Fryderyk Wilhelm III Pruski

król Prus

Fryderyk Wilhelm III (ur. 3 sierpnia 1770 w Poczdamie, zm. 7 czerwca 1840 w Berlinie) – król pruski (od 1797) z dynastii Hohenzollernów.

Fryderyk Wilhelm III
Ilustracja
ilustracja herbu
podpis
król Prus
elektor Brandenburgii (do 1806)
Okres

od 16 listopada 1797
do 7 czerwca 1840

Poprzednik

Fryderyk Wilhelm II Pruski

Następca

Fryderyk Wilhelm IV Pruski

Dane biograficzne
Dynastia

Hohenzollernowie

Data urodzenia

3 sierpnia 1770

Data śmierci

7 czerwca 1840

Ojciec

Fryderyk Wilhelm II Pruski

Matka

Fryderyka Luiza z Hesji-Darmstadt

Żona

Luiza Pruska

Odznaczenia
Order Orła Czarnego (Prusy) Order „Pour le Mérite” Krzyż Wielki Orderu Orła Czerwonego (Prusy) Krzyż Wielki Krzyża Żelaznego Order Luizy (Prusy) Order Ernestyński (Saksonia) Order Słonia (Dania) Order św. Huberta (Bawaria) Order Korony Rucianej (Saksonia) Order św. Andrzeja (Imperium Rosyjskie) Order św. Jerzego I klasy (Imperium Rosyjskie) Order Królewski Serafinów (Szwecja) Order Podwiązki (Wielka Brytania) Order Złotego Runa (Hiszpania) Order Ducha Świętego (Francja) Wstęga Trzech Orderów (Portugalia) Krzyż Wielki Orderu Chrystusa Krzyż Wielki Orderu Avis (Portugalia) Krzyż Wielki Orderu św. Jakuba od Miecza (Portugalia) Krzyż Wielki Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Krzyż Wielki Orderu Marii Teresy Krzyż Wielki Orderu Korony Wirtemberskiej Order Ludwika (Hesja) Order Lwa Zeryngeńskiego (Badenia) Order Wierności (Badenia) Order Sokoła Białego (Saksonia-Weimar) Najwyższy Order Zwiastowania Najświętszej Marii Panny (Order Annuncjaty)
Tablica z wizerunkami Fryderyka Wilhelma III i jego żony Luizy, upamiętniająca ich pobyt w Szczecinie w 1806 r.

Życiorys edytuj

Młodość edytuj

Syn Fryderyka Wilhelma II i Fryderyki Luizy z domu Hessen-Darmstadt. Po koronacji ojca w 1786 został oficjalnym następcą tronu. Znaczną część dzieciństwa i wczesnej młodości spędził w Paretz(inne języki) w powiecie Havelland w Brandenburgii, rezydencji swojego wychowawcy hrabiego Hansa von Blumenthala. Fryderyk Wilhelm miło wspominał swój pobyt wśród rodziny swego guwernera: w 1795 odkupił Paretz od rodziny von Blumenthal i zlecił architektowi Davidowi Gilly’emu budowę początkowo tzw. domku gotyckiego (1796), później (1797–1804) pałacu rezydencyjnego. Współcześni zapamiętali następcę tronu jako młodzieńca melancholijnego, pobożnego i uczciwego.

Po powrocie z podróży do Włoch i Francji 1780 (Grand Tour) podjął szkolenie wojskowe. Stopień porucznika uzyskał w 1784, pułkownikiem został w 1790. W latach 1792–1794 brał udział w działaniach wojennych przeciwko Francji.

Król Prus edytuj

Po śmierci ojca i objęciu tronu pruskiego 16 listopada 1797 r., wprowadził pewne nieśmiałe reformy (obcięcie wydatków dworu, dymisja najbardziej znienawidzonych doradców ojca). Jak wielu Hohenzollernów miał skłonności do władzy, jednak bez umiejętności ich wykorzystania. Zbyt nieufny, aby zdać się na swoich ministrów, miał zbyt mało silnej woli, aby konsekwentnie prowadzić politykę samemu.

W czasie wojen napoleońskich prowadził początkowo politykę neutralności, udało mu się, między innymi, uniknąć uwikłania w III koalicję. Jednak sprowokowany utworzeniem Związku Reńskiego wypowiedział w 1806 roku wojnę Napoleonowi, którą szybko przegrał. Na mocy traktatu tylżyckiego w 1807 zmuszony był do rezygnacji z ziem na zachód od Łaby, zgody na utworzenie Księstwa Warszawskiego z ziem, które trafiły do rąk pruskich w II i III (a także częściowo I) rozbiorze Polski. Gdańsk stał się wolnym miastem. Ponadto Prusy zmuszone zostały do zapłacenia kontrybucji Francji oraz finansowania francuskich wojsk okupacyjnych na swoim terenie. Prusy przystąpiły również do blokady handlowej przeciwko Wielkiej Brytanii.

Choć nieudolny król po przegranej wojnie z rezygnacją pozostawił państwo swojemu losowi, grupa ministrów (August von Gneisenau, Karl August von Hardenberg, Gerhard von Scharnhorst, Heinrich vom Stein), przy życzliwym wsparciu i zachęcie królowej Luizy przeprowadziła pewne reformy społeczne, administracyjne i wojskowe. Reformy spowolniła śmierć królowej w 1810 roku. 30 października 1810 r. Fryderyk Wilhelm wydał dekret znoszący klasztory w całym państwie. Wykonano go najszybciej na Śląsku. Zamknięcie klasztorów franciszkańskich na Górze św. Anny i w Gliwicach przyczyniło się do osłabienia polskości na Górnym Śląsku[1].

W roku 1811 w Królewcu z jego rozkazu dokonano zniszczenia insygniów koronacyjnych królów polskich, wykradzionych w 1795 r. ze skarbca na Wawelu, które następnie przetopiono na monety[2].

W 1812 Prusy zmuszone zostały przez Napoleona do wysłania na wojnę z Rosją niewielkiego kontyngentu pod dowództwem generała Yorcka. Po klęsce Napoleona w Rosji Fryderyk Wilhelm zawarł sojusz z Rosją i przystąpił do koalicji antyfrancuskiej. Oddziały pruskie odegrały istotną rolę w bitwach w latach 1813 (między innymi pod Lipskiem) i 1814. Na kongresie wiedeńskim Fryderyk Wilhelm uzyskał znaczne terytoria, jakkolwiek bez całkowitej aneksji Saksonii, o którą zabiegał. Król pruski był również współtwórcą Świętego Przymierza.

W późniejszych latach życia poświęcił swoją energię na realizację rozpoczętego w 1817 roku procesu zjednoczenia kościoła luterańskiego z reformowanym w Ewangelicki Kościół Unii Staropruskiej. Jego poglądy ewoluowały stopniowo w stronę reakcyjnych. Wbrew obietnicom składanym w 1813 r. nie nadał Prusom konstytucji.

Odznaczenia edytuj

Rodzina edytuj

W dniu 24 grudnia 1793 wziął ślub z Luizą z Meklemburgii-Strelitz (1776–1810). Z tego związku urodziło się dziewięcioro dzieci, między innymi dwóch kolejnych królów pruskich:

W 1824 zawarł morganatyczne małżeństwo z hrabiną Augustą von Harrach(inne języki) (1800–1873). Nadał jej tytuł księżnej legnickiej (niem. Fürstin von Liegnitz) i hrabiny von Hohenzollern.

Fryderyk Wilhelm III zmarł 7 czerwca 1840 r. w Berlinie, pochowany został w mauzoleum w parku w Charlottenburgu obok pierwszej żony, Luizy.

Genealogia edytuj

Prapradziadkowie

Król Prus
Fryderyk I Hohenzollern
(1657–1713)
∞1684
Zofia Charlotta Hanowerska
(1668–1705)

Król Wielkiej Brytanii
Jerzy I Hanowerski
(1660–1727)
∞1682
Zofia Dorota Welf
(1666–1726)

Ferdynand Albrecht I z Brunszwiku-Lüneburga
(1636–1687)
∞1667
Krystyna z Hesji-Eschwege
(1648–1702)

Ludwik Rudolf z Brunszwiku-Lüneburga
(1671–1735)
∞1690
Krystyna Luiza Oettingen-Oettingen
(1671–1747)

landgraf Hesji-Darmstadt
Ernest Ludwik
(1667–1739)
∞1687
Dorota Charlotta Hohenzollern
(1661–1705)

Jan Reinhard III z Hanau
(1665–1736)
∞1699
Dorota Fryderyka Hohenzollern
(1676–1731)

Christian II Wittelsbach (Pfalz-Birkenfeld)
(1637–1717)
∞1667
Katarzyna Agata Rappoltstein
(1648–1683)

Ludwik z Nassau-Saarbrücken
(1663–1713)
∞1699
Filipina Henrietta Hohenlohe-Langenburg
(1679–1751)

Pradziadkowie

król w Prusach
Fryderyk Wilhelm I Hohenzollern
(1688–1740)
∞1706
Zofia Dorota Hanowerska
(1687–1757)

Ferdynand Albrecht II z Brunszwiku-Lüneburga
(1680–1735)
∞1712
Antonina Amalia z Brunszwiku-Wolfenbüttel
(1696–1762)

landgraf Hesji-Darmstadt
Ludwik VIII
(1691–1768)
∞ 1717
Charlotta Krystyna Hanau-Lichtenberg
(1700–1726)

Christian III Wittelsbach (Pfalz-Zweibrücken)
(1674–1735)
∞ 1719
Karolina Nassau-Saarbrücken
(1704–1774)

Dziadkowie

August Wilhelm Hohenzollern
(1722–1758)
∞1742
Luiza Amelia z Brunszwiku-Wolfenbüttel
(1722–1780)

landgraf Hesji-Darmstadt
Ludwik IX
(1719–1790)
∞1741
Karolina Wittelsbach (Pfalz-Zweibrücken)
(1721–1774)

Rodzice

Król Prus
Fryderyk Wilhelm II Hohenzollern
(1744–1797)
∞1769
Fryderyka Luiza z Hesji-Darmstadt
(1751–1805)

Fryderyk Wilhelm III Hohenzollern (1770–1840), król Prus

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. Grzegorz Wiśniowski OFM: Prowincje reformackie w latach 1795–1815. W: Joachim Bar: Zakony Św. Franciszka w Polsce w latach 1772–1970. Warszawa: Akademia Teologii Katolickiej, 1978, s. 159.
  2. 17 marca 1809 r. Rozkaz zniszczenia polskich insygniów koronnych, nowahistoria.interia.pl [dostęp 2016-03-17].
  3. a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v Johann Heinrich Friedrich Berlien: Der Elephanten-Orden und seine Ritter. Kopenhaga: Berlingschen Officin, 1846, s. 135–137.
  4. António Miguel: D. João VI e o seu Tempo. Numismática – Medalhística – Emblemática. [w:] Trigueiros [on-line]. Palácio Nacional da Ajuda, CNCDP. Lizbona, 1999. s. 232–236. [dostęp 2014-10-07]. (port.).
  5. Federico Bona: I Cavalieri dell’Ordine Supremo del Collare o della Santissima Annunziata. [w:] Blasonario subalpino [on-line]. (wł.).

Bibliografia edytuj

  • Sebastian Haffner: Prusy bez legendy: Zarys dziejów. Warszawa: Oficyna Historii XIX i XX wieku, 1996. ISBN 83-905989-3-0.

Linki zewnętrzne edytuj