Karniów

Karniów
Krnov
	; Ratusz
Herb	Flaga
Państwo	Czechy
Kraj	morawsko-śląski
Burmistrz	Tomáš Hradil
Powierzchnia	44,40 km²
Wysokość	316 m n.p.m.
Populacja (2015); • liczba ludności; • gęstość	; 24 175; 544 os./km²
Kod pocztowy	120 61, 794 01
	Położenie na mapie kraju morawsko-śląskiego Karniów
	Położenie na mapie Czech Karniów
	50°05′26″N 17°41′55″E/50,090556 17,698611
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Karniów (cz. Krnov, niem. Jägerndorf) – miasto w powiecie Bruntal, w kraju morawsko-śląskim w Czechach, na Śląsku Opawskim, przy granicy z Polską, około 15 km od Głubczyc oraz 27 km od Prudnika, nad rzeką Opawą, 24 175 mieszkańców^[1].

Gospodarka

W mieście rozwinął się przemysł włókienniczy, odzieżowy, maszynowy, spożywczy oraz poligraficzny^[2].

Podział

części gminy

Krásné Loučky
Pod Bezručovým vrchem
Pod Cvilínem

gminy katastralne

Krásné Loučky
Krnov-Horní Předměstí
Opavské Předměstí

Geografia

Miasto jest położone nad zbiegiem rzek Opawy i Opawicy w Górach Opawskich, południowa (Šelemburk, Cvilín, Mariánské Pole, Lotnisko Krnov, Guntramovice) i zachodnia (Kostelec, Ježník, Kabátův kopec) część miasta w Niskim Jesioniku i południowo-wschodnia (Petrův rybník, Červený Dvůr) część miasta na Płaskowyżu Głubczyckim. Historycznie miasto leży na Górnym Śląsku.

Nazwa

Nazwa miejscowości była wzmiankowana po raz pierwszy w 1240 roku w formie Kyrnow, później także m.in. jako Jegerdorf (1253), Jegerndorf (1281), Crnovia (1356), Krnov, Jegirdorf, Jegirsdorf (XV wiek), Jägerndorf (XVII wiek). Pochodzi ona od staroczeskiej nazwy osobowej Krn z przyrostkiem dzierżawczym -ov i oznacza ‘miejscowość Krna’. Spotykane był zapisy Kyrnov, Cirnovia, Karnovia z wokalizacją przed -r-. Do języka niemieckiego nazwa została zaadaptowana w formie Jägerndorf, być może pierwotnie w formie *Gerndorf, utworzonej od postaci Kyrnov, a następnie przekształconej w adideacji do wyrazu pospolitego Jäger ‘łowca, myśliwy’^[3]. W roku 1613 śląski regionalista i historyk Mikołaj Henel z Prudnika wymienił miejscowość w swoim dziele o geografii Śląska pt. Silesiographia podając jej łacińskie nazwy: Carnovia, Iegerndorffium^[4].

Historia

Pierwsza wzmianka pisemna o Karniowie pochodzi z 1240 roku. Około roku 1260 uzyskał prawa miejskie nadane przez książąt opawskich z rodu Przemyślidów, potwierdzone w roku 1279. Już w XIII wieku zbudowano tu murowany zamek. Karniów szybko stał się znaczącym grodem na pograniczu śląsko-morawskim.

W XV wieku o ziemię karniowską toczyła się wojna pomiędzy królem czeskim Władysławem II Jagiellończykiem i, roszczącym sobie prawa do czeskiego tronu, królem węgierskim Maciejem Korwinem, zakończona zwycięstwem tego drugiego. Do 1490 roku Karniów był jednym z głównych miast części Królestwa Czeskiego rządzonego przez Korwina. Wybijano tu nawet monety królewskie. Wraz z okolicą stanowił księstwo karniowskie. Po śmierci Macieja Korwina władzę nad księstwem przejął ponownie Jagiellończyk.

W 1523 roku miasto wraz z całym księstwem kupił Jerzy Hohenzollern, który wprowadził jako obowiązujące wyznanie luteranizm. Hohenzollernowie panowali tu do początku XVII wieku, kiedy za sprzeciw wobec panujących w Czechach Habsburgów księstwo zostało skonfiskowane, a książę karniowski uwięziony. Cesarz darował w 1622 roku księstwo karniowskie Karolowi Liechtensteinowi, który połączył je z księstwem opawskim w księstwo karniowsko-opawskie. W wyniku wojny trzydziestoletniej Karniów został poważnie zniszczony, a księstwo spustoszone. W dalszych latach pretensje do Karniowa wnosił król pruski Fryderyk II Wielki, który uważał, że księstwo zostało bezprawnie odebrane jego przodkom z rodu Hohenzollernów. Spór rozszerzył się na cały Śląsk, co doprowadziło do wybuchu wojen śląskich. W ich wyniku dawne księstwo karniowskie zostało podzielone pomiędzy Prusy (część północna z Głubczycami) i Austrię (część południowa z Karniowem).

W 1763 roku w wyniku pokoju hubertsburskiego Karniów wszedł w skład Śląska Austriackiego, stanowiącego autonomiczną prowincję złożoną z pozostałych przy Austrii ziem śląskich. Spowodowało to szybki upadek znaczenia politycznego i administracyjnego Karniowa, ponieważ wszystkie urzędy księstwa karniowskiego przeniesiono do Opawy. W 1779 miasto zostało zniszczone przez wojska pruskie w odwecie za zniszczenie Prudnika przez Austriaków^[5]. W 1849 roku ostatecznie przestano używać nazwy księstwo karniowskie, natomiast coraz częściej zaczęto określać tereny byłego księstwa karniowsko-opawskiego Śląskiem Opawskim. W drugiej połowie XIX w. Karniów stał się dużym ośrodkiem przemysłu włókienniczego. Jednocześnie w 1873 r. w mieście została założona firma Rieger Orgelbau, która wkrótce stała się jednym z największych w Europie wytwórców organów. Zatrudniała ok. 160 robotników. Tylko w latach 1873–1903 wyprodukowała ona 1073 instrumenty. Firma ta istnieje do dziś, od lat 40. XX w. pod nazwą „Rieger-Kloss”.

Po upadku Austro-Węgier w 1918 roku Karniów wraz z całym Śląskiem Opawskim trafił w granice Czechosłowacji. Jako część Kraju Sudetów został zajęty w październiku 1938 przez wojska niemieckie. W 1945 roku miasto powróciło do Czechosłowacji, która wysiedliła jego niemieckich mieszkańców. Karniów jest ważnym ośrodkiem kulturalnym czeskiego Śląska. Do 21 grudnia 2007 roku funkcjonowało z Polską drogowe przejście graniczne Krnov-Pietrowice, również do jesieni 1946 roku kolejowe przejście graniczne Krnov-Pietrowice Głubczyckie.

Podczas operacji Dunaj, od sierpnia do października 1968 żołnierze 15 Pułku Wojsk Obrony Wewnętrznej z Prudnika pełnili funkcję garnizonu okupacyjnego w Karniowie. Rozbrojono posterunek milicji w Karniowie, zlikwidowano wyposażenie komitetu tutejszej partii, zdeponowano broń, notatki, dokumenty. Urząd Miejski w Karniowie pozbawiono łączności. Koszary w Karniowie były sukcesywnie pozbawiane sprzętu. Zaplombowano magazyn broni, amunicji i garaże z czołgami^[6].

Miasta partnerskie

Bobrowniki, Polska
Głubczyce, Polska
Karben, Hesja, Niemcy
Mińsk Mazowiecki, Polska
Nadwirna, Ukraina
Pefki, Grecja
Povegliano Veronese, Włochy
Prudnik, Polska
Rajec, Słowacja
Saint-Égrève, Francja
Telsze, Litwa
Yukon, Oklahoma, USA

Turystyka

Oddział PTTK „Sudetów Wschodnich” w Prudniku przyznaje Kolarską Odznakę Turystyczną w „Królestwie Pradziada” za odwiedzenie m.in. Karniowa^[7].

Zobacz też

Przypisy

↑ ^a ^b Počet obyvatel v obcích České republiky k 1.1.2015 (PDF). Czso.cz. [dostęp 2015-06-26]. (cz.).
↑ Karniów, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-07-15] .
↑ ManfredM. Niemeyer ManfredM., Deutsches Ortsnamenbuch, Berlin: Walter de Gruyter GmbH & Co. KG, 2012, s. 295, ISBN 978-3-11-018908-7 .
↑ Detlef Haberland: Die „Silesiographia” und „Breslo-Graphia” von Nicolaus Henel von Hennenfeld. Arkadiusz Cencora, Diana Codogni-Łańcucka. Wrocław: Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu, 2011, s. 174. ISBN 978-83-910595-2-4.
↑ AndrzejA. Dereń AndrzejA., Tygodnik Prudnicki – Bitwa o Świętego Rocha [online], tygodnikprudnicki.pl, 19 sierpnia 2009 [dostęp 2020-01-12] (pol.).
↑ Ryszard Kasza: Ulicami Prudnika z historią i fotografią w tle. Przemysław Birna, Franciszek Dendewicz, Piotr Kulczyk. Prudnik: Powiat Prudnicki, 2020, s. 502. ISBN 978-83-954314-5-6.
↑ Regulamin Kolarskiej Odznaki Turystycznej w „Królestwie Pradziada” [online], prudnik.pttk.pl [dostęp 2024-01-08] .

Bibliografia

Mapa Karniowa (Radniční věž Krnov) (Turistická mapa) 1:6000. Mapy.cz. (cz.).
BALLA, Jaromír. Krnov: v podhůří Jeseníků. Krnov: Advertis, 2008.
BALLA, Jaromír. Brantická vrchovina: Krnov a okolí. Krnov: Advertis, 2011.
BLUCHA, Vladimír. Město mezi dvěma řekami: čtení o pozoruhodné historii města zvaného Kyrnow, Jegerdorf, Carnovia, Jägerndorf, Karniów, Krnov. Krnov: Město Krnov, 2007.
GALGÁNEK, Jan. Zelené město Krnov po deseti letech: zpráva o životním prostředí města Krnova. Krnov: Iniciační skupina MA 21 Krnov, 2005.
ZAPLETAL, Ladislav; BLUCHA, Vladimír. Krnov: Historie a geografie města. Krnov: Měst. NV, 1969.

Linki zewnętrzne

Oficjalna witryna miasta Karniów
Wersja polska witryny
Sudetoniemiecki Powiat Ziomkowski Jägerndorf
Najstarsza fotografia z motywem Karniowa
Karniów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 847 .

[A-1] Počet obyvatel v obcích České republiky k 1.1.2015 (PDF). Czso.cz. [dostęp 2015-06-26]. (cz.).

[PWN-2] Karniów, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-07-15] .

[Niemeyer-3] ManfredM. Niemeyer ManfredM., Deutsches Ortsnamenbuch, Berlin: Walter de Gruyter GmbH & Co. KG, 2012, s. 295, ISBN 978-3-11-018908-7 .

[4] Detlef Haberland: Die „Silesiographia” und „Breslo-Graphia” von Nicolaus Henel von Hennenfeld. Arkadiusz Cencora, Diana Codogni-Łańcucka. Wrocław: Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu, 2011, s. 174. ISBN 978-83-910595-2-4.

[5] AndrzejA. Dereń AndrzejA., Tygodnik Prudnicki – Bitwa o Świętego Rocha [online], tygodnikprudnicki.pl, 19 sierpnia 2009 [dostęp 2020-01-12] (pol.).

[6] Ryszard Kasza: Ulicami Prudnika z historią i fotografią w tle. Przemysław Birna, Franciszek Dendewicz, Piotr Kulczyk. Prudnik: Powiat Prudnicki, 2020, s. 502. ISBN 978-83-954314-5-6.

[7] Regulamin Kolarskiej Odznaki Turystycznej w „Królestwie Pradziada” [online], prudnik.pttk.pl [dostęp 2024-01-08] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]