Order Słonia

Najstarsze odznaczenie Królestwa Danii

Order Słonia (duń. Elefantordenen) – najznamienitsze i najstarsze jednoklasowe odznaczenie Królestwa Danii. Łącznie odznaczono nim około 890 osób[1].

Order Słonia
Elefantordenen
Awers
Awers insygniów orderu
Awers
Awers słonia na małym łańcuchu
Gwiazda
Gwiazda
Baretka
Baretka
Ustanowiono

1580 – jako zakon rycerski
1693 – jako odznaczenie

Dewiza

MAGNANIMI PRETIUM
(nagroda za męstwo)

Kruszec

złoto (order)
srebro (gwiazda)

Wydano

ok. 890

Powyżej

brak

Równorzędne

brak

Poniżej

Order Dannebroga

Zamek Frederiksborg w Hillerød, gdzie mieści się kaplica orderu.

Historia edytuj

Początki Orderu Słonia sięgają około roku 1460, czasu powstania katolickiego Bractwa Najświętszej Marii Panny, które składało się z 50 członków obojga płci i dysponowało własną kaplicą w katedrze w Roskilde. Jego oznaką był medalion z wizerunkiem NMP, noszony na szyi na łańcuchu z figurek białych słoni – symbolu walczącego chrześcijaństwa. W 1508 roku książę Chrystian (późniejszy król Chrystian II) nadał spowiednikowi Bractwa Walkendorffowi insygnium z figurką białego słonia z wieżyczką na grzbiecie. Naszyjnik w postaci słoni i ostróg widnieje na figurze króla Jana II na jego sarkofagu z 1513 roku w katedrze w Odense.

Po Reformacji Bractwo NMP zostało rozwiązane, ale już w roku 1580 król Fryderyk II zaczął nadawać Order Słonia jako symbol zakonu rycerskiego. Jako insygnium noszono wówczas figurkę białego słonia z wieżyczką na grzbiecie zawieszoną na złotym łańcuchu. Za czasów króla Chrystiana IV w 1634 roku konfraternię Słonia połączono z bractwem (krótkotrwałego) Orderu Zbrojnego Ramienia i noszono insygnia obu orderów na podwójnym złotym łańcuchu. Za króla Fryderyka III wprowadzono używaną do dziś jasnoniebieską wstęgę i wprowadzono gwiazdę wówczas jeszcze haftowaną. Odtąd od barwy wstęgi orderowej kawalerów Orderu Słonia zwano „Błękitnymi Rycerzami”, a kawalerów Danebroga „Białymi Rycerzami”.

Pierwszy statut nadał orderowi król Chrystian V w dniu 1 grudnia 1693 (równocześnie nowy statut otrzymał także order Danebroga). Liczbę jego kawalerów (rycerzy) ograniczono do 30 (nie licząc króla i jego synów) i order można było otrzymać dopiero po ukończeniu 30 lat (osoby krwi królewskiej: 20 lat). Ponadto warunkiem nadania Orderu Słonia było uprzednie posiadanie Wielkiego Krzyża Danebroga, co ma konsekwencje do dziś, gdyż przy nadaniu Słonia osobie, która nie posiada Danebroga, dekoruje się ją Danebrogiem o tydzień wcześniej, a w dniu nadania Słonia tamten order należy zwrócić, ponieważ obok Słonia nie wolno nosić żadnych innych odznaczeń (wyjątek stanowi rodzina królewska).

Statut Chrystiana V utrzymał się aż do 1958 roku, kiedy do orderu dopuszczono również kobiety i zdecydowano, że poza rodziną królewską i jej krewnymi order będzie nadawany głównie zagranicznym głowom państwa. W przeciwieństwie do szwedzkiego Orderu Serafinów Orderu Słonia nie tracą duńscy książęta krwi przy utracie praw do tronu ze względu na małżeństwo zawarte bez zgody głowy rodu.

Święto Orderu Słonia jest obchodzone 1 stycznia. Dewizą orderu są słowa MAGNANIMI PRETIUM (nagroda za męstwo)[2].

Insygnia edytuj

Insygnia jednoklasowego orderu to oznaka, noszona na łańcuchu lub na jasnoniebieskiej wstędze z lewego ramienia na prawy bok i gwiazda orderowa. Oznaką jest niesłychanie drogocenna, wysadzana kosztownymi kamieniami figurka słonia ze złota (125 g), pokryta białą emalią. Na grzbiecie słonia znajdują się kapa, wieżyczka i figurka Maura ze złotą dzidą. Na prawym boku słonia znajduje się wysadzany brylantami krzyż, na lewym monogram aktualnie panującego monarchy. Gwiazda orderowa jest srebrna, ośmiopromienna, nosi na sobie krzyż łaciński z pereł w czerwonym polu, otoczony srebrnym wieńcem laurowym. Order może być, na dowód szczególnej przychylności monarchy, nadany z brylantami, które umieszcza się na gwieździe.

Łańcuch orderu składa się z 40 członów na przemian białych słoni i wieżyczek. Na kapie słonia z łańcucha umieszczona jest litera „D” („Dania”).

Ze względu na swą rzadkość i drogocenność (insygnia duńskich orderów podlegają po śmierci odznaczonego zwrotowi do kancelarii królewskiej) Order Słonia nigdy jeszcze nie pojawił się na rynku kolekcjonerskim, niekiedy tylko dostępne są jego haftowane gwiazdy z XVIII wieku.

Odznaczeni edytuj

 
Tarcza herbowa prezydenta Stanisława Wojciechowskiego jako kawalera Orderu Słonia (1923) w kaplicy Orderu Słonia na zamku Frederiksborg w Hillerød (Dania)
Z tym tematem związana jest kategoria: Odznaczeni Orderem Słonia.

Spośród Polaków otrzymali order z racji pełnienia urzędu Prezydenta RP i przy okazji wizyt państwowych tylko Stanisław Wojciechowski (1923) i Lech Wałęsa (1993).

Obecnie (czerwiec 2022) Order Słonia ma 71. kawalerów i dam, łącznie z duńską rodziną królewską i jej krewnymi (20 osób).

Lista żyjących odznaczonych edytuj

Lista pełna do czerwca 2022[3][4][5]

Z nadania Fryderyka IX:
  1. 1947 – Małgorzata, następczyni tronu Danii
  2. 1947 – Benedykta, księżniczka Danii
  3. 1947 – Anna Maria, królowa Grecji
  4. 1947 – Elżbieta, następczyni tronu Wielkiej Brytanii
  5. 1953 – Akihito, następca tronu Japonii
  6. 1958 – Harald, następca tronu Norwegii
  7. 1960 – Sirikit Kitiyakara, królowa Tajlandii
  8. 1961 – Ingolf, duński hrabia
  9. 1962 – Konstantyn II, król Grecji
  10. 1962 – Elżbieta, księżniczka Danii
  11. 1963 – Farah, cesarzowa Iranu
  12. 1963 – Irena, księżniczka Grecji
  13. 1963 – Michał, książę Grecji
  14. 1965 – Karol Gustaw, następca tronu Szwecji
  15. 1965 – Hitachi, książę Japonii
  16. 1968 – Albert, następca tronu Belgii
    Z nadania Małgorzaty II:
  17. 1972 – Fryderyk, następca tronu Danii
  18. 1972 – Joachim, książę Danii
  19. 1973 – Krystiana, księżniczka Szwecji
  20. 1973 – Sonja, księżna norweska
  21. 1974 – Karol, następca tronu Wielkiej Brytanii
  22. 1975 – Beatrycze, królowa Holandii
  23. 1976 – Jan, wielki książę Luksemburga
  24. 1978 – Valéry Giscard d’Estaing, prezydent Francji
  25. 1980 – Jan Karol I, król Hiszpanii
  26. 1980 – Zofia, królowa Hiszpanii
  27. 1981 – Vigdís Finnbogadóttir, prezydent Islandii
  28. 1984 – António Ramalho Eanes, prezydent Portugalii
  29. 1985 – Sylwia, królowa Szwecji
  30. 1986 – Husni Mubarak, prezydent Egiptu
  31. 1991 – Haakon, książę Norwegii
  32. 1992 – Mário Soares, prezydent Portugalii
  33. 1992 – Marta Ludwika, księżniczka Norwegii
  34. 1993 – Lech Wałęsa, prezydent Polski
  35. 1994 – Martti Ahtisaari, prezydent Finlandii
  36. 1995 – Paola, królowa Belgii
  37. 1995 – Wiktoria, następczyni tronu Szwecji
  38. 1995 – Aleksandra, księżna Danii
  39. 1996 – Ólafur Ragnar Grímsson, prezydent Islandii
  40. 1997 – Paweł, książę grecki
  41. 1997 – Guntis Ulmanis, prezydent Łotwy
  42. 1998 – Wilhelm Aleksander, następca tronu Holandii
  43. 1998 – Noor, królowa Jordanii
  44. 1998 – Michiko Shōda, cesarzowa Japonii
  45. 1999 – Fernando Henrique Cardoso, prezydent Brazylii
  46. 2000 – Emil Constantinescu, prezydent Rumunii
  47. 2000 – Petyr Stojanow, prezydent Bułgarii
  48. 2001 – Maha Vajiralongkorn, następca tronu Tajlandii
  49. 2001 – Tarja Halonen, prezydent Finlandii
  50. 2001 – Milan Kučan, prezydent Słowenii
  51. 2002 – Filip I Koburg, książę Belgii
  52. 2003 – Henryk, wielki książę Luksemburga
  53. 2003 – Maria Teresa, Wielka księżna Luksemburga
  54. 2004 – Ion Iliescu, prezydent Rumunii
  55. 2004 – Maria Elżbieta, księżna Danii
  56. 2004 – Naruhito, następca tronu Japonii
  57. 2006 – Georgi Pyrwanow, prezydent Bułgarii
  58. 2007 – Karolos Papulias, prezydent Grecji
  59. 2008 – Luiz Inácio Lula da Silva, prezydent Brazylii
  60. 2008 – Felipe Calderón, prezydent Meksyku
  61. 2008 – Maria, księżna Danii
  62. 2011 – Lee Myung-bak, prezydent Korei Południowej
  63. 2012 – Ivan Gašparovič, prezydent Słowacji
  64. 2013 – Sauli Niinistö, prezydent Finlandii
  65. 2014 – Mette-Marit, księżna Norwegii
  66. 2014 – Ivo Josipović, prezydent Chorwacji
  67. 2015 – Maksyma, królowa Holandii
  68. 2016 – Enrique Peña Nieto, prezydent Meksyku
  69. 2017 – Guðni Th. Jóhannesson, prezydent Islandii
  70. 2017 – Matylda, królowa Belgów
  71. 2018 – Emmanuel Macron, prezydent Francji

Pozostali odznaczeni edytuj

Lista pełna od 1906[5][6][7][8][9]

Z nadania Fryderyka VIII:
Z nadania Chrystiana X:
Z nadania Fryderyka IX:
Z nadania Małgorzaty II:

Przypisy edytuj

  1. Historien bag Elefantordenen. kongehuset.dk. [dostęp 2014-08-16]. (duń.).
  2. Stanisław Łoza: Ordery i odznaczenia krajowe i zagraniczne. Co wiedzieć o nich należy. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1928, s. 37
  3. Modtagere af danske dekorationer. kongehuset.dk. [dostęp 2018-07-24]. (duń.).
  4. Elefantordenen (R.E.). [w:] Ordensdetaljer [on-line]. borger.dk. [dostęp 2015-11-22]. (duń.).
  5. a b Jørgen Pedersen: Riddere af Elefantordenen 1559-2009. Frederiksberg, Syddansk Universitetsforlag, 2009. s. 454-457
  6. Lars Stevnsborg: Kongeriget Danmarks ordener, medaljer og hæderstegn. Frederiksberg, Syddansk Universitetsforlag: 2005. s. 44-48
  7. Louis Bobé: De Kongelige Danske Ridderordener og Medailler. T. I. Kopenhaga: Arthur Jensens Forlag, 1950, s. 105-110
  8. Th. Hauch-Fausbøll: De Kgl. Danske Ridderordener og Medailler. Biografisk billedgalleri. Kopenhaga, 1929. s. 64
  9. H.F. Grandjean: De Kgl. Danske Ridderordener. Personalhistorisk festskrift. Kopenhaga, 1903, s. 3-24

Bibliografia edytuj