Hieronim Augustyn Lubomirski
Hieronim Augustyn Lubomirski herbu Drużyna (ur. 20 stycznia 1647, zm. 20 kwietnia 1706) – hetman wielki koronny, hetman polny koronny, kasztelan krakowski od 1702, wcześniej krótko wojewoda krakowski[1], podskarbi wielki koronny od 1692, marszałek nadworny koronny od 1683, chorąży wielki koronny od 1676, komandor komandorii poznańskiej zakonu maltańskiego w latach 1682–1685[2], kanonik kapituły katedralnej poznańskiej w latach 1682–1685[3], administrator olbory olkuskiej w latach 1695–1697[4], starosta smotrycki w 1699[5], starosta bohusławski w 1702[6], starosta kozienicki w 1695[7].
Drużyna (Szreniawa bez krzyża) | |
Rodzina | |
---|---|
Data i miejsce urodzenia |
20 stycznia 1647 |
Data i miejsce śmierci |
20 kwietnia 1706 |
Ojciec | |
Matka | |
Żona | |
Dzieci |
Anna Lubomirska |
Odznaczenia | |
Życiorys
edytujPochodzenie i młodość
edytujBył synem Jerzego Sebastiana Lubomirskiego i kasztelanki sandomierskiej Konstancji Ligęzianki, bratem Stanisława Herakliusza, właścicielem Rzeszowa, dziedzicem dóbr Wiśnicz i Jarosław.
W 1663 studiował na Uniwersytecie w Padwie, wstąpił do zakonu joannitów.
Działalność wojskowa i dyplomatyczna
edytujW 1668 brał udział na czele swojego prywatnego wojska w walkach z hetmanem kozackim Piotrem Doroszenką.
Od 1670 służył w wojsku koronnym. Brał udział w kampanii 1671 przeciw Ordzie Krymskiej, podczas której wyróżnił się podczas bitew pod Bracławiem i Kalnikiem, zdobył Winnicę. Brał udział w kampanii chocimskiej i wyprawie Sieniawskiego do Mołdawii 1673/1674. Elektor Jana III Sobieskiego z województwa krakowskiego w 1674[8], podpisał jego pacta conventa[9]. Odznaczył się w bitwie pod Lwowem 1675 i w kampanii 1676 walcząc pod Wojniłowem i Żórawnem. Podpisał elekcję Jana III Sobieskiego. Przez wiele lat procesował się z Dymitrem Wiśniowieckim o ordynację ostrogską. W 1676 został chorążym wielkim koronnym, w 1677 jego oddziały przeprowadziły bez zgody Rzeczypospolitej dywersję na Węgrzech, popierając powstanie antyaustriackie. W 1679 wyjechał na dwór Ludwika XIV, od którego już wcześniej pobierał pensję 15 000 liwrów rocznie.
Poseł na sejm koronacyjny 1676[10]. Poseł sejmiku proszowickiego województwa krakowskiego na sejm 1677[11]. Poseł sejmiku proszowickiego na sejm 1678/1679 roku, sejm 1683 roku, poseł sejmiku wiszeńskiego na sejm 1681 roku[12]. Był marszałkiem sejmików województwa ruskiego w 1678, 1680[13].
Wybrany marszałkiem sejmu 1681, jako stronnik francuski uniemożliwił zawiązanie się koalicji antytureckiej. W 1682 przeszedł na stronę Habsburgów. W 1683 został marszałkiem nadwornym koronnym. Utworzył polski korpus posiłkowy na żołdzie cesarza, stając na jego czele w stopniu feldmarszałka-lejtnanta. Jego oddział pośpieszył 28 czerwca 1683 na udaną odsiecz obleganej przez Turków Bratysławie. Przyczynił się znacznie do zwycięstwa w bitwie pod Bisambergiem. Podczas bitwy pod Wiedniem jego korpus walczył w składzie armii austriackiej i jako pierwszy dotarł do murów Wiednia, następnie uczestniczył w bitwie pod Parkanami. Wkrótce jednak porzucił służbę austriacką i uczestniczył w wyprawach mołdawskich Sobieskiego. W 1685 jako członek zakonu potajemnie się ożenił z Konstancją Bokumówną, co wywołało irytację nuncjusza papieskiego. Grożono mu nawet wyklęciem. Aprobatę papiestwa uzyskał dopiero w 1690[14].
Brał udział w kampaniach mołdawskich z lat 1686 i 1691 (Bitwa pod Pererytą). W 1692 został podskarbim wielkim koronnym.
Udział w wojnach o sukcesję tronu polskiego
edytujOd 1685 stał się jednym z przywódców stronnictwa profrancuskiego w Rzeczypospolitej. Podczas bezkrólewia 1696 popierał francuską kandydaturę ks. Conti, pozostając w opozycji do kandydatury Sasa. Po zerwanym sejmie konwokacyjnym 1696 roku przystąpił 28 września 1696 roku do konfederacji generalnej[15]. 5 lipca 1697 roku podpisał w Warszawie obwieszczenie do poparcia wolnej elekcji, które zwoływało szlachtę na zjazd w obronie naruszonych praw Rzeczypospolitej[16]. Był uczestnikiem rokoszu łowickiego 1697 roku[17]. W styczniu 1702 roku podpisał akt pacyfikacji Wielkiego Księstwa Litewskiego[18]. W 1702 August II Mocny pragnąc go pozyskać jako stronnika, uczynił go hetmanem polnym koronnym, a niedługo potem hetmanem wielkim koronnym. Mimo to należał do wrogich królowi magnatów, a wobec najazdu Karola XII zajął niejasną postawę. Pod naciskiem opinii publicznej i zwolenników Augusta II połączył wojska koronne z dowodzoną przez króla armią saską. W przegranej przez Augusta II bitwie pod Kliszowem w 1702 dowodził siłami koronnymi. Osobiście prowadził szarżę husarii, która wprawdzie pokonała jazdę szwedzką, lecz wskutek zastosowania przez Szwedów czośników nie była w stanie przełamać szyków piechoty. Po tym niepowodzeniu niespodziewanie wycofał oddziały koronne z pola bitwy, odsłaniając skrzydło Sasów, co stało się główną przyczyną ich klęski.
Był członkiem konfederacji warszawskiej 1704 roku[19]. W 1704 przeszedł na krótko do obozu Leszczyńskiego, uznał bowiem za korzystniejsze, by Rzeczpospolita sprzymierzona z Karolem XII uderzyła na Rosję dla odzyskania ziem utraconych w 1667. Liczył na oddanie mu korony polskiej przez Karola XII. Rozczarowany obiorem Stanisława Leszczyńskiego i wobec tego, iż wojsko koronne pozostało przy Sasie, powrócił na stronę Augusta II przystępując do konfederacji sandomierskiej, utracił jednak popularność wśród szlachty. W 1705 został kawalerem Orderu Orła Białego. Zmarł w 1706 w Rzeszowie, wkrótce po pogodzeniu się z Augustem II.
Przypisy
edytuj- ↑ Urzędnicy województwa krakowskiego XVI-XVIII wieku, opr. S. Cynarski i A. Falniowska – Gradowska, Kórnik 19990, s. 62, 110.
- ↑ Paweł Czerwiński, Zakon Maltański i jego stosunki z Polską na przestrzeni wieków, Londyn 1962, s. 91.
- ↑ Mikołaj Pukianiec, Organizacja i funkcjonowanie poznańskiej kapituły katedralnej w XVII wieku, s. 51.
- ↑ Hieronim Łabęcki, Spisy chronologiczne dawnych żupników w Polsce, [w:] Biblioteka Warszawska 1859, t. I, s. 831.
- ↑ w tym roku uzyskał dożywocie na starostwo smotryckie wraz z Konstancją z Bokumów, Krzysztof Chłapowski, Starostowie niegrodowi w Koronie 1565-1795 Materiały źródłowe, Warszawa, Bellerive-sur-Allier 2017, s. 254.
- ↑ w tym roku uzyskał dożywocie na starostwo bohusławskkie, Krzysztof Chłapowski, Starostowie niegrodowi w Koronie 1565-1795 Materiały źródłowe, Warszawa, Bellerive-sur-Allier 2017, s. 186.
- ↑ Krzysztof Chłapowski, Starostowie niegrodowi w Koronie 1565-1795 Materiały źródłowe, Warszawa, Bellerive-sur-Allier 2017, s. 123.
- ↑ Volumina Legum, t. V, Petersburg 1860, s. 148.
- ↑ Porządek Na Seymie Walnym Elekcyey Między Warszawą a Wolą, przez opisane Artykuły do samego tylko Aktu Elekcyey należące, uchwalony y postanowiony, Roku Pańskiego Tysiąc Szesc Set Siedmdziesiat Czwartego, dnia Dwudziestego Miesiaca Kwietnia., s. 29.
- ↑ Krystyn Matwijowski, Pierwsze sejmy z czasów Jana III Sobieskiego, Wrocław 1976, s. 248.
- ↑ Krystyn Matwijowski, Pierwsze sejmy z czasów Jana III Sobieskiego, Wrocław 1976, s. 249.
- ↑ Robert Kołodziej, Ostatni wolności naszej klejnot. Sejm Rzeczypospolitej za panowania Jana III Sobieskiego, Poznań 2014, s. 616.
- ↑ Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej z archiwum tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie w skutek fundacyi śp. Aleksandra hr. Stadnickiego. Wyd. staraniem Galicyjskiego Wydziału Krajowego. T. 20. Lauda sejmikowe. T. 1. Lauda wiszeńskie 1572-1648 r., Lwów 1909, s. XXIX.
- ↑ Kazimierz Lepszy, Słownik biograficzny historii powszechnej do XVII stulecia. Warszawa 1968, s. 287.
- ↑ Konfederacya Generalna Ordinvm Regni & Magni Dvcatus Lithvaniæ Po niedoszłey Konwokacyey głowney Warszawskiey umowiona Roku Pańskiego 1696. dnia 29 Miesiąca Sierpnia, [1696], [b.n.s.]
- ↑ Obwieszczenie do poparcia wolney elekcyey roku Pańskiego tysiącznego sześćsetnego dziewięćdziesiątego siodmego. [Inc.:] Actum in castro Ravensi sub interregno feria quinta post festum sanctae Margarethae [...] proxima anno Domini millesimo sexcentesimo nonagesimo septimo. [b.n.s]
- ↑ RELATIA ZIAZDU POD ŁOWICZEM, JchMćiow PP. Rokoszowych, zá Vniwersałem I. O. Xćiá I. Mći Kardynáłá, Primasa Regni conwocowánych do Zgody. [kurs.:] Pro Die 18. Februarij. 1698, b.n.s.
- ↑ Diariusz Sejmu Walnego Warszawskiego 1701-1702, Warszawa 1962, s. 305.
- ↑ Actum in Curia Regia Varsaviensi Sabbato Ante Dominicam Cantate Proximo Anno 1704, [b.n.s.]
Linki zewnętrzne
edytuj- Manifest Jaśnie Oświeconego Iego Mośći Pana P. Kasztelana Krakowskiego, Hetmana Wielkiego Koronnego, 1704. wbc.poznan.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].