Piastowie

pierwsza historyczna dynastia panująca w Polsce

Piastowie – pierwsza historyczna polska dynastia panująca. Za jej protoplastę uchodzi legendarny Piast, syn Chościska, rataj spod Gniezna. Według legendy syn Piasta – Siemowit został pierwszym księciem Polan. Kolejnymi byli Lestek i Siemomysł. Pierwszym władcą z dynastii Piastów, którego historyczność nie jest kwestionowana, był Mieszko I.

Piastowie
Herb Piastowie
Kraj

Polska
Czechy
Księstwo halicko-wołyńskie

Tytuły

Królowie Polski
Różni książęta

Założyciel

Legendarny:
Piast Kołodziej
Historyczny:
Mieszko I

Ostatni przedstawiciel

Jerzy Wilhelm legnicki (męska linia) Karolina Piastówna (żeńska linia)

Rok założenia

ok. 960

Rok rozwiązania

1675 (męska linia) 1707 (żeńska linia)

Rok złożenia z funkcji

1370
Śmierć Kazimierza Wielkiego

Pochodzenie etniczne

polskie

Gałęzie

książęta krakowscy
książęta kujawscy
książęta mazowieccy
książęta sandomierscy
książęta wielkopolscy
książęta wrocławscy
książęta cieszyńscy
książęta głogowsko-żagańscy
książęta legnicko-brzescy
książęta oleśniccy
książęta opolscy
książęta opolsko-raciborscy
książęta oświęcimscy
książęta świdnicko-jaworscy
książęta ziębiccy

Elekcja Piasta na księcia

Piastowie zasiadali na polskim tronie przynajmniej od około 960 roku[a][potrzebny przypis] (choć faktycznie na arenie międzynarodowej jako dynastia zaistnieli po przyjęciu chrztu przez Mieszka I w 966 roku)[potrzebny przypis] do 1370 roku (z przerwą na panowanie Wacława II[b]), kiedy to zmarł Kazimierz III Wielki. Boczne linie Piastów utrzymały się na Mazowszu (do 1526 roku), na Śląsku zaś - linia senioralna (do 1675 roku).

Od pokolenia synów Bolesława III Krzywoustego[1] Piastów dzieli się na linie: śląską (wywodzącą się od Władysława II Wygnańca), wielkopolską (wywodzącą się od Mieszka III Starego) oraz małopolską, mazowiecką i kujawską (wywodzące się od Kazimierza II Sprawiedliwego).

Określenie Piastowie pochodzi od imienia domniemanego protoplasty dynastii – Piasta.

Istnieją hipotezy, że nazwa piast (lub piastun) była określeniem urzędu pełnionego, zapewne dziedzicznie, przez członków rodu – urzędu, do którego obowiązków należało opiekowanie się (piastowanie) potomstwem księcia czy też jego domem. Zwolennicy tej hipotezy wskazują na analogię frankońskich Karolingów, którzy odsunęli od władzy Merowingów, u których pełnili dziedzicznie urząd majordoma (piastuna); podobnie Piastowie w osobie Siemowita (syna, wnuka lub prawnuka Piasta), mieli odsunąć od władzy księcia Popiela, panującego plemieniu Polan.

Pojęcie Piastowie i wywodzenie całej dynastii polskiej od Piasta zawdzięczamy historiografom i genealogom na dworze legnicko-brzeskiej linii Piastów śląskich.

Pierwsi Piastowie

edytuj
Osobny artykuł: Pierwsi Piastowie.

Pierwsi, legendarni przedstawiciele dynastii Piastów, Siemowit, Lestek i Siemomysł, władali plemieniem Polan. Za twórcę polskiej państwowości i pierwszego władcę Polski z dynastii Piastów uważa się Mieszka I. Ten władca też jako pierwszy z dynastii przyjął w 966 roku chrzest. Bolesław I Chrobry, syn i następca Mieszka I, był pierwszym władcą Polski, który dostąpił koronacji (1025). Prestiż dynastii na arenie międzynarodowej podniosło małżeństwo Mieszka II Lamberta, syna i następcy Bolesława Chrobrego, z Rychezą, po kądzieli wnuczką cesarza Ottona II.

Wprawdzie większość władców z dynastii Piastów pozostawiało kilku synów, jednak do trwałego podziału dynastii na kilka linii doszło dopiero w 1138 roku po śmierci Bolesława III Krzywoustego. Jednocześnie wydana przez tego władcę ustawa sukcesyjna zapoczątkowała w Polsce okres rozbicia dzielnicowego.

W literaturze genealogicznej do pierwszych Piastów zalicza się przedstawicieli dynastii do pokolenia dzieci Bolesława III Krzywoustego oraz (ze względów praktycznych) potomstwo jednego z jego synów – Bolesława IV Kędzierzawego.

Spuściźnie Pierwszych Piastów jest poświęcone Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy.

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Mieszko I
(panował 960-992)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Bolesław I Chrobry
(panował 992-1025)
 
Mieszko Mieszkowic
 
Świętopełk Mieszkowic
 
Lambert Mieszkowic
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Bezprym
 
Mieszko II Lambert
(panował 1025-1031, 1032-1034)
 
Otto Bolesławowic
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Kazimierz I Odnowiciel
(panował 1034-1058)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Bolesław II Szczodry
(panował 1058-1079)
 
Władysław I Herman
(panował 1079-1102)
 
Mieszko Kazimierzowic
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Mieszko Bolesławowic
(panował 1086-1089)
 
Zbigniew
 
Bolesław III Krzywousty
(panował 1102-1138)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Władysław II Wygnaniec
(panował¹ 1138-1146)
 
Bolesław IV Kędzierzawy
(panował¹ 1146-1173)
 
Mieszko III Stary
(panował¹ 1173-1177, 1191, 1198-1199, 1199-1202)
 
Kazimierz II Sprawiedliwy
(panował¹ 1177-1191, 1191-1194)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Bolesław I Wysoki
 
Mieszko I Plątonogi
(panował¹ 1210-1211)
 
Odon Mieszkowic
 
Władysław III Laskonogi
(panował¹ 1202-1206, 1228-1229)
 
Leszek Biały
(panował¹ 1194-1198, 1199, 1206-1210, 1211-1225, 1225-1227)
 
Konrad I mazowiecki
(panował¹ 1229-1232, 1241-1243)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Henryk I Brodaty
(panował¹ 1225, 1232-1238)
 
Kazimierz I opolski
 
Władysław Odonic
 
 
 
 
 
Bolesław V Wstydliwy
(panował¹ 1243-1279)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Siemowit I
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Henryk II Pobożny
(panował¹ 1238-1241)
 
Eufrozyna opolska
 
Przemysł I
 
Bolesław Pobożny
 
 
 
 
 
Kazimierz I kujawski
 
 
 
 
 
Bolesław II mazowiecki
(panował¹ 1288, 1289)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Henryk III Biały
 
Konstancja
 
Przemysł II
(panował¹ 1290-1291, panował² 1295-1296)
 
Jadwiga
 
Władysław I Łokietek
(panował¹ 1289, 1306-1333)
 
 
 
Leszek Czarny
(panował¹ 1279-1288)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Henryk IV Prawy
(panował¹ 1288-1289)
 
Wacław II³
(panował¹ 1291-1305)
 
Ryksa Elżbieta
 
Kazimierz III Wielki
(panował 1333-1370)
 
Elżbieta
 
¹ – oznacza panowanie w stołecznym Krakowie
² – koronowany na króla, jednak nie sprawował władzy w stołecznym Krakowie
³ – spoza dynastii

Linie Piastów

edytuj

Piastowie śląscy

edytuj
 
Renesansowa płaskorzeźba piastów śląskich w portalu bramy wjazdowej Zamku Piastów Śląskich w Brzegu.
 
Rewers medalu pogrzebowego Jerzego Wilhelma legnickiego wybitego w 1675 roku w Legnicy z napisem PIASTI ET NARCHÆ POLONIÆ ULTIMUS NEPOS PRINceps („Ostatni potomek Piastów władców Polski”).
Osobny artykuł: Piastowie śląscy.

Linia Piastów śląskich wywodzi się od Władysława II Wygnańca (1105–1159), księcia krakowskiego (senioralnego) i śląskiego. Od najstarszego syna Władysława, Bolesława I Wysokiego, wywodzi się linia wrocławska, z której później wyodrębniły się linie:

Z kolei od Mieszka Plątonogiego, drugiego syna Władysława II Wygnańca, wywodzi się linia raciborska. Podział tej linii na kolejne datuje się od pokolenia synów Władysława opolskiego. Tak więc wyodrębniły się linie:

Dzielnicą senioralną z tej linii Piastów władali: Władysław II Wygnaniec, Mieszko Plątonogi, Henryk I Brodaty, Henryk II Pobożny, Bolesław Rogatka (często pomijany w zestawieniach władców dzielnicy senioralnej[2]) i Henryk IV Probus.

Piastowie wielkopolscy

edytuj
Osobny artykuł: Piastowie wielkopolscy.

Linia Piastów wielkopolskich wywodzi się od Mieszka III Starego (zm. 1202), księcia wielkopolskiego. Spośród jego synów jedynie Odon doczekał się męskiego potomstwa. W linii męskiej Piastowie wielkopolscy wygaśli na Przemyśle II, zamordowanym w 1296 roku, zaś w linii żeńskiej na jego siostrze stryjecznej, Jadwidze (zm. 1339).

Dzielnicą senioralną z tej linii Piastów władali: Mieszko III Stary, Władysław Laskonogi i Przemysł II. Ten ostatni został koronowany 26 czerwca 1295 r. i był tym samym czwartym królem Polski w ogóle, a pierwszym od czasów Bolesława II Szczodrego.

Piastowie małopolscy

edytuj
Osobny artykuł: Piastowie małopolscy.

Linia Piastów małopolskich wywodzi się od Kazimierza II Sprawiedliwego (1138–1194), księcia krakowskiego, a później także mazowieckiego. Spośród jego synów dwóch doczekało się potomstwa – Leszek Biały (kontynuator linii małopolskiej) i Konrad I mazowiecki (założyciel linii mazowieckiej). W linii męskiej Piastowie małopolscy wygaśli na Bolesławie Wstydliwym, zmarłym w 1279 roku. Ostatnią Piastówną małopolską była Salomea (późniejsza błogosławiona), zmarła w 1268 roku.

Z tej linii Piastów w dzielnicy senioralnej, a później krakowskiej panowali Kazimierz II Sprawiedliwy, Leszek Biały i Bolesław V Wstydliwy. Należy zaznaczyć, że dzielnica senioralna była dzielnicą dziedziczną Piastów małopolskich.

Piastowie mazowieccy

edytuj
Osobny artykuł: Piastowie mazowieccy.

Starsza linia Piastów mazowieckich wywodzi się od Bolesława IV Kędzierzawego i wygasła na jego synu Leszku (zm. 1186), który przekazał swoją dzielnicę Kazimierzowi II Sprawiedliwemu (zm. 1194).

Młodsza linia Piastów mazowieckich wywodzi się od Konrada (zm. 1247), księcia mazowieckiego, syna Kazimierza II Sprawiedliwego. Spośród jego synów męskiego potomstwa doczekali się Kazimierz I kujawski (założyciel linii Piastów kujawskich) oraz Siemowit I, który kontynuował linię mazowiecką.

Linię mazowiecką dzieli się na dwie linie:

Spośród przedstawicieli tej linii dzielnicą krakowską władał Konrad I mazowiecki.

Piastowie kujawscy

edytuj
Osobny artykuł: Piastowie kujawscy.

Linia Piastów kujawskich wywodzi się od Kazimierza I (zm. 1267), księcia kujawskiego. Z tej linii Piastów dzielnicę krakowską opanował najpierw Leszek Czarny w 1279 roku po śmierci Bolesława Wstydliwego, a później po śmierci Wacława III jego przyrodni brat Władysław I Łokietek w 1306 roku, który w 1320 roku został koronowany na króla Polski. Po śmierci Łokietka w 1333 roku kolejnym królem Polskim został jego syn Kazimierz III Wielki. Ten jednak zmarł w 1370 roku, nie pozostawiając legalnego męskiego potomka, a polską koronę odziedziczył jego siostrzeniec Ludwik, król Węgier z dynastii Andegawenów (boczna linia Kapetyngów).

Linia Piastów kujawskich wymarła w linii męskiej na Władysławie Białym w 1388 roku.

Ostatni Piastowie

edytuj

Za ostatniego męskiego przedstawiciela dynastii Piastów uchodzi Jerzy Wilhelm, książę brzesko-legnicki zmarły 21 listopada 1675 w Brzegu. Ostatnią Piastówną była Karolina (zm. 1707), księżniczka legnicka.

Jerzego Wilhelma przeżył jego stryj hrabia August legnicki (August von Liegnitz), zmarły w 1679 w swym majątku Kantorowice (Kantersdorf) w księstwie brzeskim. Pochodził on jednak z małżeństwa morganatycznego i nie miał praw do nazwiska i spadku. Innym sugerowanym ostatnim męskim przedstawicielem dynastii Piastów, jednak również bez prawa do tronu czy nazwiska, był baron von und zu HohensteinFerdynand II zmarły 3 kwietnia 1706, wnuk Wacława Gotfryda, naturalnego syna przedostatniego księcia cieszyńskiego Adama Wacława z jego pozamałżeńskiego związku z ochmistrzynią Małgorzatą Kostlachówną.

Mauzolea

edytuj

Monumentum Piasteum

edytuj

W Monumentum Piasteum, legnickiej nekropolii (ukończonej w 1679 i znajdującej się przy kościele św. Jana) ostatnich książąt piastowskich znajduje się panteon całej tej dynastii. Wewnętrzna kompozycja skupia się wokół centralnej kopuły jej kompozycji malarskiej, wokół której rozmieszczono sceny z najstarszych dziejów Polski i Śląska. Dopełnieniem całości jest łaciński napis, przepełniony dynastyczną dumą historyczną, który brzmi:

Bogu, Opiekunowi szczątków i pobożnym cieniom Domu Piastowskiego ten pomnik poświęcono, który wziął początek z Piasta w roku 775 ery Chrystusowej, dał Sarmacji 24 królów i licznych panujących Śląskowi 123 książąt, kościołowi 6 arcybiskupów i biskupów, Północy religię, naukę, urządzenia państwowe, świątynie, szkoły, miasta, zamki i mury obronne, dzięki władcom pobożnym, szlachetnym, świętym, dzielnym i łaskawym. Germanię ocalił od nawały tatarskiej, który na Chrystianie najlepszym i jego synu Jerzym Wilhelmie ostatnim, lecz w zasługach najpierwszym dnia 21 listopada 1675 roku przy wielkim żalu Ojczyzny, Europy i cesarza równo po dziewięciu stuleciach skończył się i zasłużył, aby Ludwika, księżna anhalcka, ostatnia matka Piastów pomnik ten zbudowała przodkom i pradziadom, jako też potomnym, małżonkowi, synowi, sobie i pozostałej córce Karolinie księżnej holsztyńskiej roku Chrystusowego 1679, płacząc nad urnami tych, z których każdy mając cnotę za herolda, a świat Północy za pomnik niczego by nie potrzebował, gdyby wcześniej od głazów nie milkło zapomnienie i niewdzięczność śmiertelnych.

Wewnętrzne przesłanie artystyczne Monumentum Piasteum odzwierciedlają słowa polskiego historyka sztuki Michała Rożka:

Legnickie mauzoleum, któremu już w roku 1679 przydano pompatyczne miano Monumentum Piasteum, jest nie tylko nekropolią ostatnich Piastów z linii brzesko-legnickiej, lecz przede wszystkim pomnikiem dynastycznym całej piastowskiej familii. Wystrój artystyczny został bez reszty podporządkowany tej idei. Zatem stanowi on panteon rodziny Piastów, będąc także znakomitym przykładem nieustannych związków Śląska z macierzą[3].

Mauzoleum we Wrocławiu

edytuj

W kościele św. Klary i św. Jadwigi we Wrocławiu znajduje się Mauzoleum Piastów Śląskich.

Orzeł piastowski

edytuj

Orzeł piastowskiherb dynastyczny kilku linii Piastów. Początkowo funkcjonował jako herb śląskiej linii Piastów. Po raz pierwszy jako godło książęce pojawia się na pieczęci konnej Kazimierza opolsko-raciborskiego w 1222[4]. Później stopniowo był przejmowany jako herb przez kolejne linie Piastowskie, najpóźniej pojawił się na pieczęciach książąt mazowieckich, bo dopiero po 1271[4] W XIII w. Przemysł II przyjmuje srebrnego orła ukoronowanego jako godło swego państwa, funkcjonuje on od tamtej pory obok herbów osobistych królów[4].

Obecnie symbol orła piastowskiego znajduje się w herbach wielu miast (np.: Wrocławia, Zgorzelca, Środy Śląskiej, Bolesławca) i regionów.

Opis herbu:

  • orzeł w układzie heraldycznym (czyli z głową w prawo);
  • orzeł (bądź paw lub gołębica) uwieczniony był na rewersie denara Bolesława Chrobrego
  • od czasów rozbicia dzielnicowego występuje w wielu odmianach, głównie kolorystycznych.

Dane statystyczne

edytuj

W ciągu 800 lat istnienia rodu (IX–XVII wiek) znanych jest 591 przedstawicieli, tj. 310 mężczyzn (w tym 218 panujących) i 281 kobiet[c].

Imiona

edytuj

Piastowie i Piastówny nosili imiona[d]:

Małżeństwa

edytuj

Znanych jest 328 małżeństw Piastów. Ród zawierał najczęściej związki matrymonialne z przedstawicielami[e][f]:

Długowieczni Piastowie i Piastówny[g]

edytuj

Kobiety

edytuj
  1. Gertruda córka Mieszka II ur. ok. 1025, zm. 4 I 1108 ok. 83 lata
  2. Świętosława Swatawa córka Kazimierza Odnowiciela ur. ok. 1044, zm. 1 IX 1126 ok. 82 lat
  3. Jadwiga córka Jana I żagańskiego ur. ok. 1416, zm. 14 V 1497 ok. 81 lat
  4. Anna córka Bolka III opolskiego, ur. ok. 1377, zm. 1456, ok. 79 lat
  5. Eufemia córka Siemowita III ur. przed 1341, zm. po 9 V 1418 ok. 78 lat
  6. Anastazja c. Mieszka Starego, ur. przed 1164, zm. po 31 V 1240 ok. 77 lat
  7. Elżbieta Łokietkówna, ur. ok. 1305, zm. 1380, ok. 75 lat
  8. Bolka bytomska c. Bolesława bytomskiego, ur. ok. 1353, zm. 1428, ok. 75 lat
  9. Jadwiga c. Bolesława Pobożnego, ur. ok. 1266, zm. 10 XII 1339 ok. 73 lata
  10. Jolanta Helena c. Kazimierza I cieszyńskiego. ur. ok. 1330, zm. 20 III 1403, ok. 73 lat
  11. Eufemia c. Bolka III ziębickiego, ur. ok. 1375. zm. 17 XI 1447, ok. 72 lata
  12. Elżbieta c. Henryka V Brzuchatego, ur. ok. 1285, zm. 1357 ok. 72 lata
  13. Eufemia, c. Henryka VI Dobrego, ur. 1312 lub 1313, zm. po 1384 ok. 72 lata
  14. Wierzchosława Ludmiła c. Mieszka Starego, ur. przed 1153, zm. 1223 ok. 71 lat
  15. Małgorzata c. Jana I żagańskiego, ur. ok. 1420, zm. 1491 ok. 71 lat
  16. Anna c. Jana II oświęcimskiego, ur. ok. 1370, zm. 1440, ok. 70 lat

Mężczyźni

edytuj
  1. Janusz I Starszy ur. ok. 1345, zm. XI 1429 ok. 84 lat
  2. Ludwik I brzeski ur. ok. 1317, zm. XII 1398 ok. 81 lat
  3. Bernard niemodliński ur. ok. 1376, zm. IV 1455, ok. 79 lat
  4. Kazimierz I cieszyński ur. ok. 1280, zm. 1358, ok. 78 lat
  5. Kazimierz II cieszyński ur. ok. 1450, zm. 1528 ok. 78 lat
  6. Władysław Biały ur. ok. 1310, zm. 1 III 1388 ok. 78 lat
  7. Henryk IX Starszy ur. ok. 1390, zm. 11 XI 1467 ok. 77 lat
  8. Jan Dobry ur. ok. 1455, zm. 27 III 1532 ok. 77 lat
  9. Przemysław I Noszak ur. ok. 1334, zm. 23 V 1410, ok. 76 lat
  10. Mieszko III Stary ur. 1126 lub 1127, zm. 13 III 1202 75 lub 76 lat, ewentualnie ur. 1122/25, zm. 1202, 80 lub 77 lat[5]
  11. Bolesław I Wysoki ur. zap. 1127, 8 XII 1201 74 lata
  12. Konrad I oleśnicki ur. ok. 1292, zm. 1366 ok. 74 lata
  13. Mieszko I Plątonogi ur. ok. 1138, 16 V 1211 ok. 73 lata
  14. Władysław Opolczyk ur. ok. 1328, zm. 1401, ok. 73 lat
  15. Władysław Łokietek ur. 1260 lub 1261, zm. 2 III 1333 72 lub 73 lata
  16. Władysław bytomski ur. ok. 1280, zm. 1352 ok. 72 lat
  17. Bolko IV opolski ur. ok. 1365, zm. 6 V 1437 ok. 72 lat
  18. Konrad X Biały ur. ok. 1420, zm. 21 IX 1492, 72 lat
  19. Bolesław niemodliński ur. ok. 1292, zm. 1363, 71 lat
  20. Wacław II legnicki ur. 1348, zm. 30 XII 1419 71 lat
  21. Siemowit IV ur. przed 1357, zm. 30 IV 1426, ok. 70 lat
  22. Henryk I Brodaty ur. ok. 1168, zm. 19 III 1238, ok. 70 lat

Stan duchowny

edytuj

Stan duchowny wybrało 27 mężczyzn i 58 kobiet (łącznie 85 osób)

Dwóch przedstawicieli rodu było arcybiskupami:

Dziewięciu zaś biskupami:

trzech było mnichami (Bezprym, Zbigniew i Władysław Biały)
trzech przeorami joannitów (Mieszko bytomskiWęgry, Siemowit cieszyńskiPolska, Czechy, Morawy, Austria, Rupert II – Polska, Czechy i Morawy)
dwóch zaś członkami zakonu krzyżackiego (Konrad VII Biały i Henryk I ziębicki)
Wreszcie ośmiu mogło się pochwalić niższymi urzędami kościelnymi

Kobiety były w 29 przypadkach ksieniami w klasztorach i 28 mniszkami.

Zanotowano sześć porzuceń kariery duchownej wśród mężczyzn (Bezprym, Zbigniew, Konrad I głogowski, Henryk mazowiecki, Bolesław IV legnicki, Jan I Oświęcimski), oraz dwa porzucenia kariery duchownej wśród kobiet (Elżbieta wrocławska i Elżbieta cieszyńska).

Piastówny były ksieniami w:

mniszkami zaś:

Koronacje królewskie

edytuj

Mężczyźni na króla Polski koronowali się sześciokrotnie:

  1. Bolesław I Chrobry 1025
  2. Mieszko II Lambert 1025
  3. Bolesław II Śmiały 1076
  4. Przemysł II 1295
  5. Władysław I Łokietek 1320
  6. Kazimierz III Wielki 1333

Kobiety królowymi były czternastokrotnie[h]:

  1. Świętosława polska 985 (Szwecja), 998 (Dania)
  2. Świętosława Swatawa 1085 (Czechy)
  3. Ryksa polska 1130 (Szwecja), ok. 1140 (Szwecja)
  4. Ryksa śląska 1152 (Kastylia)
  5. Salomea małopolska 1214 (Księstwo halicko-wołyńskie)
  6. Fenenna kujawska 1290 (Węgry)
  7. Ryksa Elżbieta 1303 (Polska i Czechy)
  8. Wiola Elżbieta cieszyńska 1305 (Czechy)
  9. Maria bytomska 1306 (Węgry)
  10. Beatrycze jaworska 1314 (Rzym)
  11. Jadwiga 1320 (Polska)
  12. Elżbieta Łokietkówna 1320 (Węgry)
  13. Anna świdnicka 1353–1355 (Czechy, Niemcy i Rzym)
  14. Jadwiga żagańska 1365 (Polska)

Nienaturalne zgony według źródeł (nie zawsze potwierdzone)

edytuj

w bitwie[i]

  1. NN brat Mieszka I 963–965
  2. Henryk Sandomierski 1166
  3. Bolesław Mieszkowic 1195
  4. Henryk II Pobożny 1241
  5. Siemowit I mazowiecki 1262
  6. Przemko ścinawski 1289
  7. Kazimierz II łęczycki 1294
  8. Bolesław III płocki 1351
  9. Jan ziębicki 1428
  10. Rudolf żagański 1454
  11. Władysław cieszyński 1460

zamachy i morderstwa

  1. Bezprym 1032
  2. Otton Bolesławowic 1033
  3. Leszek Biały 1227
  4. Władysław III Laskonogi 1231
  5. Przemysł II 1296
  6. Przemysław oświęcimski 1406
  7. Baltazar I żagański 1472
  8. Mikołaj II niemodliński 1497
  9. Jan V zatorski 1513

otrucia

  1. Mieszko Bolesławowic 1089
  2. Kazimierz II Sprawiedliwy 1194
  3. Henryk III Biały 1266
  4. Władysław wrocławski 1270
  5. Konrad I głogowski 1273/4
  6. Henryk IV Probus 1290
  7. Przemko głogowski 1331
  8. Bolesław Jerzy II 1340
  9. Władysław cieszyński 1355
  10. Henryk mazowiecki 1392/3
  11. Henryk VIII legnicki 1398
  12. Siemowit VI 1461/2
  13. Władysław II płocki 1462
  14. Henryk XI głogowski 1476
  15. Janusz II 1495
  16. Stanisław mazowiecki 1524
  17. Janusz III 1526
  18. Henryk XI legnicki 1588

wypadki

  1. Bolesław Kazimierzowic 1182
  2. Konrad Kędzierzawy 1213
  3. Kazimierz III Wielki 1370
  4. Bolesław IV legnicki 1394
  5. Henryk VIII Wróbel 1397
  6. Wacław żagański 1430/1

Znane dzieci ze związków pozamałżeńskich

edytuj
  1. Jarosław zm. po 1284, rodzice: Bolesław II Rogatka i NN
  2. Niemierza zm. po 4 III 1386, rodzice: Kazimierz Wielki i NN
  3. Jan zm. po 28 X 1383, rodzice: Kazimierz Wielki i NN
  4. Pełka zm. przed 3 XI 1370, rodzice: Kazimierz Wielki i NN
  5. Mikłusz zm. po 29 VI 1417, rodzice: Siemowit IV i NN
  6. Jan zm. po 14 VIII 1521, rodzice: Jan V zatorski i NN
  7. Wacław Gotfryd Hohenstein zm. po 1671, rodzice: Adam Wacław cieszyński i Małgorzata Kostlachówna
  8. Magdalena zm. po 1661 rodzice: Fryderyk Wilhelm cieszyński i NN[j]

Zobacz też

edytuj
  1. Przypuszczalna data objęcia rządów przez Mieszka I, uchodzącego za faktycznego twórcę polskiej państwowości.
  2. Wacław II najpierw w 1291 roku został księciem krakowskim (a zatem przypadła mu ówczesna dzielnica senioralna). Jednak w 1295 roku na króla Polski koronował się Przemysł II, książę wielkopolski. Po śmierci Przemysła II (1296) Wacław II koronował się na króla Polski w 1300 roku. Wacław II zmarł w 1305 roku. Jego syn i następca Wacław III przybrał tytuł króla Polski, ale został zamordowany w 1306 roku.
  3. Dane te mogą różnić się o kilka osób w zależności od opracowania. Tutaj na podstawie ustaleń Kazimierza Jasińskiego i Oswalda Balzera.
  4. W przypadku 20 kobiet i 16 mężczyzn imiona nie są znane.
  5. W 21 przypadkach nie znamy pochodzenia małżonka, lub małżonki
  6. Małżeństw jest w rzeczywistości mniej, gdyż Piastowie, żenili się też między sobą.
  7. W związku z częstymi przypadkami, iż nie znamy dokładnych dat urodzin, czy nawet śmierci Piastów i Piastówien, lata życia są bardzo często orientacyjne. W opracowaniach historycznych można spotkać się w przypadku niektórych członków rodu z innymi propozycjami.
  8. Było piętnaście królowych, jeżeli nieznana z imienia córka Mieszka II Lamberta dożyła koronacji swojego męża Beli I w 1061 r. na króla Węgier.
  9. Kryterium znalezienia się na powyższych listach był fakt wspomnienia o nienaturalnym zgonie przez jakiekolwiek źródło z epoki. Obecnie historycy często odrzucają te przekazy.
  10. Według części historyków do potomstwa naturalnego należy również zaliczyć najstarszego syna Władysława Hermana i nieznanej kobiety – Zbigniewa.

Przypisy

edytuj
  1. Wyjątkiem jest tu potomstwo Bolesława IV Kędzierzawego; jednak jego obydwaj synowie zmarli bezpotomnie, dlatego w opracowaniach genealogicznych omawia się ich łącznie z pierwszymi Piastami; por. O. Balzer, Genealogia Piastów, Kraków 1895; K. Jasiński, Rodowód pierwszych Piastów, Wrocław – Warszawa 1992.
  2. M.in. J. E. Morby, Dynastie świata, Kraków 1995, s. 262; Encyklopedia popularna PWN, wyd. 27, Warszawa 1997, s. 659. Bolesław panował w księstwie krakowskim od kwietnia do lipca 1241 r. (10 lipca 1241 r. jako panował¹ wystawia dokument Konrad mazowiecki). Zob. A. Jureczko, Henryk III Biały książę wrocławski (1247–1266), Kraków 2007, s. 17; St. Szczur, Historia Polski: Średniowiecze, Kraków 2002, s. 296; B. Zientara, Bolesław Łysy (Rogatka), [w:] Poczet królów i książąt polskich, red. A. Garlicki, Warszawa 1987, s. 173.
  3. Michał Rożek, Nekropolie królów i książąt polskich, Warszawa 1988, s. 23.
  4. a b c Wojciech Górczyk, Półksiężyc, orzeł, lew i smok. Uwagi o godłach napieczętnych Piastów, „Histmag”, ISSN 1896-8651.
  5. Takie daty życia przyjmuje m.in. Stanisław Szczur w Historia Polski. Średniowiecze, Kraków 2002, s. 273.

Bibliografia

edytuj