska Śląsk ) nadające od 1993 roku[46]. Od 2011 roku na terenie Zagłębia Dąbrowskiego działa telewizja TV Zagłębie, poruszająca tematykę regionalną[47]. Najliczniejszą grupę w 2020 wśród mediów regionalnych stanowią wydawnictwa internetowe, wśród których najmocniej skoncentrowanymi na tematyce miejskiej są: 41-200.pl oraz Zagłębie.FM.

Osobny artykuł: Media w Sosnowcu.

Wspólnoty wyznaniowe edytuj

 
Kościół św. Joachima w Sosnowcu
 
Centrum Kongresowe Świadków Jehowy w Sosnowcu, wnętrze Sali Zgromadzeń

Kościół rzymskokatolicki edytuj

Sosnowiec jest siedzibą rzymskokatolickiej diecezji sosnowieckiej, do której na terenie miasta należą 32 kościoły parafialne, w tym jedna bazylika – sosnowiecka katedra – oraz jedno sanktuarium – Sanktuarium Miłosierdzia Bożego. W mieście powstało też żeńskie zgromadzenie zakonne – Sióstr Karmelitanek Dzieciątka Jezus, których współzałożycielka, Czcigodna Sługa Boża Matka Teresa od św. Józefa – Janina Kieorcińska, zwana w kręgach katolickich Matką Zagłębia jest kandydatką na ołtarze[48]. Z Sosnowcem związana była także Czcigodna Służebnica Boża Wanda Malczewska.

Oprócz karmelitanek w Sosnowcu działa jeszcze kilka zgromadzeń zakonnych męskich i żeńskich.

Zobacz też kategorię: Parafie rzymskokatolickie w Sosnowcu.

Pozostałe wspólnoty wyznaniowe edytuj

W Sosnowcu działają:

W przeszłości istniała w Sosnowcu Wielka Synagoga, która 9 września 1939 r. została wysadzona przez hitlerowców, a jej pozostałości rozebrano[65]; niewielka ilość wiernych tej religii zamieszkuje miasto do dzisiaj, kiedyś społeczność była powszechna.

Ponadto w Sosnowcu mieści się unikatowa nekropolia: cmentarz wielowyznaniowy, podzielony na 4 części: katolicką, ewangelicką, prawosławną i żydowską[66].

Sport i rekreacja edytuj

 
Wake Zone Stawiki

Kluby sportowe edytuj

W 2015 roku w Sosnowcu było zarejestrowanych 60 klubów i organizacji sportowych. Wiele z nich ma na koncie sukcesy na poziomie krajowym i światowym w sportach drużynowych i indywidualnych. Do najbardziej znanych należą: Zagłębie Sosnowiec, Płomień Sosnowiec, Czarni Sosnowiec.

Zobacz więcej w artykule Sport w Sosnowcu, w sekcji Kluby sportowe.
 
Ośrodek narciarski Środula, Górka Środulska

Obiekty sportowe edytuj

Obiekty sportowe w mieście możemy podzielić na 3 kategorie: komercyjne, obiekty stowarzyszeń i organizacji oraz w utrzymaniu Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji. 20 spośród nich znajduje się w administracji MOSiR. Większość obiektów z wyjątkiem terminów zawodów sportowych jest ogólnodostępna. Wiele z nich było areną zawodów mistrzowskich na poziomie krajowym, europejskim, a nawet światowym. Do najważniejszych można zaliczyć:

Zobacz więcej w artykule Sport w Sosnowcu, w sekcji Obiekty Sportowe.
 
Trasa rowerowa, most rowerowy w okolicach Środuli, rowerzysta na rowerze Sosnowieckiego Roweru Miejskiego

Infrastruktura rowerowa edytuj

Do 2017 roku w Sosnowcu panował zastój w polityce rowerowej a miasto było notowane na ostatnich miejscach w rowerowych rankingach. Od 2017 r. inwestycje Miasta Sosnowiec nabrały tempa, że na koniec 2018 roku łączna długość dróg powiększyła się z nieco ponad 20 do 45 km. Podniosły się standardy. Od 2019 roku drogi zaczęły przyjmować charakter ciągły.

Osobny artykuł: Transport rowerowy w Sosnowcu.

W Sosnowcu od 2018 roku działa publiczna sieć wypożyczalni rowerów. Funkcjonuje od początku kwietnia do końca listopada.

Osobny artykuł: Sosnowiecki Rower Miejski.

W obszarze miasta wyznaczone są 3 turystyczne szlaki rowerowe:

Zobacz też: Szlaki Rowerowe w Sosnowcu.

Administracja edytuj

 
Siedziba Urzędu Miasta Sosnowiec
Osobny artykuł: Prezydenci Sosnowca.

Sosnowiec jest miastem na prawach powiatu. Mieszkańcy wybierają do Rady Miejskiej w Sosnowcu 28 radnych[67]. Organem wykonawczym samorządu jest prezydent miasta, którym obecnie jest Arkadiusz Chęciński[68][69].

Osobny artykuł: Rada Miasta Sosnowiec.

Miasto jest członkiem Górnośląskiego Związku Metropolitalnego, Śląskiego Związku Gmin i Powiatów i Związku Miast Polskich.

Placówka konsularna edytuj

Od 1 lipca 2010 roku w Sosnowcu istnieje Konsulat Ludowej Republiki Bangladeszu, z siedzibą przy ul. Partyzantów 5[70], a Konsulem Honorowym Bangladeszu jest Omar Faruque[71].

Ludzie związani z miastem edytuj

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Sosnowcem.

Miasta partnerskie edytuj

Lista miast z którymi władze Sosnowca podpisały umowę o współpracy[72][73][74]:

Zobacz też edytuj


Przypisy edytuj

  1. ↑ GUS Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2023 roku.
  2. ↑ a b https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/ludnosc/powierzchnia-i-ludnosc-w-przekroju-terytorialnym-w-2023-roku,7,20.html
  3. ↑ Jarosław Sawiak: Oczywista nieoczywistość – tożsamość na pograniczu. jaw.pl, 2022-06-18. [dostęp 2022-06-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-06-19)]. Cytat: Otóż dzisiejsze województwo śląskie, utworzone dwie dekady temu, jest dość osobliwą jednostką terytorialną; 52% jego obszaru to historyczna Małopolska, a ściślej ziemia krakowska, m.in. z Częstochową, Sosnowcem, Będzinem, Czeladzią oraz znaczną częścią Podbeskidzia. (pol.).
  4. ↑ O sosnowieckim stadionie, który wybudowano na Śląsku, Kurier Miejski, 5 listopada 2015 [dostęp 2022-11-19] (pol.).
  5. ↑ Joannis Długosz Senioris Canonici Cracoviensis, „Liber Beneficiorum”, Aleksander Przezdziecki, Tom II, Kraków 1864, s. 205.
  6. ↑ Sosnowiec w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego Tom XIV, s. 612.
  7. ↑ sosnowiec.naszemiasto.pl. [dostęp 2013-05-31].
  8. ↑ Fanny Lamprecht „Rodziny Lamprechtów i Shoenów w Sosnowcu. Wspomnienia 1857–1918” ISBN 83-915173-7-3 Sosnowiec 2002.
  9. ↑ Jan Związek, Działalność dobroczynna ks. Franciszka Raczyńskiego w Zagłębiu Dąbrowskim, „Studia Theologica Varsaviensia”, 26/2, 1988, s. 124–127, ISSN 0585-5594.
  10. ↑ Batalion ON „Sosnowiec” – Obrona Narodowa II RP 1937-1939, obronanarodowa1939.pl [dostęp 2023-09-09].
  11. ↑ Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w wojnie obronnej 1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1991, s. 361. ISBN 83-206-0795-7.
  12. ↑ Sosnowiec w 1939 roku, plater.edu.pl [dostęp 2023-09-09].
  13. ↑ Andrzej Czerkawski, Tadeusz Jurga „Dla Ciebie Ojczyzno” Wydawnictwo „Sport i Turystyka” 1970, s. 258.
  14. ↑ Władysław Kurkiewicz „25 lat Polski Ludowej” Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1971, s. 333.
  15. ↑ Mateusz Załęski, Jan Paweł II w Sosnowcu – 18 lat temu papież odwiedził miasto [WIDEO], Twoje Zagłębie, 14 czerwca 2017 [dostęp 2023-09-09] (pol.).
  16. ↑ Tablice, [w:] Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2022 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 7 grudnia 2022 [dostęp 2023-11-03] (pol.).
  17. ↑ Przerażający raport ws. jakości powietrza. Polskie miasta na czele listy. 2016-05-14.
  18. ↑ Sosnowiec podpisał deklarację przystąpienia do międzynarodowej platformy NAZCA – Sosnowiec informacje, sosnowiecki.pl [dostęp 2019-02-02].
  19. ↑ Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Sosnowca na lata 2016–2023.
  20. ↑ Rocznik statystyczny województwa katowickiego na 1978 r.
  21. ↑ Wyborcza.pl, sosnowiec.wyborcza.pl [dostęp 2018-01-26].
  22. ↑ Wydział Nauk o Ziemi Uniwersytetu Sosnowiec – ul. Będzińska 60 | Budynek – Urbanity.pl.
  23. ↑ purz: Wystawowa część elewacji 18-piętrowca jest już gotowa. [dostęp 2014-10-15].
  24. ↑ UM Sosnowiec, Prognoza oddziaływania na środowisko lokalnego programu rewitalizacji miasta Sosnowca na lata 2010–2020, sierpień 2010 [dostęp 2017-07-07] [zarchiwizowane z adresu 2020-09-16].
  25. ↑ a b LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI MIASTA SOSNOWCA NA LATA 2010–2020, 2010.
  26. ↑ Historia Zagłębia Dąbrowskiego – WikiZagłębie, wikizaglebie.pl [dostęp 2017-07-04] (pol.).
  27. ↑ Networks S.A, Statystyki i analizy urzędu | WORTAL, sosnowiec.praca.gov.pl [dostęp 2023-12-06] (pol.).
  28. ↑ Dworzec autobusowy Sosnowiec, www.urbanity.pl [dostęp 2017-07-31] (pol.).
  29. ↑ Hulajnogi i skutery elektryczne w Katowicach, Sosnowcu i Gliwicach [CENY], www.eska.pl [dostęp 2020-01-27].
  30. ↑ Szpitale.
  31. ↑ Sosnowiec w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2020-01-29] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  32. ↑ a b c Biuletyn Informacji Publicznej, bip.um.sosnowiec.pl [dostęp 2020-01-29].
  33. ↑ Krajoznawcza Odznaka Miasta Sosnowiec, sosnowiec.pttk.pl [dostęp 2017-07-31] [zarchiwizowane z adresu 2017-08-01].
  34. ↑ a b Szlaki rowerowe, m.sosnowiec.pl [dostęp 2016-08-10] [zarchiwizowane z adresu 2016-08-23].
  35. ↑ a b c d e f Rafał Siciński, Drogi, szlaki i wypożyczalnie rowerowe Sosnowca., Sosnowiec - serwis internetowy miasta, 30 września 2020 [dostęp 2020-10-05] [zarchiwizowane z adresu 2020-10-09].
  36. ↑ TOS, Sosnowiec: Nowy szlak rowerowy połączył Kazimierz Górniczy i Trójkąt Trzech Cesarzy [ZDJĘCIA] [dostęp 2016-08-10].
  37. ↑ a b Klub znakarzy tras turystycznych, www.kztt.org.pl [dostęp 2017-07-31].
  38. ↑ a b c d e Rafał Siciński, Drogi, Szlaki i Wypożyczalnie Rowerowe Sosnowca, wyd. Wrzesień 2020, 10 września 2020 [dostęp 2020-10-17] [zarchiwizowane 2020-10-09].
  39. ↑ Szlak VIA REGIA – Droga św. Jakuba – WikiZagłębie, wikizaglebie.pl [dostęp 2017-07-07] (pol.).
  40. ↑ Administrator, Sosnowiec Maczki, www.viaregia.zaglebiedabrowskie.org [dostęp 2017-07-31] (pol.).
  41. ↑ Miejski Dom Kultury „Kazimierz”.
  42. ↑ Cinema City Sosnowiec. [dostęp 2015-09-26].
  43. ↑ Helios Sosnowiec. [dostęp 2015-09-26].
  44. ↑ Prasa w Zagłębiu Dąbrowskim – WikiZagłębie, wikizaglebie.pl [dostęp 2020-10-15].
  45. ↑ Radio – IBR wiki, ibrbs.pl [dostęp 2020-10-15].
  46. ↑ Monika Białek, Magdalena Iwanowska, Radiouczelni. Radio w badaniach naukowych i praktyce akademickiej, Warszawa: Centrum Prawa Bankowego i Informacji, 2018, ISBN 978-83-940385-9-5, OCLC 1050854104 [dostęp 2020-10-15].
  47. ↑ Redakcja, Zagłębie Dąbrowskie ma swoją telewizję. Internetową, Nasze Miasto, 1 września 2010 [dostęp 2020-10-15] (pol.).
  48. ↑ Beatyfikacja matki Kierocińskiej, pch24.pl [dostęp 2020-10-14].
  49. ↑ Dekanat katowicki, cerkiew.net.pl [dostęp 2023-06-12].
  50. ↑ Diecezja krakowsko-częstochowska, polskokatolicki.pl [dostęp 2022-07-23].
  51. ↑ Diecezje i parafie, mariawita.pl [dostęp 2022-07-23].
  52. ↑ Dekanat krakowski, orthodox.pl [dostęp 2022-07-23].
  53. ↑ Zbory i placówki, chwe.pl [dostęp 2023-08-15].
  54. ↑ Ewangeliczne Zbory Chrystusowe, ezb-szczecinek.pl [dostęp 2022-08-10].
  55. ↑ Ewangeliczny Kościół Chrystusowy Sosnowiec, ekch-ezbsosnowiec.pl [dostęp 2022-08-10].
  56. ↑ Zbory, adwent.pl [dostęp 2022-07-23].
  57. ↑ Wspólnoty lokalne, chrystusowi.pl [dostęp 2022-07-23].
  58. ↑ Sosnowiec, luteranie.pl [dostęp 2022-07-23].
  59. ↑ Sosnowiec – kościół św. Jana Ewangelisty, luteranie.pl [dostęp 2022-07-23].
  60. ↑ Cmentarz, sosnowiec.luteranie.pl [dostęp 2022-07-23].
  61. ↑ Kontakt – Zbory, zboryboze.pl [dostęp 2023-03-27].
  62. ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2022-10-21].
  63. ↑ Adam Tobojka, Świadkowie Jehowy wznawiają spotkania na żywo. Sale Królestwa znów otwarte dla wiernych, sosnowiec.naszemiasto.pl, 11 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-11].
  64. ↑ Ośrodki, buddyzm.pl [dostęp 2022-08-10].
  65. ↑ Wielka Synagoga w Sosnowcu (ul. Dekerta 16), sztetl.org.pl [dostęp 2023-03-27].
  66. ↑ Cmentarz wielowyznaniowy w Sosnowcu. Zobaczcie, jak prezentują się sąsiadujące ze sobą miejsca pamięci, dziennikzachodni.pl [dostęp 2023-03-27].
  67. ↑ Zarządzenie Nr 111 Wojewody Śląskiego z dnia 8 kwietnia 2010 r. (Dz. Urz. Woj. Śląskiego z 2010 r., Nr 64, poz. 1062).
  68. ↑ Są już nieoficjalne wyniki wyborów w Sosnowcu – Sosnowiec informacje, sosnowiecki.pl [dostęp 2018-11-05].
  69. ↑ Oficjalne wyniki wyborów! – Sosnowiec informacje, sosnowiecki.pl [dostęp 2018-11-05].
  70. ↑ Konsulaty w Polsce. [dostęp 2015-05-07].
  71. ↑ Konsulat Bangladeszu w Polsce – Konsulat, www.konsulatbd.pl [dostęp 2020-03-22].
  72. ↑ Współpraca z zagranicą. Urząd Miejski w Sosnowcu. [dostęp 2020-01-24].
  73. ↑ silnet.pl, Miasta partnerskie i wzajemna współpraca – Sosnowiec, sosnowiecki.pl [dostęp 2017-07-31].
  74. ↑ Sosnowiec chce mieć szóste miasto partnerskie, „Dziennikzachodni.pl” [dostęp 2017-07-31] (pol.).
  75. ↑ encja.com, Casablanca miastem partnerskim Sosnowca – Aktualności – InSilesia.pl, insilesia.pl [dostęp 2017-07-31] [zarchiwizowane z adresu 2017-07-31] (pol.).

Bibliografia edytuj

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sosnowiec&oldid=72028257”