Wikipedia

Władcy ziem polskich w czasie zaborów

lista w projekcie Wikimedia

Władcy ziem polskich w czasie zaborów - w związku z rozbiorami Polski oraz brakiem istnienia w latach 1795–1807 i 1831-1918 suwerennego państwa polskiego, władcy państw, które zagarnęły terytoria I Rzeczypospolitej, używali niektórych tytułów polskich władców - bądź na podstawie uzurpacji, bądź traktatów międzynarodowych.

Ziemie polskie po rozbiorach Polski (1772-1815) edytuj

Zabór rosyjski edytuj

Cesarze rosyjscy (imperatorowie wszech Rosji) z dynastii Romanowów.

Władca Portret władcy Lata panowania Informacje dodatkowe Dynastia
Katarzyna II   1772-1796 Cesarzowa Rosji, księżniczka von Anhalt-Zerbst dynastia askańska
Paweł I   1796-1801 Cesarz Rosji 1796-1801 Romanowowie
Aleksander I   1801-1815 Cesarz Rosji 1801-1825

Zabór pruski edytuj

Królowie pruscy z dynastii Hohenzollernów[1]

Władca Portret władcy Lata panowania Informacje dodatkowe Dynastia
Fryderyk II Wielki   1772-1786 Król Prus 1740-1786 Hohenzollernowie
Fryderyk Wilhelm II   1786-1797 Król Prus 1786-1797
Fryderyk Wilhelm III   1797-1815 Król Prus 1797-1840

Zabór austriacki edytuj

Cesarze rzymsscy, królowie Niemiec i arcyksiążęta Austrii (do 1806 r.), a następnie cesarze austriaccy, zarazem królowie Czech, Węgier, Chorwacji, Slawonii, Dalmacji i Iliryi – z dynastii Habsburgów[2].
Władca Portret władcy Lata panowania Informacje dodatkowe Dynastia
Maria Teresa   1772-1780 Królowa Węgier, Czech, Chorwacji etc. i arcyksiężna Austrii 1740-1780. Małżonka cesarza rzymskiego Franciszka I. Habsburgowie-Lotaryńscy
Józef II   1772-1790 Od 1765 jako współregent. Od 1780 władca samodzielny. Cesarz rzymski, król Niemiec, Węgier, Czech, Chorwacji etc. i arcyksiążę Austrii 1765-1790.
Leopold II   1790-1792 Cesarz rzymski, król Niemiec, Węgier, Czech, Chorwacji etc. i arcyksiążę Austrii 1790-1792.
Franciszek II   1792-1815 Cesarz rzymski i król Niemiec 1792-1806, cesarz Austrii (jako Franciszek I) 1804-1835, Król Węgier, Czech, Chorwacji etc. i arcyksiążę Austrii 1792-1835, Król Lombardii i Wenecji 1815-1835, Prezydent Związku Niemieckiego 1815-1835.

Księstwo Warszawskie (1807-1815) edytuj

Księstwo Warszawskie utworzył w 1807 roku z ziem zaboru pruskiego Napoleon Bonaparte, po zwycięstwie nad Prusami. W 1809 roku, po zwycięstwie Francji i Księstwa nad Austrią, przyłączono do niego III zabór austriacki. 26 czerwca 1812 Konfederacja Generalna Królestwa Polskiego proklamowała odrodzenie Królestwa Polskiego, a Fryderyk August przyjął koronę króla polskiego. Księstwo było okupowane przez Rosjan w latach 1812-1815, a zlikwidowano je na kongresie wiedeńskim w 1815.

Władca Portret władcy Daty panowania Informacje dodatkowe Dynastia
Fryderyk August I   1807-1815 Elektor Saksonii 1763-1806 jako Fryderyk August III, król Saksonii 1806-1827[3]. Wettynowie

Ziemie polskie po kongresie wiedeńskim (1815-1918) edytuj

Królestwo Polskie i ziemie zabrane edytuj

Cesarze rosyjscy używali m.in. tytułów cesarza Kijowa, króla Polski (w dokumentach rosyjskojęzycznych Царь Польский) [a], wielkiego księcia Litwy, Podola i Wołynia, księcia Inflant, Kurlandii, Semigalii, Żmudzi i Białegostoku, pana i wielkiego księcia Połocka, Witebska i Mścisławia. Królestwo Polskie było związane unią personalną z Imperium Rosyjskim, a cesarze rosyjscy byli koronowani w Warszawie, co wynikało z unii. Po likwidacji odrębności Królestwa Polskiego w 1831 koronacja na króla Polski odbywała się w Rosji przy okazji koronacji na cesarza imperium i podkreślała zależność od Rosji. Królestwo Polskie było autonomiczną częścią Rosji. Autonomię ciągle ograniczano szczególnie w 1874 roku, ale nigdy formalnie jej nie zniesiono i Królestwo miało odrębny system prawny.

Unia personalna z Rosją edytuj

Władca Portret władcy Daty panowania Informacje dodatkowe Dynastia
Aleksander I   1815-1825 Cesarz Rosji 1801-1825. Romanowowie
Mikołaj I   1825–1831 Cesarz Rosji w latach 1825–1855; koronowany na króla polskiego 24 maja 1829 w Warszawie, zdetronizowany przez Sejm Królestwa Polskiego 25 stycznia 1831.

Unia realna z Rosją po 1831 r. edytuj

Władca Portret władcy Daty panowania Informacje dodatkowe Dynastia
Mikołaj I   1831-1855 Cesarz Rosji 1825-1855 Romanowowie
Aleksander II   1855-1881 Cesarz Rosji 1855-1881
Aleksander III   1881-1894 Cesarz Rosji 1881-1894
Mikołaj II   1894-1917 Cesarz Rosji 1894-1917.
Michał II   1917 Domniemany cesarz Rosji. Nie przyjął tytułu cesarskiego, 16 marca 1917 r. abdykował na rzecz Rządu Tymczasowego.

Zabór pruski (od 1866 w składzie Rzeszy Niemieckiej) edytuj

Królowie Prus, zarazem od 1866 prezydenci Związku Północnoniemieckiego, a od 1871 cesarze niemieccy[1] , używali tytułu wielkiego księcia poznańskiego, mimo likwidacji autonomii samego księstwa w 1849 roku oraz włączenia go do Niemiec w 1866 r., ponadto nosili tytuły suwerena i księcia zwierzchniego Śląska i hrabstwa kłodzkiego, księcia Krosna [Odrzańskiego], Pomorza, Kamienia [Pomorskiego], Wendów i Kaszubów, margrabiego Górnych i Dolnych Łużyc, pana na Lęborku i Bytowie[4].

Władca Portret władcy Daty panowania Informacje dodatkowe Dynastia
Fryderyk Wilhelm III   1815-1840 Do 1831 reprezentowany przez księcia-namiestnika Antoniego Henryka Radziwiłła, król Prus 1797-1840 Hohenzollernowie
Fryderyk Wilhelm IV   1840-1861 W 1849 ostatecznie zniósł autonomię Wielkiego Księstwa używając jednak nadal tytułu, podobnie jak jego następcy, król Prus 1840-1861
Wilhelm I   1861-1888 Za jego rządów polskie prowincje Prus formalnie uznano za część Rzeszy Niemieckiej. Król Prus 1861-1888, prezydent Związku Północnoniemieckiego 1866-1871, cesarz niemiecki 1871-1888
Fryderyk III   1888 Król Prus 1888, cesarz niemiecki 1888
Wilhelm II   1888-1918 Król Prus 1888-1918, cesarz niemiecki 1888-1918

Zabór austriacki edytuj

Cesarze austriaccy z dynastii Habsburgów[2], w latach od 1815 do 1866 prezydenci Związku Niemieckiego, zarazem królowie Czech, Węgier, Chorwacji, Slawonii, Dalmacji i Iliryi, władający ziemiami polskimi[2], nosili tytuły: tytuł króla Galicji i Lodomerii, wielkiego księcia Krakowa[5], księcia Oświęcimia, Zatoru, Cieszyna oraz Górnego i Dolnego Śląska, margrabiego Moraw, margrabiego Łużyc Dolnych i Górnych.

Władca Portret władcy Daty panowania Informacje dodatkowe Dynastia
Franciszek I   1815-1835 Cesarz Austrii, Król Węgier, Czech, Chorwacji, Lombardii i Wenecji etc. Prezydent Związku Niemieckiego. Habsburgowie-Lotaryńscy
Ferdynand I   1835-1848 Cesarz Austrii, Król Węgier, Czech, Chorwacji, Lombardii i Wenecji etc. Prezydent Związku Niemieckiego.
Franciszek Józef I   1848-1916 Cesarz Austrii, Król Węgier, Czech, Chorwacji etc. 1848-1916. Król Lombardii i Wenecji 1848-1866. Prezydent Związku Niemieckiego 1848-1866.
Karol I   1916-1918 Cesarz Austrii, Król Węgier, Czech i Chorwacji etc.

Królestwo Polskie (1917–1918) zależne od Cesarstwa Niemieckiego i Austro-Węgier edytuj

Osobny artykuł: Królestwo Polskie (1917–1918).

W czasie I wojny światowej ziemie polskie zaboru rosyjskiego były okupowane przez Niemcy i Austro-Węgry, które aktem 5 listopada 1916 r. zadeklarowały utworzenie Królestwa Polskiego. Od 12 września 1917 do 11 listopada 1918 roku monarchę i regenta Królestwa Polskiego aktu 5 listopada zastępowała samodzielnie Rada Regencyjna[6], Orędziem do Narodu Polskiego z 7 października 1918 roku proklamowała niepodległość Polski, następnie od 11 do 14 listopada sprawowała władzę wspólnie z Naczelnym Dowódcą Józefem Piłsudskim, zaś w okresie od 14 listopada aż do wejścia w życie w dniu 29 listopada 1918 r. dekretu Naczelnego Dowódcy z dnia 22 listopada 1918 r. o najwyższej władzy reprezentacyjnej Republiki Polskiej r., kompetencje Rady Regencyjnej wykonywał samodzielnie Naczelny Dowódca Józef Piłsudski[7].

Portret Herb Imię Okres rządów Informacje dodatkowe
  – Rada Regencyjna 1917 – 1918 W skład rady wchodzili: Aleksander Kakowski, Zdzisław Lubomirski, Józef Ostrowski
    Józef Piłsudski 1918 Od 11 do 14 listopada 1918 władzę zwierzchnią sprawował wraz z Radą Regencyjną jako Naczelny Dowódca; następnie od dnia 14 listopada samodzielnie, formalnie jako regent Królestwa Polskiego[b], aż do wejścia w dniu 29 listopada 1918 w życie dekretu Naczelnego Dowódcy z dnia 22 listopada 1918 r. o najwyższej władzy reprezentacyjnej Republiki Polskiej (Dz.U. z 1918 r. nr 17, poz. 40).

Zobacz też edytuj

Uwagi edytuj

  1. ↑ nie używali go przed 1815, zgodnie z ustaleniami podjętymi z Austrią i Prusami. Ustalenia te zmienił kongres wiedeński 1815.
  2. ↑ tytuł ten jednak nigdy nie był używany.

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b Jerzy Krasuski Historia Niemiec, Ossolineum, Wyd. I, ISBN 83-04-04422-6, Tablice genealogiczne - cz. VI Hohenzollernowie
  2. ↑ a b c Stanisław Grodziski Franciszek Józef I, Ossolineum, Wyd. III, ISBN 83-04-01541-2, str. 192
  3. ↑ Jerzy Krasuski Historia Niemiec, Ossolineum, Wyd. I, ISBN 83-04-04422-6, Tablice genealogiczne - cz. V Wettinowie
  4. ↑ Wilhelm II, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2018-10-29].
  5. ↑ Wielkie Księstwo Krakowskie utworzono po włączeniu Wolnego Miasta Krakowa w 1846 roku w skład zaboru austriackiego. Jednakże tytuł wielkiego księcia Krakowa został włączony do tytułu cesarskiego już 9 sierpnia 1806 roku. Zob.: Georges Frédéric de Martens: Supplement au recueil des principaux traités d’Alliance, de Paix, de Trêve, de Neutralité, de Commerce, de Limites, d’Echange etc. et de plusieurs autres actes servant a la connaissance des relations étrangères des Puissances et Etats de l’Europe. T. IV. Göttingen: Dieterich, 1808, s. 335–336.
  6. ↑ Art. I ust. 1 patentu w sprawie Władzy Państwowej w Królestwie Polskiem.
  7. ↑ Orędzie Rady Regencyjnej w przedmiocie rozwiązania Rady Regencyjnej i przekazania Najwyższej Władzy Państwowej Naczelnemu Dowódcy Wojsk Polskich Józefowi Piłsudskiemu z 14 listopada 1918 r. Dz.U. z 1918 r. nr 17, poz. 39 oraz dekret Naczelnego Dowódcy a dnia 22 listopada 1918 r. o najwyższej władzy reprezentacyjnej Republiki Polskiej Dz.U. z 1918 r. nr 17, poz. 40, ogłoszone 29 listopada 1918 r.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Władcy_ziem_polskich_w_czasie_zaborów&oldid=71926555”