Hohenzollernowie
Hohenzollernowie – niemiecka dynastia wywodząca się ze Szwabii. Jej przedstawiciele panowali w krajach niemieckich (m.in. Brandenburgii, Ansbach, Bayreuth, Prusach), od 1871 jako cesarze niemieccy oraz w Rumunii (w latach 1869–1947, linia Hohenzollern-Sigmaringen).
Kraj | |
---|---|
Tytuły |
cesarz niemiecki |
Założyciel | |
Ostatni przedstawiciel | |
Rok założenia |
XI w. |
Pochodzenie etniczne |
Początki dynastii
edytujDynastia wywodzi się z leżącego na terenie Badenii-Wirtembergii zamku Hohenzollern, który do dziś pozostaje w rękach rodu. Za praojca uważa się wzmiankowanego przez Bertolda z Reichenau i żyjącego w XI w. Burkharda de Zolorin. Jego syn Fryderyk otrzymał w 1111 tytuł hrabiego od cesarza Henryka V. Hrabia Fryderyk III (zm. 1201) wraz z ręką Zofii von Raabs przejął w 1191 prawa do dziedziczenia urzędu burgrabiego Norymbergi. Od dwóch synów tej pary, Konrada I i Fryderyka IV wywodzą się główne linie dynastii: frankońska i szwabska.
Linia frankońska
edytujLinia odziedziczyła dobra we Frankonii z burgrabstwem Norymbergi.
W 1363 burgrabia Fryderyk V został wyniesiony do godności księcia Cesarstwa (niem. Reichsfürst). Jego syn Fryderyk VI w 1415 w zamian za poparcie w wyborach cesarskich uzyskał od Luksemburgów Marchię Brandenburską wraz z tytułem elektora (od 1417). Od elektora Albrechta III Achillesa wywodzi się także starsza linia Hohenzollern-Ansbach. Pochodził z niej Albrecht Hohenzollern, ostatni wielki mistrz zakonu krzyżackiego w Prusach i pierwszy książę pruski – syn Fryderyka, margrabiego Ansbachu i Zofii Jagiellonki.
W 1618 po śmierci Albrechta Fryderyka opróżnione księstwo Prus Książęcych objęła za zgodą króla polskiego linia elektorska. Od młodszych synów elektora Jana Jerzego wywodzi się młodsza linia Hohenzollern-Ansbach (wygasła w 1806) i linia Hohenzollern-Bayreuth (wygasła w 1763).
W 1657 w wyniku układów welawsko-bydgoskich Hohenzollernowie uzyskali suwerenność w Prusach. Elektor brandenburski Fryderyk III ogłosił się 18 stycznia 1701 w Królewcu królem w Prusach (niem. König in Preussen). Fryderyk II Wielki zmienił ten tytuł w 1772 na króla Prus (niem. König von Preussen). Po I i II wojnie śląskiej w wyniku podpisanego pokoju wrocławskiego w 1742 Fryderyk II Wielki zdobył większą część Śląska, pokonując Austrię Marii Teresy.
18 stycznia 1871 król Prus Wilhelm I Hohenzollern został ogłoszony w Wersalu cesarzem niemieckim w granicach tzw. małych Niemiec. Po przegranej I wojnie światowej w 1918 cesarz Wilhelm II abdykował w obliczu rewolucji i wyemigrował do Holandii.
Po przekształceniu tytułów arystokratycznych w część nazwisk, członkowie frankońskiej linii rodu Hohenzollernów noszą nazwisko Prinz von Preußen (Prinzessin von Preußen w przypadku kobiet). Głową rodu dawnego królewskiego domu pruskiego jest Jerzy Fryderyk Hohenzollern (ur. 1976).
Władcy z linii frankońskiej
edytujElektorzy brandenburscy
edytuj- Fryderyk I Hohenzollern
- Fryderyk II Żelazny
- Albrecht III Achilles
- Jan Cicero
- Joachim I Nestor
- Joachim II Hektor
- Jan Jerzy Hohenzollern
- Joachim Fryderyk Hohenzollern
- Jan Zygmunt Hohenzollern
- Jerzy Wilhelm Hohenzollern
- Fryderyk Wilhelm Hohenzollern
- Fryderyk III Hohenzollern (Fryderyk I jako król)
Królowie pruscy
edytuj- Fryderyk I Hohenzollern (Fryderyk III jako elektor)
- Fryderyk Wilhelm I Hohenzollern
- Fryderyk II Wielki
- August Wilhelm Hohenzollern (nie panował – następca tronu)
- Fryderyk Wilhelm II Hohenzollern
- Fryderyk Wilhelm III Hohenzollern
- Fryderyk Wilhelm IV Hohenzollern
Królowie Prus i cesarze niemieccy
edytujLinia Hohenzollern-Ansbach
edytuj- Jerzy von Ansbach, książę Karniowa, książę Opola i Raciborza, pan Bytomia, Tarnowskich Gór i Bogumina
- Jerzy Fryderyk von Ansbach, książę Karniowa, książę Opola i Raciborza (potem Żagania), pan Bytomia, Tarnowskich Gór i Bogumina
Książęta Prus 1525–1618
edytujKsiążęta Karniowa
edytujMargrabiowie na Starej Marchii i Priegnitz:
- 1447–1464 Fryderyk Młodszy (syn Fryderyka I margrabiego Brandenburgii)
Margrabiowie na Ansbach:
- 1486–1536 Fryderyk Starszy (syn Albrechta Achillesa elektora Brandenburgii)
- 1536–1543 Jerzy (syn)
- 1543–1603 Jerzy Fryderyk (syn)
- 1603–1625 Joachim Ernest (syn Jana Jerzego elektora Brandenburgii)
Margrabiowie na Bayreuth:
- 1486–1495 Zygmunt (syn Albrechta Achillesa elektora Brandenburgii)
Margrabiowie na Kulmbach:
- 1541–1557 Albrecht Alcybiades (wnuk Fryderyka Starszego)
Margrabiowie na Kostrzynie:
- 1535–1571 Jan I (syn Joachima I elektora brandenburgii)
Książęta na Karniowie:
- 1524–1543 Jerzy (syn Fryderyka Starszego margrabiego na Ansbach)
- 1543–1603 Jerzy Fryderyk (syn)
- 1606–1624 Jan Jerzy (syn Joachima Fryderyka elektora Brandenburgii)
Margrabiowie na Schwedt:
- 1688–1711 Filip (syn Fryderyka Wilhelma elektora Brandenburgii)
- 1711–1771 Fryderyk Wilhelm (syn)
- 1771–1788 Henryk Fryderyk (brat)
Linia szwabska
edytujPrzejęli dobra w Szwabii z hrabstwem Zollern (Hohenzollern). W 1576 Hohenzollernowie szwabscy po śmierci hr. Karola I podzielili się na dwie linie: Hohenzollern-Hechingen (wygasła w 1869 na księciu Fryderyku Wilhelmie) oraz Hohenzollern-Sigmaringen. Już w następnym pokoleniu w 1623 obydwie linie wyniesiono do godności książąt. Jan Jerzy stał się księciem von Hohenzollern-Hechingen, a Jan księciem Hohenzollern-Sigmaringen.
Książę Karol von Hohenzollern-Sigmaringen w 1866 w efekcie układów dyplomatycznych objął tron Rumunii. W 1881 przyjął tytuł króla. Jego starszy brat Leopold miał wg planów Bismarcka także zasiąść na tronie Hiszpanii po obaleniu I Republiki. Starania te stały się jednym z pretekstów wybuchu wojny francusko-pruskiej w 1870.
W 1947 pod naciskiem komunistów abdykował ostatni król Rumunii i ostatni władca z rodu Hohenzollernów, Michał I.
Mieszkający w Niemczech członkowie szwabskiej linii rodu Hohenzollernów noszą współcześnie nazwisko Prinz von Hohenzollern (Prinzessin von Hohenzollern w przypadku kobiet).
Władcy z linii szwabskiej
edytujKsiążęta Hechingen
edytuj- Jan Jerzy, od 1623 ks. Hohenzollern-Hechingen
Książęta Sigmaringen
edytuj- Jan, od 1623 ks. Hohenzollern-Sigmaringen
Królowie Rumunii
edytuj- Karol I – 1866–1914 początkowo ks. autonomicznej Rumunii, król od 1881
- Ferdynand I (bratanek Karola I) – 1914–1927
- Michał I (wnuk Ferdynanda I) – 1927–1930 (zdetronizowany), ponownie w latach 1940–1947
- Karol II (syn Ferdynanda I) – 1930–1940
Linie naturalne i morganatyczne
edytujZe związków morganatycznych wywodzą się:
- baronowie von Kotzau. Potomkowie Jerzego Albrechta von Bayreuth (1666–1703) i Reginy Lutz (1678–1755). Linia wygasła na Fryderyku von Kotzau w 1976[1].
- hrabiowie von Ingenheim. Potomkowie Gustawa Adolfa (1789–1855), syna króla Fryderyka Wilhelma II i Julii von Voss.
- hrabiowie von Brandenburg. Potomkowie króla Fryderyka Wilhelma II i hrabianki Juliany von Dönhoff (1768–1837). Ich syn Fryderyk Wilhelm von Brandenburg był premierem Prus. Rodzina wygasła w drugim pokoleniu wraz ze śmiercią hr. Gustawa w 1909[2].
- hrabiowie von Hohenau. Potomkowie księcia Albrechta Pruskiego (1809–1872) i Rozalii von Rauch. Albrecht był uprzednio mężem holenderskiej księżniczki Marianny Orańskiej z którą się rozwiódł aby móc ożenić się z Rozalią. Rodzina hrabiów von Hohenau wygasła w 1957.
Książę Albrecht był synem króla Fryderyka Wilhelma III i Luizy Meklemburskiej[3].
- hrabiowie von Rothenburg. Potomkowie ks. Fryderyka Wilhelma von Hohenzollern-Hechingen (1801–1969 – ostatni książę Hechingen) i baronówny Amelii Schenk von Geyern (1832–1897)[4].
Potomkami naturalnych dzieci Hohenzollernów są:
Hohenzollernowie
edytujZobacz też
edytujWybrana literatura
edytuj- P. Mast, Die Hohenzollern in Lebensbildern, Graz Wien Köln 1988
- Dynastie Europy, A. Mączak (red.), Wrocław Warszawa Kraków 2003 (wyd. II).
- R. Seigel, Hohenzollern. Dynastengeschlecht, w: Neue Deutsche Biographie, Bd 9, Berlin 1972, s. 496
- W. Dworzaczek, Genealogia, cz.2: Tablice, Warszawa 1959, tabl.59-63.
Przypisy
edytuj- ↑ M. Marek, Genealogia rodziny von Kotzau, Genealogy.Eu
- ↑ M. Marek, Genealogia rodzin von Ingenheim i von Brandenburg, Genealogy.Eu
- ↑ M. Marek, Genealogia rodziny von Hohenau, Genealogy.Eu
- ↑ M. Marek, Genealogia rodziny von Rothenburg, Genealogy.Eu
- ↑ Genealogia rodziny von Falkenhausen
- ↑ Hermann Gackenholz, von Falkenhausen w: Neue deutsche Biographie, Bd. 5, Berlin 1961, s.11
Linki zewnętrzne
edytuj- Genealogia dynastii: M. Marek, Genealogy
- Genealogia książąt Hohenzollern (Hechingen, Sigmaringen), królów Rumunii i Prus, cesarzy niemieckich i ich potomków: P. Theroff, An Online Gotha