Związek morganatyczny

Związek morganatyczny (łac. [matrimonium ad] morganaticam) – małżeństwo zawarte przez członka rodu arystokratycznego lub dynastii z osobą uznawaną za będącą niższego stanu, która poprzez związek ten nie zmienia swego stanu, czyli nie uzyskuje awansu społecznego, a potomstwo z tego związku nie ma praw do tytułów, funkcji i dóbr dziedziczonych w rodzinie małżonka wyższego stanem. Nazwa wywodzi się ze starogermańskiego zwyczaju daru porannego (Morgengabe), składanego przez męża po nocy poślubnej żonie jako swego rodzaju „rekompensata” za utracone dziewictwo. Małżeństwo morganatyczne było więc takim rodzajem małżeństwa, w którym żonie i jej dzieciom przysługiwał wyłącznie ten dar – stąd matrimonium ad morganaticum, czyli ograniczone tylko do niego, bez prawa do dziedziczenia czegokolwiek poza nim.

Związek morganatyczny (Franciszek Ferdynand Habsburg i Zofia von Chotek)

Znane małżeństwa morganatyczne

edytuj
Znane małżeństwa morganatyczne
Data ślubu Małżonek Małżonka Potomstwo Uwagi
1365  
Kazimierz III Wielki
król Polski Krystyna Rokiczana córka wójta Pragi drugie małżeństwo Kazimierza (bigamia) w trakcie trwania małżeństwa z Adelajdą Heską.
Drugie małżeństwo Krystyny po 10 lat wdowieństwa po mieszczaninie praskim Mikulaszu (Mikołaju) z Rokiczan
1471/1472  
Fryderyk Wittelsbach
elektor Palatynatu Reńskiego Klara Dett śpiewaczka na dworze Fryderyka Klara była wieloletnią kochanką Fryderyka zanim się pobrali
13 września 1626  
Jan Chrystian brzeski
książę brzeski Anna Jadwiga von Sitsch córka marszałka
dworu biskupiego
Fryderyka von Sitscha
  • August
  • Dorota Sybilla i Ernest zmarli w niemowlęctwie
  • Zygmunt
  • Joanna Elżbieta
  • Anna Krystyna zmarła w niecałe cztery lata po urodzeniu
  • Anna Jadwiga
Drugie małżeństwo po śmierci Doroty Hohenzollern
Anna Jadwiga miała 15 lat w dniu ślubu i była 20 lat młodsza od męża
7 grudnia 1627 cesarz Ferdynand II wydał dyplom, w którym podniósł Annę Jadwigę do godności baronowej
zima 1685/1686  
Ludwik XIV
król Francji i Nawarry  
Franciszka d’Aubigné, Markiza de Maintenon
szlachcianka brak potomstwa drugie małżeństwo Franciszki po śmierci męża Paula Scarrona
drugie małżeństwo Ludwika po śmierci żony królowej Marii Teresy
25 marca 1760  
Karol Krystian Wettyn
królewicz polski, książę Kurlandii i Semigalii  
Franciszka Krasińska
córka generała
Stanisława Krasińskiego
Maria Krystyna Wettyn Małżeństwo to miało charakter morganatyczny, jednak w Polsce, gdzie nie było pojęcia małżeństwa morganatycznego, była oficjalnie królewiczową.
Małżeństwo Franciszki i królewicza Karola zostało oficjalnie uznane przez Sejm w 1776 r., a Sejm Czteroletni przyznał jej dożywotnią pensję[1].
1789  
Stanisław August Poniatowski[2]
król Polski  
Elżbieta Grabowska[3]
córka wojewody płockiego
Teodora Szydłowskiego
Po śmierci pierwszego męża Jana Jerzego Grabowskiego w 1789 przypuszczalnie potajemnie poślubiona przez Stanisława Augusta Poniatowskiego. Do końca życia król oficjalnie pozostawał w stanie wolnym[7]
27 maja 1820  
wielki książę Konstanty
cesarzewicz Rosji  
Joanna Grudzińska
córka ostatniego właściciela Chodzieży brak potomstwa drugie małżeństwo Konstantego 20 latach separacji ze swoją pierwszą żoną, księżną Julią Sachsen-Coburg-Saalfeld.
Ze względu na małżeństwo morganatyczne Konstanty w 1823 roku zrzekł się praw do tronu rosyjskiego. Po potrójnym ślubie (prawosławny, katolicki i cywilny) Joanna otrzymała tytuł księżnej łowickiej.
1821  
Adam Albert Neipperg
hrabia Neipperg  
Maria Ludwika Austriaczka
Cesarzowa Francuzów
  • Albertyna,
  • Wilhelm Albert,
  • Matylda (zmarła tuż po urodzeniu)
Trzecie małżeństwo Adama i drugie małżeństwo Marii Ludwiki po śmierci Napoleona Bonaparte. Gdy Napoleon stracił władzę a Maria Ludwika za wszelką cenę chciała do niego dołączyć na wyspie Elba, Neipperg otrzymał zadanie, aby uwieść byłą cesarzową, żeby ta mogła zapomnieć o mężu. Swoje zadanie wykonał już 24 września, kiedy to po raz pierwszy spędził noc z Marią Ludwiką w Szwajcarii.
9 listopada 1824  
Fryderyk Wilhelm III Pruski
król Prus  
Augusta von Harrach
pochodziła ze zmediatyzowanej gałęzi rodziny Harrachów brak potomstwa drugie małżeństwo
Augusta otrzymała tytuły księżnej Liegnitz (Legnica) i księżnej Hohenzollern
28 grudnia 1833  
Augustyn Ferdynand Muñoz
książę Riansares  
Maria Krystyna Burbon
królowa Hiszpanii
  • Maria Amparo Muñoz[a],
  • Maria Milagros Muñoz,
  • Agustyn Maria Muñoz,
  • Ferdynand Maria Muñoz,
  • Maria Krystyna Muñoz,
  • Antoni Muñoz,
  • Jan Maria Muñoz,
  • Józef Maria Muñoz
Małżeństwo zostało ujawnione w 1840 roku
2 maja 1835  
Aleksander Paweł Wirtemberski
książę wirtemberski, generał austriacki  
Klaudyna Rhédey von Kis-Rhéde
hrabina węgierska

Hrabina otrzymała dziedziczny tytuł hrabiny Hohenstein

28 października 1851  
Aleksander z Hesji-Darmstadt
książę Hesji i Renu  
Julia Teresa Hauke
córka polskiego generała, hr. Maurycego Hauke,
dama dworu carowej Marii

Szwagier wielki książę Ludwik III nadał Julii i potomstwu tytuł książąt Battenberg

1853  
Albrecht Hohenzollern
książę generał  
Rozalia von Rauch
córka ministra wojny
Gustava von Raucha
  • Georg Albrecht Wilhelm
  • Bernhard Wilhelm Albrecht Friedrich
drugie małżeństwo po rozwodzie z Marianną Orańską, z którą Albrecht miał czworo dzieci
24 lutego 1859  
Ludwik Wilhelm, książę Bawarii
książę Bawarii  
Henriette Mendel
aktorka Małżeństwo zostało zaaranżowane podczas drugiej ciąży Henrietty
10 czerwca 1869  
Ferdynand II Koburg
król Portugalii  
Eliza Hendle
śpiewaczka operowa brak potomstwa[c] Drugie małżeństwo po śmierci Marii II
6 lipca 1880  
Aleksander II Romanow
cesarz i samodzierżca Wszechrusi  
Katarzyna Dołgoruka
księżna
  • Georgij Aleksandrowicz Juriewski,
  • Olga Aleksandrowna Juriewska,
  • Borys Aleksandrowicz Juriewski,
  • Katarzyna Aleksandrowna Juriewska,
Drugie małżeństwo po śmierci pierwszej żony, Marii.
Katarzyna była wieloletnią kochanką cara Aleksandra II (starszego od niej o 29 lat), a później jego morganatyczną żoną, z tytułem księżnej Juriewskiej.
Troje ich dzieci urodziło się przed zawarciem małżeństwa.
1 lipca 1900  
Franciszek Ferdynand Habsburg
następca tronu Austro-Węgier  
Zofia von Chotek
hrabianka
dama dworu arcyksiężnej Izabeli
15 października 1911  
Michał Romanow
cesarz Rosji  
Natalia Szeremietjewska
córka adwokata Jerzy Trzecie małżeństwo Natalii po dwóch rozwodach
Para zakochała się w sobie od pierwszego wejrzenia. Wkrótce stali się kochankami i byli nierozłączni. Wielki książę napisał list do swojego brata-cara (jak było to wtedy w zwyczaju), w którym prosił o zgodę na poślubienie Natalii. Zgody tej jednak nie otrzymał, ponieważ Natalia była dwukrotną rozwódką, a w jej żyłach nie płynęła królewska krew. Michał i Natalia przez jakiś czas żyli więc ze sobą bez ślubu. 24 lipca 1910 urodził się ich syn. Ostatecznie Michał zignorował zakaz cara i poślubił w sekrecie Natalię. W efekcie oboje popadli w niełaskę i zostali wygnani do Wielkiej Brytanii.
11 września 1941  
Leopold III Koburg
król Belgów  
Mary Lilian Baels
księżna de Réthy drugie małżeństwo Leopolda po śmierci królowej Astrid Szwedzkiej

Potomkowie z małżeństw morganatycznych

edytuj

Zobacz też

edytuj
  1. żona Władysława Czartoryskiego
  2. pradziadek królowej Elżbiety II
  3. Eliza miała córkę Alicję, ale nie jest wiadome, kto był jej ojcem

Przypisy

edytuj
  1. Stanisława Maliszewska, Franciszka Krasińska - od starościanki do królewiczowej polskiej, [w:] Słynne kobiety w Rzeczypospolitej XVIII wieku, Warszawa: Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, 2017, s. 104, ISBN 978-83-63580-87-2.
  2. Co tak naprawdę świętujemy 3 maja? Historyk wyjaśnia [online], wroclaw.wyborcza.pl, 3 maja 2012 [dostęp 2017-11-28].
  3. Aleksander Kraushar: Dworek królewski w Alejach Ujazdowskich „Na Rozdrożu”. 1914, s. 7.
  4. Michał Grabowski. W: Adam Skałkowski: Polski Słownik Biograficzny. T. VIII. s. 503.
  5. R. T. Prinke: Poradnik genealoga-amatora. Warszawa: 1992, s. 60–61 (tablica 14: Rodowód potomków króla Stanisława Augusta Poniatowskiego.
  6. Encyklopedyczny słownik sławnych Polaków. [pod red.] Jerzego Borowca. Warszawa: 1996, s. 106.
  7. Jerzy Michalski. Problematyka aliansu polsko-rosyjskiego w czasach Stanisława Augusta. Lata 1764–1766. „Przegląd Historyczny”. 4 (75), s. 695–721, 1984. 
  8. Henryk Grzybowski, Oni wszyscy z Wolan.... archiwum.mojabrama.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-07)]., "Gazeta Prowincjonalna Ziemi Kłodzkiej", nr 8/2008

Linki zewnętrzne

edytuj