Order Orła Białego

najstarsze i najwyższe odznaczenie państwowe RP

Order Orła Białego (OB) – najstarsze i najwyższe odznaczenie państwowe Rzeczypospolitej Polskiej nadawane za znamienite zasługi cywilne i wojskowe dla pożytku Rzeczypospolitej Polskiej, położone zarówno w czasie pokoju, jak i w czasie wojny. Nie dzieli się na klasy. Nadawany jest najwybitniejszym Polakom oraz najwyższym rangą przedstawicielom państw obcych.

Order Orła Białego
Awers
Awers orderu
Awers
Awers gwiazdy orderowej
Baretka
Baretka (wzór od 1992)
Baretka
Baretka (wzór 1921–1990)
Ustanowiono

1 listopada 1705

Dewiza

– pierwotna: PRO FIDE, REGE ET LEGE (Za Wiarę, Króla i Prawo)
– obecna: ZA OJCZYZNĘ I NARÓD

Wielkość

70 × 70 mm (order)
80 × 80 mm (gwiazda)

Powyżej

brak

Równorzędne

brak

Poniżej

Order Virtuti Militari

Order Orła Białego noszony jest na wstędze błękitnej przewieszonej przez lewe ramię do prawego boku. Gwiazdę Orderu, niegdyś haftowaną, nosi się na lewej piersi.

Historia edytuj

Lata 1705–1795 edytuj

 
August II Mocny, Wielki Mistrz Orderu Orła Białego w latach 1705–1733, z Wielką Wstęgą i Gwiazdą Orderu Orła Białego
 
August III Sas, Wielki Mistrz Orderu Orła Białego w latach 1733–1763, w stroju polskim z Orderem Orła Białego
 
Stanisław August Poniatowski, Wielki Mistrz Orderu Orła Białego w latach 1764–1795, z Gwiazdą Orderu Orła Białego na lewej piersi

Order Orła Białego ustanowił król August II Mocny 1 listopada 1705[1][2] na zamku w Tykocinie, na Podlasiu, położonym nad Narwią. Za czasów I Rzeczypospolitej otrzymywali go głównie magnaci, którzy wsparli króla w wolnej elekcji: Karol Stanisław Radziwiłł, Hieronim Lubomirski, Michał Kazimierz Ogiński, Ignacy Krasicki, Stanisław Kostka Potocki, Stanisław Małachowski, oraz hetman Iwan Mazepa. W czasach Augusta III stracił nieco renomę, gdyż minister Henryk Brühl masowo go sprzedawał[potrzebny przypis]. Za panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego Order Orła Białego nadawano na rozkaz cesarzowej Katarzyny II[3]. Order przestał być nadawany po III rozbiorze Polski.

Lata 1807–1917 edytuj

 
Fryderyk August I, król saski i książę warszawski, Wielki Mistrz Orderu Orła Białego w latach 1807–1815, z Orderem na piersi
 
Car Aleksander I jako król polski (1815–1825) w polskim mundurze generalskim z Gwiazdą Orderu

Ponownie został ustanowiony w 1807 jako najwyższe odznaczenie Księstwa Warszawskiego[4] i później kongresowego Królestwa Polskiego. Po upadku powstania listopadowego w 1831 wraz z Orderem Świętego Stanisława i Virtuti Militari został zniesiony jako order Królestwa Polskiego ukazem cara. W jego miejsce został ustanowiony Cesarski i Królewski Order Orła Białego[5]. Order ten był nadawany przez carów Rosji w latach 1831–1917 (do rewolucji lutowej i upadku caratu w marcu 1917). Ustanowienie oznaczenia Imperium Rosyjskiego, przejmującego elementy orderu Królestwa Polskiego, było jedną z represji po powstaniu listopadowym, gdy wbrew traktatowi wiedeńskiemu car uznał Królestwo Polskie za terytorium podbite, a nie odrębne państwo, związane jedynie unią personalną z Rosją. Z tego względu nie jest w tej formie i w tym okresie traktowany jako kontynuacja polskiego orderu rycerskiego.

Lata 1921–1939 edytuj

 
Józef Piłsudski, Wielki Mistrz Orderu w latach 1921–1922. Na zdjęciu z córkami w Sulejówku w 1923 roku, order widoczny na lewej piersi Marszałka.
 
Prezydent Stanisław Wojciechowski, Wielki Mistrz Orderu w latach 1922–1926, z Orderem Orła Białego.

Został odnowiony przez Sejm Rzeczypospolitej ustawą z dnia 4 lutego 1921 jako najwyższe odznaczenie państwowe[6]. Otrzymał wówczas także nowy wygląd i odmienną dewizę Za Ojczyznę i Naród. Prezydent Rzeczypospolitej rozporządzeniem z dnia 23 października 1924 ustanowił statut Orderu Orła Białego[7]. W okresie międzywojennym nadany został 24 obywatelom polskim i 88 cudzoziemcom (w tym 33 monarchom i prezydentom, 10 premierom, 12 członkom rodzin panujących, 15 ministrom).

Lata 1939–1990 edytuj

 
Order Orła Białego prezentowany w Belwederze na pogrzebie prezydenta Ryszarda Kaczorowskiego, ostatniego Wielkiego Mistrza Orderu na Uchodźstwie, 17 kwietnia 2010

Od wybuchu II wojny światowej order nadawany był rzadko i tylko przez rząd RP na obczyźnie. Poza prezydentami RP otrzymującymi go z urzędu, uhonorowano nim 6 Polaków m.in. Tadeusza Tomaszewskiego, Eustachego Sapiehę i Michała Tokarzewskiego-Karaszewicza oraz 4 cudzoziemców m.in. kard. Carlo Chiarlo. Dekret PKWN z 22 grudnia 1944 o orderach, odznaczeniach oraz medalach wymieniał Order Orła Białego jako jedno z odznaczeń państwowych, nadawanych przez Prezydium KRN, lecz nikomu nie został on nadany (choć w pewnym momencie rozważano przyznanie Orderu Orła Białego przywódcy ZSRR Józefowi Stalinowi[8]). Formalnie odznaczenie to zostało w PRL zniesione na mocy ustawy z 17 lutego 1960 o orderach i odznaczeniach, która zgodnie ze swym art. 29 uchyliła dotychczasowe przepisy, którymi ustanowione zostały ordery i odznaczenia, zatem również ustawę z 4 lutego 1921 o ustanowieniu Orderu Orła Białego[9]. W randzie najwyższego odznaczenia państwowego zastąpił go odtąd ustanowiony w 1949 Order Budowniczych Polski Ludowej.

Od 1992 roku edytuj

 
Prof. Zbigniew Religa uhonorowany Orderem Orła Białego, 18 grudnia 2008
 
Adam Michnik, Aleksander Hall i Jan Krzysztof Bielecki udekorowani Orderem Orła Białego przez prezydenta Bronisława Komorowskiego, 10 listopada 2010

23 grudnia 1992 został restytuowany ustawą z dnia 16 października 1992 r. o orderach i odznaczeniach (Dz. U. Nr 90, poz. 450 ze zmianami). Projekt obecnej wersji orderu wykonał Edward Gorol[10]. Order obecnie nadawany jest przez Prezydenta RP.

Pierwszymi osobami, które otrzymały go po restytucji orderu w 1992, z rąk prezydenta Lecha Wałęsy w 1993, byli Jan Paweł II (papież odebrał swój order dopiero w czasie pielgrzymki do kraju 22 maja 1995) i król Szwecji Karol XVI Gustaw.

20 maja 2008 Gimnazjum Nr 28 we Wrocławiu otrzymało imię Kawalerów Orderu Orła Białego[potrzebny przypis].

12 września 2018 prezydent Andrzej Duda otworzył Salę Orderu Orła Białego w Pałacu Prezydenckim w Warszawie[11] oraz ogłosił nazwiska 25 osób, które w dniu 11 listopada 2018 w setną rocznicę odzyskania niepodległości przez Polskę pośmiertnie zostaną uhonorowane Orderem Orła Białego[12].

Wygląd insygniów edytuj

Początkowo miał formę owalnego medalu czerwonego koloru z jasnobłękitną wstęgą oraz hasłem Pro Fide, Rege et Lege (łac. Za Wiarę, Króla i Prawo). Na oznakach przyznawanych monarchom słowo Rege zmieniano na Grege (łac. trzodę rozumianą jako naród-poddanych). Królowi polskiemu przysługiwał przywilej noszenia insygniów orderowych, którymi był wysadzany szlachetnymi kamieniami krzyż zawieszony na łańcuchu Orderu Orła Białego. Monarchowie z dynastii Wettynów, August II Mocny i jego syn August III Sas mieli poza tym cały zestaw klejnotów, który nazywano garniturem orderowym. W 1709 order dla wszystkich kawalerów otrzymał formę krzyża maltańskiego. Do 1713 noszony był na szyi z dodatkową gwiazdą.

Łańcuch Orderu Orła Białego pochodzący z czasów panowania króla Stanisława Augusta Poniatowskiego oraz miecz orderowy jako klejnoty Rzeczypospolitej przechowuje się w kaplicy Zamku Królewskiego w Warszawie.

Lata 1921–1990 edytuj

Po restytucji orderu w 1921 roku zmieniono jego hasło na Za Ojczyznę i Naród. Na nowy wygląd orderu złożyły się złoty krzyż maltański z białą emaliowaną obwódką i złotymi promieniami między ramionami, dalej biały, emaliowany i ukoronowany orzeł z rozpostartymi skrzydłami z głową skierowaną w prawo (heraldycznie) umieszczony w centrum krzyża. Order noszono na gładkiej, jasnobłękitnej szarfie z lewego ramienia na prawy bok.

Gwiazda była ośmioramienna z prostymi ramionami. Na niej osadzono złoty, maltański krzyż emaliowany na czerwono z białą emaliowaną obwódką i złotymi promieniami pomiędzy ramionami. Nowe hasło zostało wypisane na ramionach krzyża. Na centralnym dysku emaliowanym na biało umieszczono monogram RP (Rzeczpospolita Polska) otoczony emaliowanym zielono wizerunkiem wieńca wawrzynowego.

Od 1992 roku edytuj

Obecnie oznaką Orderu Orła Białego jest krzyż maltański, równoramienny, złocony, o wymiarach 70 × 70 mm, zakończony na rogach ramion kulkami. Ramiona krzyża pokryte są czerwoną emalią z białymi brzegami w złoconym obramowaniu, nałożoną na fakturowane podłoże[a]. Między ramionami krzyża umieszczone są pęki złoconych promieni. W środku krzyża biało emaliowany orzeł według wzoru określonego w ustawie z dnia 1 sierpnia 1919 o godłach i barwach Rzeczypospolitej Polskiej, ze złoconymi żyłkami, koroną, dziobem i szponami. Na odwrotnej stronie ramiona krzyża są złocone z biało emaliowanym obramowaniem i wypukłym napisem: ZA OJCZYZNĘ I NARÓD. W środku krzyża na okrągłej biało emaliowanej tarczy w otoku ze złoconych liści dębowych pokrytych zieloną emalią umieszczony jest złocony monogram: RP. Krzyż zawieszony jest na błękitnej wielkiej wstędze szerokości 100 mm i noszony z lewego ramienia na prawy bok.

Oznaką Orderu jest ponadto gwiazda orderowa srebrzona o średnicy 80 mm z ośmiu pęków promieni. Na gwieździe umieszczony jest złocony krzyż Orderu, o wymiarach 50 × 50 mm, lecz bez orła i bez kulek na rogach ramion. Między ramionami krzyża złociste płomyki, na ramionach krzyża złocony napis: ZA OJCZYZNĘ I NARÓD. W środku krzyża na okrągłej, biało emaliowanej tarczy w otoku ze złoconych liści dębowych pokrytych zieloną emalią umieszczony jest złocony monogram „RP”.

Krzyż Orderu edytuj

Gwiazda Orderu edytuj

Łańcuch Orderu edytuj

Strój orderowy edytuj

Kapituła Orderu Orła Białego edytuj

Statystyki nadań Orderu Orła Białego od 1703 edytuj

Lata 1703–1990 edytuj

Epoka Wielki Mistrz Orderu
Lata
nadań OOB
Liczba
odznaczonych
Dane szczegółowe
Polacy Cudzoziemcy
  Rzeczpospolita Obojga Narodów   Król Polski August II Mocny 1703–1733 155 77 78
  Rzeczpospolita Obojga Narodów   Król Polski August III Sas 1733–1763 345 232 113
  Rzeczpospolita Obojga Narodów   Król Polski Stanisław August 1764–1795 611 ponad 427 ponad 124
  Księstwo Warszawskie   Książę warszawski Fryderyk August I 1807–1815 12 10 2
  Królestwo Polskie   Król Polski Aleksander I 1815–1825 28 13 15
  Królestwo Polskie   Król Polski Mikołaj I 1825–1831 44 13 31
  II Rzeczpospolita   Naczelnik Państwa Józef Piłsudski 1921–1922 34 10 24
 
II Rzeczpospolita   Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Gabriel Narutowicz 1922 0 0 0
  II Rzeczpospolita   Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Stanisław Wojciechowski 1922–1926 17 2 15
  II Rzeczpospolita   Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Ignacy Mościcki 1926–1939 56 8 48
  Władze RP na obczyźnie  



Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Władysław Raczkiewicz
1939−1947 5 3 2
  Władze RP na obczyźnie   Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej na Uchodźstwie August Zaleski 1947–1972 6 4 2
  Władze RP na obczyźnie   Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej na Uchodźstwie Stanisław Ostrowski 1972–1979 0 0 0
  Władze RP na obczyźnie   Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej na Uchodźstwie Edward Raczyński 1979–1986 0 0 0
  Władze RP na obczyźnie   Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej na Uchodźstwie Kazimierz Sabbat 1986–1989 0 0 0
  Władze RP na obczyźnie   Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej na Uchodźstwie Ryszard Kaczorowski 1989–1990 2 1 0
Razem 1323 ponad 808 ponad 455

Źródło: Krzysztof Filipow, Order Orła Białego, Białystok 1995, s. 61; skorygowane według: Marta Męclewska, Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego 1705–2008, Arx Regia Ośrodek Wydawniczy Zamku Królewskiego, Warszawa 2008, ISBN 978-83-7022178-2[13][14][15][16][17][18][19].

Od 1992 roku edytuj

Epoka Wielki Mistrz Orderu Lata
urzędowania
Liczba
odznaczonych
Dane szczegółowe
Polacy Cudzoziemcy Żyjącym Pośmiertnie
  III Rzeczpospolita   Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Lech Wałęsa 1990–1995 40[20] 32 8 27 13
  III Rzeczpospolita   Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Aleksander Kwaśniewski 1995–2005 68[20] 27 41 61 7
  III Rzeczpospolita   Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Lech Kaczyński 2005–2010 29[21] 22 7 16 13
  III Rzeczpospolita   Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Bronisław Komorowski 2010–2015 37[22] 23 14 35 2
  III Rzeczpospolita   Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Andrzej Duda od 2015 55 47 6 25 29
Razem 229 152 76 164 64

Odznaczeni edytuj

Z tym tematem związana jest kategoria: Odznaczeni Orderem Orła Białego.

I Rzeczpospolita (1705–1795) edytuj

Chronologicznie:

Alfabetycznie:

Z tym tematem związana jest kategoria: Odznaczeni Orderem Orła Białego (I Rzeczpospolita).

Księstwo Warszawskie (1807–1815) edytuj

Chronologicznie:

Alfabetycznie:

Z tym tematem związana jest kategoria: Odznaczeni Orderem Orła Białego (Księstwo Warszawskie).

Królestwo Polskie (1815–1831) edytuj

Chronologicznie:

Alfabetycznie:

Z tym tematem związana jest kategoria: Odznaczeni Orderem Orła Białego (Królestwo Kongresowe).

II Rzeczpospolita (1921–1939) edytuj

Chronologicznie:

Alfabetycznie:

Z tym tematem związana jest kategoria: Odznaczeni Orderem Orła Białego (II Rzeczpospolita).

Władze RP na Obczyźnie (1939–1990) edytuj

Chronologicznie:

Alfabetycznie:

III Rzeczpospolita (od 1992) edytuj

Chronologicznie:

Alfabetycznie:

Z tym tematem związana jest kategoria: Odznaczeni Orderem Orła Białego (III Rzeczpospolita).

Żyjący Polacy, Damy oraz Kawalerowie Orderu Orła Białego edytuj

Wśród 45 żyjących osób narodowości polskiej odznaczonych Orderem jest 40 mężczyzn i 5 kobiet.

Odznaczeni według daty nadania
  1. Lech Wałęsa, 23 grudnia 1992 (ex officio)
  2. Aleksander Kwaśniewski, 23 grudnia 1995 (ex officio)
  3. Leszek Balcerowicz, 11 listopada 2005
  4. Andrzej Gwiazda, 3 maja 2006
  5. Bogusław Nizieński, 25 sierpnia 2008
  6. Bronisław Komorowski, 6 sierpnia 2010 (ex officio)
  7. Jan Krzysztof Bielecki, 10 listopada 2010
  8. Aleksander Hall, 10 listopada 2010
  9. Adam Michnik, 10 listopada 2010
  10. Andrzej Wielowieyski, 10 listopada 2011
  11. Jerzy Buzek, 11 listopada 2012
  12. Adam Strzembosz, 11 listopada 2012
  13. Norman Davies, 11 listopada 2012
  14. ks. Michał Heller, 3 maja 2014
  15. Hanna Suchocka, 5 czerwca 2014
  16. Andrzej Duda, 6 sierpnia 2015 (ex officio)
  17. Michał Kleiber, 28 kwietnia 2016
  18. Michał Lorenc, 28 kwietnia 2016
  19. Zofia Romaszewska, 28 kwietnia 2016
  20. Bronisław Wildstein, 28 kwietnia 2016
  21. kard. Stanisław Dziwisz, 28 stycznia 2017
  22. Adam Bujak, 3 maja 2017
  23. Jan Krzysztof Kelus, 3 maja 2017
  24. ks. Bernard Czernecki, 11 listopada 2017
  25. Władysław Siemaszko, 3 maja 2019
  26. Czesław Bielecki, 3 maja 2019
  27. Wincenty Kućma, 3 maja 2019
  28. Andrzej Nowak, 11 listopada 2019
  29. Grażyna Świątecka, 11 listopada 2019
  30. Andrzej Kułakowski, 3 maja 2020
  31. Wojciech Roszkowski, 3 maja 2020
  32. Leszek Długosz, 11 listopada 2021
  33. Joanna Duda-Gwiazda, 11 listopada 2021
  34. Adam Macedoński, 11 listopada 2021
  35. ks. Stanisław Małkowski, 11 listopada 2021
  36. Jan Polkowski, 11 listopada 2021
  37. Antoni Lenkiewicz, 3 maja 2022
  38. Antoni Libin-Libera, 3 maja 2022
  39. Mirosław Chojecki, 23 września 2022
  40. Antoni Macierewicz, 23 września 2022
  41. Piotr Naimski, 23 września 2022
  42. o. Jacek Salij, 11 listopada 2022
  43. Stanisław Gebhardt, 3 maja 2023
  44. Joanna Wnuk-Nazarowa, 3 maja 2023
  45. Jerzy Kalina, 11 listopada 2023

Osoby, które odmówiły przyjęcia Orderu Orła Białego edytuj

W 1792 roku Stanisław August Poniatowski chciał nadać Tadeuszowi Kościuszce order. Ten jednak, przez własne przekonania, miał odmówić jego przyjęcia[23][24][25]. W III RP jedyną dotychczas osobą, która odmówiła przyjęcia Orderu Orła Białego był Jerzy Giedroyc w 1994[26]. Od tamtej pory nikt nie zwrócił Orderu Orła Białego[27].

Zobacz też edytuj

Uwagi edytuj

  1. Zapis o fakturowaniu dodano w 2016 r. (Dz.U. z 2016 r. poz. 1777).

Przypisy edytuj

  1. Pierwszy Order Orła Białego nadał August II Mocny hetmanowi Iwanowi Mazepie już 22 października 1703 roku, order został w 1705 ustanowiony pod pozorem odnowienia, patrz: Marta Męclewska: Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego 1705–2008, Arx Regia Ośrodek Wydawniczy Zamku Królewskiego, Warszawa 2008, s. 137, ISBN 978-83-7022178-2
  2. Michał Sierba: Tykocińskie początki Orderu Orła Białego, [w:] „Vade Nobiscum” nr VI, Łódź, 2013, s. 151–158.
  3. Jerzy Besala, Tyrani i błaźni. Od cezarów rzymskich i Henryka VIII Tudora do Stalina i Hitlera. Bellona Warszawa 2013, s. 361.
  4. Wg art. 85 Konstytucji Księstwa Warszawskiego: Ordery cywilne i wojskowe, będące dawniej w Polsce, utrzymują się, a król jest naczelnikiem tych orderów..
  5. Статут Императорского и Царского ордена Белого Орла [zarchiwizowane z adresu 2008-02-27] (ros.).
  6. Ustawa z dnia 4 lutego 1921 r. o ustanowieniu orderu „Orła Białego” (Dz.U. z 1921 r. nr 24, poz. 136).
  7. M.P. z 1924 r. nr 245, poz. 775.
  8. Krzysztof Filipow: Order Orła Białego. Białystok: Wyd. „Łuk”, 1995, s. 44, 50-55, 60-61
  9. Dz.U. z 1960 r. nr 10, poz. 66
  10. Odznaczenia. pgorol-medalierstwo.pl. [dostęp 2015-07-21].
  11. Sala Orderu Orła Białego w Pałacu Prezydenckim. prezydent.pl, 2018-09-12. [dostęp 2018-09-12].
  12. Wybitni Polacy zostaną uhonorowani Orderem Orła Białego. prezydent.pl, 2018-09-12. [dostęp 2018-09-12].
  13. Zarządzenie o nadaniu Orderu Orła Białego., isap.sejm.gov.pl [dostęp 2021-09-20].
  14. Zarządzenie o nadaniu Orderu Orła Białego, isap.sejm.gov.pl [dostęp 2021-09-20].
  15. Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej o nadaniu Orderu Orła Białego Marszałkowi Polski Edwardowi Śmigłemu – Rydzowi., isap.sejm.gov.pl [dostęp 2021-09-20].
  16. Zarządzenie o nadaniu Orderu Orła Białego., isap.sejm.gov.pl [dostęp 2021-09-20].
  17. Zarządzenie o nadaniu Orderu Orła Białego, isap.sejm.gov.pl [dostęp 2021-09-20].
  18. Zarządzenie o nadaniu Orderu Orła Białego, isap.sejm.gov.pl [dostęp 2021-09-20].
  19. Order Orła Białego / Ordery / Ordery i odznaczenia / Kompetencje / Prezydent / Oficjalna strona Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, prezydent.pl [dostęp 2021-09-20].
  20. a b Lista osób odznaczonych w latach 1992–2005. prezydent.pl. [dostęp 2012-04-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-24)].
  21. Lista osób odznaczonych przez Lecha Kaczyńskiego. prezydent.pl. [dostęp 2012-04-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
  22. Wykaz odznaczonych Orderem Orła Białego przez Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego. prezydent.pl. [dostęp 2015-10-18].
  23. Franciszek Rychlicki, Tadeusz Kościuszko i rozbiór Polski, Kraków 1871.
  24. Karol Falkenstein, Tadeusz Kościuszko, czyli dokładny rys jego życia, Wrocław 1827, s. 8.
  25. Jedyna znana wzmianka o nadaniu orderu w: Korespondent Warsz. nr 38 z dn. 28.07.1792 (przedruk w pracy Kościuszko 1893–1896, Kościuszkowska seria wznowień, Kraków 1994, s. 39.); inne wykazy, biografie i portrety Kościuszki Orderu Orła Białego nie wykazują – zob: Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego 1705–2008, 2008, s. 268.
  26. Marek Henzler: Orła cień. 2005-11-02. [dostęp 2005-11-02].
  27. Nie chciał orderu od Lecha Kaczyńskiego. Pójdą za nim następni? Najwięcej medali zwrócono Komorowskiemu, „naTemat.pl” [dostęp 2017-11-28] (pol.).

Bibliografia edytuj

  • Za Ojczyznę i Naród. 300 lat Orderu Orła Białego, Marta Męclewska (red.) i inni, Warszawa: ARX Regia Ośrodek Wydawniczy Zamku Królewskiego w Warszawie, 2005, ISBN 83-7022-151-3, OCLC 69475573.
  • Wanda Bigoszewska, Polskie ordery i odznaczenia, Adam Jońca (ilustr.), Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1989, ISBN 83-223-2287-9, OCLC 69449613.
  • Stefan Oberleitner, Polskie ordery odznaczenia i niektóre wyróżnienia zaszczytne 1705–1990, Zielona Góra: Wydawnictwo „Kanion”, 1992, OCLC 836298607.
  • Zbigniew Puchalski, Dzieje polskich znaków zaszczytnych, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 1998, ISBN 83-7059-388-7.
  • Zbigniew Puchalski, Ireneusz J. Wojciechowski, Ordery i odznaczenia polskie i ich kawalerowie, Krajowa Agencja Wydawnicza RSW „Prasa-Książka-Ruch”, Warszawa 1987, ISBN 83-03-02143-5.
  • Jerzy Besala: Tyrani i błaźni. Od cezarów rzymskich i Henryka VIII Tudora do Stalina i Hitlera. Warszawa: Bellona, 2013. ISBN 978-83-11-12581-0.

Linki zewnętrzne edytuj