Unia personalna

związek między kilkoma państwami spowodowany posiadaniem wspólnej głowy państwa

Unia personalna (łac. persona – osoba) – związek dwóch lub więcej państw posiadających wspólnego monarchę, prezydenta lub inny organ władzy, przy zachowaniu przez te państwa odrębności prawnej, politycznej, a niekiedy także ustrojowej.

Obraz upamiętniający unię polsko-litewską w Krewie

Czasy historyczne (przykłady) edytuj

Historia Polski edytuj

Osobny artykuł: Historia Polski.
  • unie polsko-czeskie:
    • 1003–1004 – Bolesław I Chrobry, książę Polski był w l. 1003-1004 również księciem Czech.
    • 1300–1306 – Wacław II, król Czech był w latach 1300–1305 królem Polski, zaś jego syn i następca na tronie czeskim Wacław III był z mocy prawa również królem Polski od 1305 do śmierci w 1306.
  • unie polsko-węgierskie:
    • 1370–1382 – Ludwik Węgierski król Węgier (jako Ludwik I Wielki) był w tym okresie również królem Polski.
    • 1440–1444 – Władysław III Warneńczyk, król Polski był też w tym okresie równocześnie królem Węgier pod imieniem I. Ulászló
  • unia Polski i Litwy (unia polsko-litewska) w latach 1385–1569 (z przerwą w latach 1401–1447 i 1492–1501). W 1569 gdy Polska i Wielkie Księstwo Litewskie połączyły się w jedno państwo – Rzeczpospolitą, unia personalna przekształciła się w unię realną.
  • unia Polski i Francji pod berłem Henryka I Walezego – istniała jedynie formalnie w l. 1574-1575. Henryk III po śmierci brata Karola IX został w maju 1574 królem Francji „z prawa” (jako Henryk III). Opuścił Polskę udając się do Francji w czerwcu 1574, jednak nie zrzekł się tronu polskiego, formalnie jego panowanie w Polsce zakończyło się w maju 1575.[a]
  • unia polsko-siedmiogrodzka 1576-1586. Stefan Batory, książę Siedmiogrodu panował równocześnie w Rzeczypospolitej jako król Polski i wielki książę litewski.
  • unia polsko-szwedzka 1592-1599. Zygmunt III Waza panował w Rzeczypospolitej jako król Polski i wielki książę litewski w l. 1587-1632, zaś jako król Szwecji (Sigismund) – w l. 1592-1599. Tytułu króla Szwecji używał do śmierci w 1632.
  • unie polsko-saskie:
    • 1697–1763 (z przerwą w l. 1706-1709) – Książęta Saksonii byli jednocześnie władcami Rzeczypospolitej (królami Polski i wielkimi książętami litewskimi): August II (w Saksonii jako Fryderyk August I) w latach 1697–1706 i 1709–1733 i August III (w Saksonii jako Fryderyk August II) w l. 1734-1763.
    • 1807–1815 unia Księstwa Warszawskiego z Saksonią w l. – król Saksonii Fryderyk August III panował w Księstwie Warszawskim jako Fryderyk August I
  • unia Rosji i Polski w l. 1815-1831 pod berłem cesarzy Rosji: Aleksandra I i Mikołaja I, którzy równocześnie byli królami Polski (Królestwa Polskiego).
 
Zygmunt Luksemburski, w XV w. cesarz rzymsko-niemiecki, król Czech, Węgier i Włoch

Historia powszechna edytuj

Czasy współczesne edytuj

Współcześnie charakter unii personalnej mają:

Osoby pełniące funkcje głowy państwa w co najmniej dwóch państwach:

Głowa państwa Fotografia Państwo Pełniony urząd Od kiedy Reprezentant
głowy państwa
Karol III
 
  Wielka Brytania
Commonwealth realm
król 8 września 2022
  Antigua i Barbuda
Commonwealth realm
król
8 września 2022 gubernator generalny
Rodney Williams
  Australia
Commonwealth realm
król 8 września 2022 gubernator generalny
David Hurley
  Bahamy
Commonwealth realm
król 8 września 2022 gubernator generalny
Marguerite Pindling
  Belize
Commonwealth realm
król 8 września 2022 gubernator generalny
Colville Young
  Grenada
Commonwealth realm
król 8 września 2022 gubernator generalny
Cécile La Grenade
  Jamajka
Commonwealth realm
król 8 września 2022 gubernator generalny
Patrick Allen
  Kanada
Commonwealth realm
król 8 września 2022 gubernator generalny
David Lloyd Johnston
  Niue
New Zealand Realm
król 8 września 2022 Wysoki Komisarz
Anton Ojala
  Nowa Zelandia
Commonwealth realm
król 8 września 2022 gubernator generalny
Cindy Kiro
  Papua-Nowa Gwinea
Commonwealth realm
król 8 września 2022 gubernator generalny
Michael Ogio
  Saint Kitts i Nevis
Commonwealth realm
król 8 września 2022 gubernator generalny
Edmund Lawrence
  Saint Lucia
Commonwealth realm
król 8 września 2022 gubernator generalny
Pearlette Louisy
  Saint Vincent i Grenadyny
Commonwealth realm
król 8 września 2022 gubernator generalny
Frederick Ballantyne
  Tuvalu
Commonwealth realm
król 8 września 2022 gubernator generalny
Tofiga Vaevalu Falani
  Wyspy Cooka
New Zealand Realm
król 8 września 2022 Przedstawiciel Królowej
Frederick Goodwin
  Wyspy Salomona
Commonwealth realm
król 8 września 2022 gubernator generalny
Frank Kabui
  Guernsey[c]
Dependencja korony brytyjskiej
Książę Normandii[3] 8 września 2022 gubernator porucznik
Fabian Malbon
  Jersey
Dependencja korony brytyjskiej
Książę Normandii 8 września 2022 Gubernator porucznik
Andrew Ridgway
  Wyspa Man
Dependencja korony brytyjskiej
król, Pan Man 8 września 2022 gubernator porucznik
Adam Wood
Franciszek     Stolica Apostolska Papież 13 marca 2013
  Watykan Suweren 13 marca 2013 Prezydent Gubernatoratu
Fernando Vérgez Alzaga
Emmanuel Macron
 
  Francja prezydent 14 maja 2017
  Andora współksiążę[d] 14 maja 2017
Joe Biden     Stany Zjednoczone prezydent 20 stycznia 2021
  Mariany Północne prezydent 20 stycznia 2021 Gubernator
Eloy Inos
  Portoryko prezydent 20 stycznia 2021 Gubernator
Alejandro García Padilla

Unia personalna w tytulaturze edytuj

  •   Fidżi – tytuł królewski „Tui Viti” tradycyjnie przysługuje od 1878 monarchom brytyjskim. Mimo że w 1987 Fidżi zostało ogłoszone republiką z prezydentem na czele, Wielka Rada Wodzów Plemiennych[e] nadal honorowo uznawała królową Wielkiej Brytanii Elżbietę II jako „Tui Viti” bez realnej władzy w Fidżi. Sama królowa nie rościła sobie prawa do tego tytułu pozostawiając tę kwestię decyzji obywateli Fidżi[4].
  •   Hiszpania – w pełnej tytulaturze monarchów hiszpańskich, po słowach Z Bożej łaski król Hiszpanii znajdują się m.in. tytuły: król Portugalii i arcyksiążę Austrii, które są tradycyjnymi pozostałościami po czasach historycznego panowania władców Hiszpanii w tych państwach i obecnie nie wynikają z nich żadne roszczenia króla Hiszpanii o koronę.

Unia personalna w kościołach edytuj

Przykłady unii personalnej funkcjonowały i funkcjonują obecnie również w strukturach kościelnych, kiedy to dwiema diecezjami kieruje jeden biskup lub dwiema parafiami (zborami) jeden proboszcz (pastor). Takie sytuacje miały lub mają miejsce również w Polsce w różnych Kościołach:

Kościół rzymskokatolicki

Diecezje:

Parafie:

Inne Kościoły:

Zobacz też edytuj

Uwagi edytuj

  1. 12 maja 1575 minął termin upływu ultimatum dostarczonego Henrykowi przez polskich posłów dotyczącego utraty polskiego tronu jeśli król nie powróci do Polski
  2. Franciszek Habsburg panował w Cesarstwie Rzymsko-Niemieckim jako Franciszek II zaś w Cesarstwie Austriackim jako Franciszek I
  3. Monarcha brytyjski (Król Anglii, jako „Książę Normandii” w Baliwacie Guernsey) jest też suwerenem Wyspy Sark stanowiącej dependencję Baliwatu Jersey i zarazem lenno Anglii, zaś jego wasalem jest senior Sark – obecnie Christopher Beaumont
  4. Razem z drugim współksięciem Andory – współksięciem episkopalnym, który jest biskupem Seo de Urgel (aktualnym jest: Joan Enric Vives Sicília)
  5. 80 dziedzicznych fidżyjskich wodzów plemiennych
  6. W latach 1821–1946 prymasi Polski jako arcybiskupi gnieźnieńscy byli równocześnie arcybiskupami poznańskimi i rezydowali w Poznaniu, zaś w latach 1946–1992 warszawskimi i rezydowali w Warszawie. Ta ostatnia okoliczność wiązała się z faktem nadania w 1818 arcybiskupom warszawskim tytułu prymasa Królestwa Polskiego. W ten sposób po odzyskaniu niepodległości przez Polskę powstała niezręczna sytuacja protokolarna: dwóch prymasów w jednym państwie. Ponieważ ani zrzeczenie się godności prymasowskiej przez jednego z jej nosicieli, ani jej odebranie przez Stolicę Apostolską nie wchodziło w grę, dualizm ten utrzymał się aż do 1938, czyli do śmierci ostatniego prymasa Królestwa Polskiego, kard. Aleksandra Kakowskiego. Wówczas arcybiskupem warszawskim mianowany został prymas Polski i arcybiskup poznańsko-gnieźnieński kard. August Hlond, przez co obie godności prymasowskie zostały połączone w jednym ręku, a tytuł prymasa Królestwa Polskiego samoistnie wygasł. Ze względu na wybuch II wojny światowej powstała w ten sposób faktyczna unia personalna między archidiecezjami gnieźnieńską i warszawską zatwierdzona przez Stolicę Apostolską dopiero w 1946.

Przypisy edytuj

  1. …angielskie Wyspy Normandzkie i Wyspa Man nie wchodzą w skład UE?. UniaEuropejska.org, 16 października 2016. [dostęp 2011-02-15].
  2. http://www.racjonalista.pl/kk.php/s,4942 Państwo-Miasto Watykańskie i Stolica Apostolska w świetle prawa międzynarodowego
  3. „Książę Normandii” oficjalny tytuł monarchy brytyjskiego na Wyspach Normandzkich (bez względu na płeć) http://www.royal.gov.uk/MonarchUK/QueenandCrowndependencies/ChannelIslands.aspx
  4. Fiji votes to make Queen `supreme tribal chief' – The Independent (London, England) | HighBeam Research
  5. Parafia Matki Boskiej Królowej Męczenników W Bydgoszczy. [dostęp 2011-11-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-04-13)].
  6. Najstarszy drewniany kościół w Polsce – Turystyka – Adonai.pl
  7. Archidiecezja Gdańska. [dostęp 2017-01-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-23)].