Leopold III Koburg

król Belgów

Leopold III (nid. Leopold Filips Karel Albert Meinrad Hubertus Maria Miguel, fr. Léopold Philippe Charles Albert Meinrad Hubert Marie Michel, niem. Leopold Philipp Karl Albrecht Meinrad Hubert Maria Michael; ur. 3 listopada 1901 w Brukseli, zm. 25 września 1983 w Sint-Lambrechts-Woluwe) – król Belgów w latach 1934–1951, z dynastii sasko-koburskiej.

Leopold III
Ilustracja
Leopold po wstąpieniu na tron w 1934 r.
ilustracja herbu
Faksymile
Król Belgów
Okres

od 23 lutego 1934
do 16 lipca 1951

Poprzednik

Albert I Koburg

Następca

Baldwin I Koburg

Dane biograficzne
Dynastia

sasko-koburska

Data i miejsce urodzenia

3 listopada 1901
Bruksela

Data i miejsce śmierci

25 września 1983
Woluwe-Saint-Lambert

Ojciec

Albert I Koburg

Matka

Elżbieta Gabriela Wittelsbach

Żona

1. Astrid Bernadotte
2. Mary Lilian Baels

Dzieci

Józefina
Baldwin
Albert
Aleksander
Maria Krystyna
Maria Esmeralda

Odznaczenia
Wielka Wstęga Orderu Leopolda (Belgia) Wielki Krzyż Orderu Gwiazdy Afrykańskiej (Belgia) Wielki Krzyż Królewskiego Orderu Lwa (Belgia) Wielki Krzyż Orderu Korony (Belgia) Wielki Krzyż Orderu Leopolda II (Belgia) Order Złotego Runa (Hiszpania) Krzyż Wielki Orderu Karola III (Hiszpania) Krzyż Wielki Królewskiego Norweskiego Orderu Świętego Olafa Order Orła Białego (1921–1990) Krzyż Walecznych (1920–1941, trzykrotnie) Krzyż Wielki Orderu Avis (Portugalia) Krzyż Wielki Orderu Chrystusa Krzyż Wielki Orderu św. Jakuba od Miecza (Portugalia) Wstęga Trzech Orderów (Portugalia) Order Królewski Serafinów (Szwecja) Order Podwiązki (Wielka Brytania) Order Świętego Jana Jerozolimskiego (Wielka Brytania) Królewski Łańcuch Wiktoriański (Wielka Brytania) Najwyższy Order Zwiastowania Najświętszej Marii Panny (Order Annuncjaty) Kawaler Krzyża Wielkiego Orderu Świętych Maurycego i Łazarza (Królestwo Włoch) Kawaler Krzyża Wielkiego Orderu Korony Włoch Baliw Wielkiego Krzyża Honoru i Dewocji – Zakon Maltański (SMOM) Kawaler Wielkiego Krzyża Orderu Grobu Świętego
Leopold i Astrid (1926)
Wyniki referendum z 1950 r. nt. powrotu króla Leopolda III
Belgijski plakat propagandowy króla Leopolda III z tytułem „28 maja 1940 r., Halt, Sire Nigdy tego nie zapomnimy” w odpowiedzi na bitwę o Belgię

Życiorys

edytuj

Młodość

edytuj

Książę Leopold urodził się w Brukseli, jako pierwsze dziecko Alberta i Elżbiety. W 1909 r. jego ojciec został królem Belgów, a Leopold został księciem Brabancji.

W sierpniu 1914 r., kiedy Belgia została zaatakowana przez Cesarstwo Niemieckie, król Albert pozwolił Leopoldowi, wówczas dwunastoletniemu, zaciągnąć się do armii belgijskiej i walczyć w obronie królestwa. Jednak w 1915 r., kiedy Belgia prawie w całości była okupowana przez Niemców, Leopold został wysłany do Eton College, podczas gdy jego ojciec walczył we Francji[1][2].

Małżeństwa i potomstwo

edytuj

Wziął ślub cywilny ze szwedzką księżniczką Astrid w Sztokholmie 4 listopada 1926 r., a następnie kościelny w Brukseli 10 listopada. Z ich związku urodziło się troje dzieci:

29 sierpnia 1935 na drodze w Szwajcarii prowadzone przez niego auto uderzyło w krawężnik, po czym Leopold stracił nad nim panowanie i uderzył w drzewo[3]. On i siedząca obok Astrid zostali wyrzuceni poza samochód. Król został tylko lekko ranny, ale Astrid, będąca w ciąży z ich czwartym dzieckiem, zmarła na jego rękach.

11 września 1941 r. Leopold poślubił Lilian Baels podczas tajnej ceremonii, która nie jest ważna zgodnie z prawem belgijskim. Początkowo zamierzali poczekać z zawarciem ślubu cywilnego do końca wojny, ale ponieważ para spodziewała się ich pierwszego dziecka, ceremonia odbyła się 6 grudnia 1941 r. Ich związek małżeński był morganatyczny, więc trójka dzieci z tego związku nie posiada praw do sukcesji tronu belgijskiego:

  • Aleksander, książę Belgii (1942–2009), mąż Lei Ingi Dory Wolman
  • Maria Krystyna, księżniczka Belgii (ur. 1951), żona Paula Druckera, a następnie Jean-Paula Gourgesa
  • Maria Esmeralda, księżniczka Belgii (ur. 1956), dziennikarka znana jako „Esmeralda de Réthy”, żona Salvadora Moncady

II wojna światowa

edytuj

Kiedy wybuchła II wojna światowa we wrześniu 1939 r., rządy francuski i brytyjski starały się przekonać Belgię do przyłączenia się do nich. Leopold i jego rząd odmówili, zachowując neutralność Belgii. Belgia uważała się za dobrze przygotowaną na ewentualną inwazję sił państw Osi, ponieważ w latach 30. rząd belgijski poczynił szeroko zakrojone przygotowania, aby powstrzymać i odeprzeć inwazję kraju przez Niemcy, taką jak ta, która miała miejsce w 1914 r.

10 maja 1940 r. Wehrmacht wkroczył do Belgii. Po krótkiej bitwie, Belgia została przytłoczona przez liczniejszych i lepiej przygotowanych Niemców. 24 maja 1940 r. Leopold, obejmując dowodzenie armią belgijską, spotkał się po raz ostatni ze swoimi ministrami. Ministrowie wezwali króla do opuszczenia kraju wraz z rządem. Premier Hubert Pierlot przypomniał mu, że kapitulacja była decyzją rządu belgijskiego, a nie króla. Król wskazał, że postanowił pozostać w Belgii ze swoimi żołnierzami, bez względu na skutki. Ministrowie uznali to za znak, że utworzy nowy rząd pod kierownictwem Hitlera, co może być zdradą. Z kolei Leopold twierdził, że mógłby być postrzegany jako dezerter, gdyby opuścił kraj: „Cokolwiek się stanie, muszę podzielić ten sam los, co moi żołnierze”[4]. Leopold od dawna miał trudne i kontrowersyjne relacje ze swoimi ministrami, działając niezależnie od wpływów rządowych, gdy tylko było to możliwe, i starając się obchodzić, a nawet ograniczać uprawnienia ministrów, jednocześnie rozszerzając własne[4].

Wojska francuskie, brytyjskie i belgijskie zostały otoczone przez siły niemieckie podczas bitwy o Dunkierkę. Leopold powiadomił króla Jerzego VI telegramem 25 maja 1940 r., że siły belgijskie zostały zmiażdżone, mówiąc, że „pomoc, której udzielamy aliantom, dobiegnie końca, jeśli nasza armia zostanie otoczona”[5]. Dwa dni później Leopold poddał siły belgijskie Niemcom. Po kapitulacji wojskowej Leopold pozostał w Brukseli, by poddać się najeźdźcom, podczas gdy cały jego rząd cywilny udał się na uchodźstwo do Paryża, a później do Londynu.

Po upadku Francji

edytuj

Kiedy pod koniec czerwca 1940 r. Francja skapitulowała, kilku ministrów próbowało powrócić do Belgii. Z powodu wielkiej popularności króla i niepopularności rządu cywilnego od połowy 1940 r.[6] kryzys rządowy trwał.

Ta odmowa [króla pogodzenia się z ministrami] pozostawiła ministrów bez innej opcji niż przeprowadzka do Londynu, gdzie mogli kontynuować pracę reprezentującą niezależną Belgię. Od momentu przybycia do Londynu byli przekonani o zwycięstwie Aliantów i wkrótce zostali potraktowani przez aliantów z szacunkiem ... Pierlot i Spaak pomogli zbudować reputację Leopolda jako heroicznego jeńca wojennego, a nawet powiedzieli, że Belgowie powinni wspierać ich króla. Ale nie mieli pojęcia, co Leopold robi w Zamku Królewskim w Laeken. Odmówił odpowiedzi na ich wiadomości i zachował wobec nich spokój. Co on robił w zamku? Czy współpracował, czy sprzeciwiał się Niemcom, czy też postanowił po prostu zamknąć usta i poczekać, aż wszystko potoczy się dalej?[4]

Spotkanie z Hitlerem

edytuj

Leopold próbował potwierdzić swoją władzę jako monarcha i szef rządu belgijskiego, chociaż był więźniem Niemców. Pomimo sprzeciwu wobec Niemców, belgijski rząd na uchodźstwie w Londynie utrzymywał, że król nie reprezentuje rządu belgijskiego i nie jest w stanie rządzić. Niemcy przetrzymywali króla początkowo w areszcie domowym na Zamku Królewskim w Laeken. Od czerwca 1940 r. król pragnął spotkania z Hitlerem w sprawie sytuacji belgijskich jeńców wojennych. Ostatecznie spotkał się z nim 19 listopada 1940 r. Chciał przekonać Hitlera do zwolnienia jeńców belgijskich i wydać publiczne oświadczenie o przyszłej niezależności Belgii. Hitler nie chciał mówić o niepodległości Belgii, ani wydać oświadczenia w tej sprawie[7].

Deportacja i wygnanie

edytuj

W 1944 r. Heinrich Himmler nakazał deportację Leopolda do Niemiec. Naziści przetrzymywali rodzinę w forcie w Hirschstein w Saksonii od czerwca 1944 r. do marca 1945 r., a następnie w Strobl w Austrii. Leopold i jego towarzysze zostali wyzwoleni przez członków 106. Grupy Kawalerii Stanów Zjednoczonych na początku maja 1945 r. Z powodu kontrowersji dotyczących jego zachowania podczas wojny, Leopold III wraz z żoną i dziećmi nie byli w stanie wrócić do Belgii i spędzili następne sześć lat na emigracji w Pregny-Chambésy niedaleko Genewy w Szwajcarii.

Referendum dotyczące powrotu króla

edytuj

12 marca 1950 przeprowadzono w Belgii referendum, którego jedyne pytanie brzmiało:

Czy jesteś zdania, że król Leopold III powinien wznowić wykonywanie swoich konstytucyjnych uprawnień?

Referendum zakończyło się zwycięstwem zwolenników powrotu króla, jednak wyniki dalekie były od jednomyślności.

Opcja l. głosów %
Za 2 933 382 57,68
Przeciw 2 151 881 42,32
Głosy nieważne 151 477
Łącznie 5 236 740 100
Uprawnieni/frekwencja 5 635 452 92,92
Źródło: Direct Democracy

Wyniki były zróżnicowane geograficznie. O ile we Flandrii zwolennicy króla stanowili znaczącą większość, o tyle w Walonii przeważali jego przeciwnicy.

Strajk generalny z 1950 r.

edytuj

Po powrocie do Belgii w 1950 r. król spotkał się z jednym z najbardziej gwałtownych strajków w historii Belgii. Trzej protestujący zostali zabici, gdy żandarmeria otworzyła ogień na protestujących. Kraj stanął na krawędzi wojny domowej, a belgijskie sztandary zostały zastąpione przez flagi Walonii w Liège i innych gminach[8].

Aby uniknąć rozpadu kraju i zachować monarchię, Leopold postanowił 1 sierpnia 1950 r. abdykować na rzecz swojego syna Baldwina. Jego abdykacja weszła w życie 16 lipca 1951 r. W tej odroczonej abdykacji[9] król został w rzeczywistości zmuszony przez rząd Jean Duvieusart do zaoferowania abdykacji na rzecz swojego syna[10].

Śmierć i pochówek

edytuj

Leopold zmarł w 1983 r. w Woluwe-Saint-Lambert po operacji serca. Został pochowany obok królowej Astrid w krypcie królewskiej w Kościele Matki Bożej z Laeken. Druga żona Leopolda została później z nimi pochowana.

Odznaczenia

edytuj

Genealogia

edytuj
Prapradziadkowie

Franciszek Sachsen-Coburg-Saalfeld
(1750-1806)
∞1777
Augusta Reuss-Ebersdorf
(1757-1831)

Król Francuzów
Ludwik Filip Burbon
(1773-1850)
∞1809
Maria Amelia Burbon-Sycylijska
(1782-1866)

Karl Hohenzollern-Sigmaringen
(1785-1853)
∞1802
Antonina Murat
(1799-1847)

Wielki Książę Badenii
Karol Ludwik Badeński
(1786-1818)
∞1806
Stefania de Beauharnais
(1789-1860)

Pius August Wittelsbach
(1786-1837)
∞ 1807
Amalia Luiza Wittelsbach
(1789-1823)

Król Bawarii
Maksymilian I Józef Wittelsbach
(1756-1825)
∞ 1797
Karolina Fryderyka Badeńska
(1776-1841)

Król Portugalii
Jan VI Bragança
(1767-1826)
∞1785
Karolina Joachima Burbon
(1775-1830)

Konstanty Löwenstein-Wertheim-Rosenberg
(1802-1838)
∞1829
Maria Hohenlohe-Langenburg
(1804-1833)

Pradziadkowie

Król Belgów
Leopold I Koburg
(1790-1865)
∞1832
Ludwika Maria Orleańska
(1812-1850)

Karl Anton von Hohenzollern-Sigmaringen
(1811-1885)
∞1834
Józefina Badeńska
(1813-1900)

Maksymilian Wittelsbach
(1808-1888)
∞1828
Ludwika Wilhelmina Wittelsbach
(1808-1892)

Król Portugalii
Michał I Bragança
(1802-1866)
∞1851
Adelajda Löwenstein-Wertheim-Rosenberg
(1831-1909)

Dziadkowie

Filip Koburg (1837-1905)
∞1867
Maria Luiza Hohenzollern-Sigmaringen (1845-1912)

Karol Teodor Wittelsbach (1839-1909)
∞1873
Maria Józefa Bragança (1857-1943)

Rodzice

Król Belgów Albert I Koburg (1875-1934)
∞1900
Elżbieta Gabriela Wittelsbach (1876-1965)

Leopold III Koburg (1901-1983), król Belgów

Przypisy

edytuj
  1. Evelyn Graham, Albert, King of the Belgians.
  2. Roger Keyes, Outrageous Fortune: The Tragedy of Leopold III of the Belgians.
  3. Królowa belgijska zabita, król ranny w katastrofie samochodowej. „Nowiny”. Nr 36, s. 2, 8 września 1935. 
  4. a b c „Belgian Royal Question” – the Abdication Crisis of King Leopold III of the Belgians.
  5. The Miracle of Dunkirk, Walter Lord, New York 1982, s. 101, ISBN 0-670-28630-3.
  6. Jean Stengers, Léopold III et le gouvernement, opus citatus, s. 199–128.
  7. Jean Stengers, opus citatus, s. 161.
  8. Philippe Destatte, „L’Identité wallonne”, Institut Destrée, Charleroi, 1997, s. 1 235, ISBN 2-87035-000-7.
  9. Jules Gérard-Libois, José Gotovitch, „Leopold III, De l’an 40 à l’effacement”, Pol-His, Bruxelles, 1991, s. 304–306, ISBN 2-87311-005-8.
  10. Els Witte, Jan Craeybeckx, Alain Meynen, „Historia polityczna Belgii: od 1830 roku”, mówił o „przymusowej abdykacji”, Academic and Scientific Publishers, Bruksela, 2009, s. 1. 244. ISBN 978-90-5487-517-8.
  11. Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego 1705-2008, 2008, s. 300.
  12. Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 13 z 8.06.1922 r.