Bitwa pod Lipskiem (niem. Völkerschlacht bei Leipzig), znana też jako „bitwa narodów” – starcie zbrojne stoczone pod Lipskiem w dniach 16–19 października 1813 roku między wojskami francuskimi pod przywództwem Napoleona Bonaparte a wojskami koalicji antyfrancuskiej (złożonej z Austrii, Prus, Rosji, Wielkiej Brytanii i Szwecji). Była to największa bitwa w kampaniach Napoleona i jego najcięższa porażka, aczkolwiek bardziej symboliczną stała się bitwa pod Waterloo.

Bitwa pod Lipskiem
wojny napoleońskie
Ilustracja
Napoleon i ks. Józef pod Lipskiem
Czas

16–19 października 1813

Miejsce

okolice Lipska

Terytorium

ziemie niemieckie

Przyczyna

chęć obrony zdobyczy francuskich na ziemiach niemieckich

Wynik

porażka wojsk napoleońskich

Strony konfliktu
Francja
Królestwo Neapolu
Księstwo Warszawskie
Saksonia – przeszła na stronę koalicji
Austria
Prusy
Rosja
Szwecja
Dowódcy
Napoleon Bonaparte
Joachim Murat
Józef Poniatowski
Fryderyk August
Karl Schwarzenberg
Gebhard von Blücher
Michaił Barclay de Tolly
Levin August von Bennigsen
książę Karol Szwedzki (Bernadotte)
Siły
175 tys. żołnierzy i 700 dział Na początku: ok 250 tys. żołnierzy/Od 18 paź.: ponad 360 tys. żołnierzy/1 500 dział
Straty
68 tys. żołnierzy (z wojskami saskimi) 70 tys. żołnierzy (bez wojsk saskich)
Położenie na mapie Niemiec
Mapa konturowa Niemiec, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „miejsce bitwy”
51°18′44″N 12°24′48″E/51,312222 12,413333

Historia

edytuj

Napoleon starał się utrzymać swoje zdobycze w Niemczech, zwyciężając siły rosyjsko-pruskie w dwóch zaciętych bitwach pod Lützen (2 maja), oraz Budziszynem (20–21 maja). Zwycięstwa te doprowadziły do krótkiego zawieszenia broni[1]. Sprzymierzeni podjęli działania pod wodzą Gebharda von Blüchera, księcia Karola Szwedzkiego (Bernadotte) i Karla Schwarzenberga. Ich taktyka polegała na unikaniu samego Napoleona, ale na starciach z jego marszałkami, co dało im zwycięstwa w potyczkach pod Grossbeeren, Kulm, Kaczawą (Katzbach) i Dennewitz.

 
Jan Chełmiński Książę Józef Poniatowski na czele wojsk pod Lipskiem
 
Plan bitwy – 16 października 1813
 
Plan bitwy – 18 października 1813

Napoleon, któremu nie udało się zdobyć Berlina, wycofał się na zachód, przekraczając pod koniec września Łabę i organizując swoje siły wokół Lipska, aby chronić swoje linie i spotkać się ze sprzymierzonymi. Armia francuska została skoncentrowana na obszarze od Taucha, przez Stötteritz, gdzie ulokowano dowództwo, aż do Lindenau. Prusacy nadciągnęli z kierunku Wartenburga, Austriacy i Rosjanie od Drezna, a siły szwedzkie od północy. W sumie Francuzi mieli 190 tys. żołnierzy, zaś sprzymierzeni 360 tys. – obie strony posiadały potężną artylerię, jednak Napoleon miał 2 razy mniej armat – łącznie po obu stronach było 2200 dział.

Napoleon opracował plan mający na celu zniszczenie armii czeskiej gen. Karla Schwarzenberga. Po związaniu Austriaków i Rosjan przez 40 tys. żołnierzy Murata, na jej prawe skrzydło uderzyć miało ok. 50 tys. Marmonta i Macdonalda (XI korpus), a centrum miało zaatakować 45 tys. żołnierzy Oudinota i Bertranda. Cały plan zniszczył pruski gen. Blucher, który już 15 października starł się z Marmontem.

Ordre de Bataille

edytuj
Zobacz też kategorię: Uczestnicy bitwy pod Lipskiem 1813.

WIELKA ARMIA (Grande Armée):

Prawe skrzydło:

Lewe skrzydło:

Gwardia Cesarska

Wojska liniowe:

Dywizje samodzielne: w tym dywizja gen. Dąbrowskiego (polska)

Kawaleria rezerwowa:

Wojska koalicyjne (austriacko-prusko-rosyjsko-szwedzkie)

ARMIA CZESKA
Wojska austriackie
Wojska rosyjsko-pruskie
ARMIA ŚLĄSKA
ARMIA PÓŁNOCY
ARMIA POLSKA (rezerwowa)
 
Bitwa pod Lipskiem

Bitwa pod Lipskiem rozpoczęła się 16 października atakiem 78 tys. żołnierzy sprzymierzonych od południa (na Wachau, Markleenberg i Liebertwolkwitz) i 54 tys. od północy, którzy niewiele jednak osiągnęli i zostali zmuszeni do wycofania. Następnego dnia obie strony toczyły potyczki w oczekiwaniu na nadejście posiłków. 18 października sprzymierzeni przypuścili silny atak ze wszystkich stron, po 9 godzinach bitwy wypierając powoli Francuzów w stronę Lipska. Obie strony poniosły ciężkie straty i tylko odwaga francuskich żołnierzy zapobiegła przełamaniu frontu. W czasie bitwy ks. Józef Poniatowski został, jako jedyny cudzoziemiec, mianowany marszałkiem Francji. Napoleon dostrzegł, że bitwa może się zakończyć jedynie klęską i w nocy z 18 na 19 października rozpoczął wycofywanie większości armii przez Elsterę. Przeprawa szła dobrze, dopóki most nie został zniszczony przez zdenerwowanego francuskiego kanoniera – odciął on od przejścia na drugi brzeg 15 tys. żołnierzy i 150 armat, w tym Poniatowskiego otoczonego krakusami, rannego już wcześniej czterokrotnie. Polski marszałek zginął w czasie próby sforsowania rzeki na koniach, otrzymał tam kolejny postrzał i utonął.

 
Pomnik Bitwy Narodów pod Lipskiem

Straty francuskie w Bitwie Narodów przekraczały nawet straty Wielkiej Armii wracającej spod Moskwy. 55 tys. (w tym 9 tys. Polaków) zabitych, rannych, wziętych do niewoli; 15 tys. Sasów zmieniło front. Wśród dowódców straty były równie znaczne: 1 marszałek (Poniatowski), 15 generałów (z Polaków: Estko i Kwaśniewski) oraz 14 majorów i pułkowników. Francuzi stracili 250 dział, 900 pojazdów i 130 tys. karabinów. Ceną zwycięstwa koalicji było 70 tys. zabitych i rannych.

Skutki

edytuj

Przegrana obaliła porządek ustanowiony pokojem w Tylży, przypieczętowując los księstwa Warszawskiego i Wolnego Miasta Gdańsk oraz zmianę granic królestw Saksonii oraz Prus, jaka miała dopiero nastąpić.

Upamiętnienie

edytuj
 
Hala Stulecia we Wrocławiu, 1930

Pomnik Bitwy Narodów odsłonięty w 1913 roku w setną rocznicę bitwy.

Dla uczczenia rocznicy wybudowano również Halę Stulecia we Wrocławiu[2].

Walki żołnierza polskiego pod Lipskiem zostały, po 1990 r., upamiętnione na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie napisem na jednej z tablic, „LIPSK 16 – 19 X 1813”.

Napis "1813 - 1913" upamiętniający setną rocznicę bitwy widnieje na Czarciej Maczudze w Gorzeszowie.

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Digby Smith: Lipsk 1813. Gdańsk: Finna, 2009, s. 2. ISBN 83-89929-53-8.
  2. O Hali [online], Hala Stulecia [dostęp 2021-04-23] (pol.).

Linki zewnętrzne

edytuj