Zgorzelec

miasto i gmina w województwie dolnośląskim

Zgorzelec (niem. Görlitz, grnłuż. Zhorjelc, dlnłuż. Zgórjelc, cz. Zhořelec) – miasto przygraniczne w województwie dolnośląskim, w polskiej części Górnych Łużyc, na prawym brzegu Nysy Łużyckiej, w Obniżeniu Żytawsko-Zgorzeleckim. Przed 1945 stanowiło prawobrzeżną część miasta Görlitz.

Zgorzelec
miasto i gmina
Ilustracja
Panorama centrum miasta z osiedlem Konarskiego w tle
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 dolnośląskie

Powiat

zgorzelecki

Data założenia

X w.

Prawa miejskie

1303

Burmistrz

Rafał Gronicz

Powierzchnia

15,88 km²

Populacja (01.01.2023)
• liczba ludności
• gęstość


29 313[1]
1845,9 os./km²

Strefa numeracyjna

(+48) 75

Kod pocztowy

59-900 do 59-903

Tablice rejestracyjne

DZG

Położenie na mapie powiatu zgorzeleckiego
Mapa konturowa powiatu zgorzeleckiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Zgorzelec”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Zgorzelec”
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, blisko lewej krawiędzi nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Zgorzelec”
Ziemia51°09′01″N 15°00′31″E/51,150278 15,008611
TERC (TERYT)

0225021

SIMC

0936546

Urząd miejski
ul. Domańskiego 7
59-900 Zgorzelec
Strona internetowa
BIP

Zgorzelec jest siedzibą gminy wiejskiej Zgorzelec oraz powiatu zgorzeleckiego. Miasto należy do Związku Miast Polskich.

Według danych GUS z 1 stycznia 2023 r. miasto miało 29 313 mieszkańców[1] (150. miejsce w kraju). Gęstość zaludnienia wynosi 1845,9 osób/1 km² (5. miejsce w województwie).

Barwy herbu i flagi Zgorzelca (niebiesko-żółte) są identyczne jak we fladze Górnych Łużyc, na terenie których Zgorzelec leży.

Geografia edytuj

Według danych z 2002[2] Zgorzelec ma obszar 15,86 km² (1586 ha), w tym:

  • użytki rolne: 40%
  • użytki leśne: 3%

Według danych z 1 stycznia 2011 powierzchnia miasta wynosiła 15,88 km²[3]. Miasto stanowi 1,89% powierzchni powiatu.

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa jeleniogórskiego.

Miasto położone jest na Dolnym Śląsku, w polskiej części Górnych Łużyc, na wschód od Nysy Łużyckiej, która przecina wschodnią krawędź granitowego masywu łużyckiego z przedgórzami pogranicza czesko-łużyckiego. Znajduje się na styku północnych terenów wrzosowisk i stawów Górnołużyckich i południowego Pogórza Łużyckiego. Na południe od płaskowyżu przełomu Nysy Łużyckiej do Nysy wpływa Czerwona Woda (Rothwasser) . Na płaskowyżu nad Nysą znajduje się tzw. Lasek Myśliwski (Jägerwäldchen).

Na północny wschód od miasta znajduje się tzw. Zgorzeleckie Wrzosowisko (Görlitzer Heide), duży obszar leśny, który był własnością miasta do czasu podziału miasta w 1945 roku. Dzisiejszy obszar miejski Zgorzelca to około 209 mnpm., natomiast regionów nadbrzeżnych na Nysie jest około 175 mnpm . Najwyższym wzniesieniem jest Drewniak ( Jäckelsberg, dawniej też Holzberg ) w południowej dzielnicy Ujazd o wysokości 225,3 mnpm, następnie Mojeska Góra (Długa Góra) na południowy wschód od cmentarza komunalnego na 224,7 mnpm. i Krucze Wzgórze (również Krucza Góra; Rabenberg ) w na Przedmieściu Nyskim (Neissevorstadt) z 221,7 mnpm. Teren około 215 mnpm. - widok z tzw. Kamiennej Ambony (Felsenkanzel) na przeciwległą winnicę (obecnie zarośniętą drzewami) oraz browar Landskronbrauerei i około 30 metrów poniżej Przełomowa Dolina Nysy Łużyckiej - teren na wysokości około 185 mnpm. z dawną wojskową szkołą pływania tzw. Weinlache [4].

Geologia edytuj

Obszar miejski położony jest w dużej mierze na szarogłazie łużyckim. Jedynie obszar na południe od mostu miejskiego znajduje się na granodiorycie łużyckim. Granica między dwoma warstwami skał biegnie mniej więcej od mostu granicznego (im. Jana Pawła II) przez ulicę Marszałka Józefa Piłsudskiego, dalej ulicami Ignacego Daszyńskiego i Bohaterów II Armii Wojska Polskiego.

Szarogłaz składa się z biotytu, szarego kwarcu i jasnego skalenia z warstwami drobnoziarnistego szarogłazu i gęstych łupków szarogłazowych. Na południe od wiaduktu (most kolejowy), na wysokości ujścia Czerwonej Wody, nastąpiło zwężenie doliny Nysy spowodowane twardymi brzegami z granodiorytu.[5]

Toponimia edytuj

 
Łużyce (Lausitz) w obrębie Wielkich Moraw w IX wieku
 
Królestwo Węgier w 1490 (koniec panowania Macieja Korwina)

Nazwa pochodzi od wyrazu gorzeć (psł. *gorěti). Określała ona miejsce wypalone, osadę powstałą na miejscu wypalonym. Dzisiejsza polska nazwa wzięła się od form łużyckich, tj. Zgórjelc i Zhorjelc. Formą zniemczoną jest Görlitz[6].

Nazwy pojawiające się w najstarszych dokumentach[7]

  • Villa Goreliz (1071) – najstarsza pisemna wzmianka o Görlitz/Zgorzelcu jest w łacińskim dokumencie wystawionym przez cesarza Henryka IV. Zgodnie z jego wolą biskupowi miśnieńskiemu Benonowi zostało przekazanych z rąk banity o imieniu Ozer osiem „łanów królewskich” w „Villa Goreliz” (Gorelic) (ok. 192÷432 ha)[8].
  • Yzcorelik, Yzcorzelik – 1126
  • Drewnow, Drzewniow, Yzhorelik – 1131
  • Gorliz, Gorlic – 1238
  • Zgorliz – 1241
  • Goerlitcz, Goerlitz – 1266
  • Gorlicz – 1301
  • Gorlitz – 1322
  • Gerlicz – 1378
  • Gurlicz – 1384, 1456
  • Garlicz – 1429
  • Gorlicze – 1430
  • Gorlitcz – 1434, 1475
  • Ghorlitz – 1443
  • Gorlitzsch – 1488
  • Gorlytz – 1511
  • Gorlicium, Gorlicia – używane były także formy zlatynizowane
  • Zgorelc oraz Zgorzelec – 1847; śląski pisarz Józef Lompa w książce Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej wydanej w Głogówku[9]
  • Ost-Görlitz[10] – (do 1946) nazwa prawobrzeżnej części miasta
  • Görlitz Moys – (od 1 czerwca 1929 do 14 marca 1947) nazwa prawobrzeżnej południowej dzielnicy miasta
  • Zgorzelice – nazwa polskiej części miasta w latach 1945–1946[11][12]
  • Zgorzelec – obecna nazwa polskiej części miasta wprowadzona po II wojnie światowej obowiązująca od 19 maja 1946[13]
  • Zgorzelec Ujazd – nazwa południowej dzielnicy miasta obowiązująca od 15 marca 1947[14] (obecnie administracyjna nazwa Zgorzelec).

Historia edytuj

 
Widok miasta „Gorlitz” od wschodu, 1575
 
Widok miasta „Görlitz” w 1650 na miedziorycie Matthäusa Meriana. Teren dzisiejszego Zgorzelca widoczny z prawej strony jako przedmieście Görlitz
 
Mapa miasta „Goerlitz” i jego wschodniego przedmieścia (u góry mapy) z 1750

Zabytki edytuj

 
Ulica Daszyńskiego – Przedmieście Nyskie
 
Widok na Zgorzelec z dachu Domu Kultury
 
Plac Pocztowy pod koniec budowy
 
Dom Jakuba Böhmego przy ul. Daszyńskiego 12

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[27]:

  • miasto, ośrodek historyczny
  • zespół parków miejskich, z l. 1870–1930
  • kamienice, ul. Bohaterów Getta 1 A, 3, 5, z l. 1896–1897, 1900
  • dom, ul. Czachowskiego 1, z pocz. XX w.
  • Przedmieście Nyskie – zespół architektoniczny – najstarsza cz. Zgorzelca od XVII w.:
    • kamienice, ul. Daszyńskiego 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 19, 20, 67, 68, 70, 71, 72, 73, 75A, 75B, 76 z budynkiem gospodarczym, 77, 78, 82, 83, 98, z XVI w., XVII-XVIII w., XIX w./XX w.
    • dom Jakuba Böhmego, ul. Daszyńskiego 12
    • kamienica, ul. Wolności 7, z ok. 1880
    • zespół dawnego młyna, ul. Wrocławska 2: budynek administracyjny, obecnie mieszkalny, elewator
  • kamienice, ul. Domańskiego 1, 2, 4, z l. 1898–99, XIX w.
  • pałac, ul. Francuska 39 (d. 12), z 1730: park
  • rządcówka, ul. Henrykowska 5, z 1880, ogród
  • willa, ul. św. Jana 20, z 1898
  • kamienice, ul. Kościuszki 2, 16, z l. 1905–1910
  • dom kołodzieja, budynek mieszkalno-gospodarczy (przeniesiony), aleje Lipowe 1, drewniany, z 1822 o konstrukcji przysłupowy przy obwodnicy miejskiej
  • kamienica, ul. Łużycka 11, z 1898
  • monumentalny gmach Miejskiego Domu Kultury, ul. Parkowa 1, z l. 1898–1902, miejsce podpisania układu zgorzeleckiego
  • dwa domy, obecnie internat, ul. Partyzantów 2–4, z pocz. XX w.
  • kamienice, ul. Piłsudskiego 3, 4, 5, 7, 8, 10, 12, 14, z XIX w.
  • dom, ul. Staszica 7, z k. XIX w.
  • kamienice, ul. Warszawska 1, 2, 3, 7, 14, 15, z l. 1900–7, 1910–14, XX w.

inne zabytki:

Klimat edytuj

Średnia temperatura i opady dla Zgorzelca
Miesiąc Sty Lut Mar Kwi Maj Cze Lip Sie Wrz Paź Lis Gru Roczna
Rekordy maksymalnej temperatury [°C] 15.0 15.5 20.4 28.0 30.4 34.5 36.0 35.9 28.6 25.3 17.4 13.3 36,0
Średnie temperatury w dzień [°C] 1.4 2.7 7.4 13.3 18.6 21.2 23.3 23.2 18.3 12.9 6.4 2.7 12,6
Średnie dobowe temperatury [°C] -1.1 -0.3 3.5 8.2 13.2 16.0 17.9 17.6 13.4 8.9 3.7 0.4 8,4
Średnie temperatury w nocy [°C] -3.7 -3.3 0.0 3.3 7.6 10.8 12.6 12.3 9.1 5.2 1.2 -2.0 4,4
Rekordy minimalnej temperatury [°C] -25.9 -23.4 -14.3 -7.6 -2.6 1.3 5.3 4.0 0.4 -6.3 -12.9 -22.8 −25,9
Opady [mm] 48 38 47 40 55 68 91 79 54 40 49 52 661
Średnia liczba dni z opadami 12 10 11 8 10 12 12 11 9 8 10 12 125
Źródło: Na podstawie 35-lecia 1979–2013[28]

Demografia edytuj

 
Zgorzelec sfotografowany z wysokości 10 tys. metrów z pokładu samolotu rejsowego (widoczny u góry zdjęcia z prawej strony)
Osobny artykuł: Ludność Zgorzelca.

Dane z 30 czerwca 2010[29]:

Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
Jednostka osób % osób % osób %
Populacja 31 684 100 16 776 52,9 14 908 47,1
Gęstość zaludnienia
[mieszk./km²]
1995,2 1056,4 938,8

Piramida wieku mieszkańców Zgorzelca w 2014[30].

 

Transport edytuj

 
Widok z południa; fragment miasta z mostem kolejowym na Nysie Łużyckiej (Linia kolejowa E 30)
 
Ulica Emilii Plater i Armii Krajowej

Transport drogowy edytuj

Przez Zgorzelec przebiegają następujące drogi:

Droga Trasa Trasa przez Zgorzelec uwagi
A4E40 (Drezno)     JędrzychowiceKrzyżowaKrzywaChojnówLegnicaWrocławOpoleGliwiceKatowiceKrakówTarnówRzeszówJarosławPrzemyślKorczowagranica państwa      (Lwów) Na północ od miasta.
30 94 Zgorzelec – Lubań – Gryfów ŚląskiJelenia Góra 3E65
94 30 Zgorzelec – BolesławiecKrzywa – Chojnów – Legnica – Środa Śląska – Wrocław – OławaBrzeg – Opole – Strzelce OpolskieBytomBędzinOlkusz – Kraków – Bochnia – Tarnów – Dębica – Rzeszów – ŁańcutPrzeworsk – Jarosław – Radymno – Korczowa Na odcinku Zgorzelec – Krzywa była to trasa międzynarodowa  T22  w latach 70. i 80. XX wieku[31]. W latach 1985–2008 oznaczana jako 4E40 .
351 296 Jagodzin – Pieńsk – Zgorzelec – Jędrzychowice 94 Henrykowska – Bolesławiecka
352 30 Zgorzelec – Bogatynia    (Frýdlant)

Dawniej przez Zgorzelec przebiegała 317.

Transport kolejowy edytuj

 
Stacja kolejowa Zgorzelec

Stacje kolejowe edytuj

Na terenie miasta znajdują się 3 wiadukty kolejowe oraz jeden drogowy.

Publiczny transport zbiorowy edytuj

Na terenie zamkniętego dworca kolejowego Zgorzelec Miasto ma się rozpocząć inwestycja "Metro Park". Budowa obiektu przewiduje wybudowanie przystanków autobusowych oraz kasy biletowej dla autobusów oraz pociągów[32].

PKS edytuj

Prywatni przewoźnicy edytuj

Komunikacja miejska edytuj

Miasto posiada jedną linię autobusową nr „50” obsługiwaną przez firmę ASTEL (nr 1, nr 2S i nr 3)[37]. Dawniej miasto posiadało sieć tramwajową.

Transport lotniczy edytuj

W 2013 przy ul. Lubańskiej oddano do użytku sanitarne lądowisko.

Oświata edytuj

 
LO im. Braci Śniadeckich w Zgorzelcu
 
"Cogito" - Szkoła podstawowa i liceum (Dawniej Szkoła Podstawowa nr 1, później Gimnazjum nr 3)
 
Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych im. Emilii Plater
Placówka Adres
Przedszkole Publiczne nr 2 ul. Kościuszki 1
Przedszkole Publiczne nr 8 z Oddziałami Integracyjnymi ul. św. Jana 21[38]
Przedszkole Publiczne nr 9 ul. Powstańców śl. 62
Przedszkole Publiczne nr 12 ul. Wyspiańskiego 9a
Szkoła Podstawowa „Tęcza” – oddział przedszkolny ul. boh. II AWP 16
Przedszkole Niepubliczne nr 1 „Zaczarowany Domek” ul. Staszica 19
Przedszkole Niepubliczne nr 2 ul. Brzozowa 1
Przedszkole Niepubliczne nr 3 „Pajacyk” ul. Tuwima 2a[39]
Przedszkole Niepubliczne nr 4 z Oddziałami Integracyjnymi ul. Wolności 8 i ul. Broniewskiego 27a[40]
Punkt Przedszkolny „Wyspa Skarbów” ul. Żeromskiego 24
Punkt Przedszkolny „Raj Malucha” ul. Iwaszkiewicza 24 b/2
Punkt Przedszkolny „Baby City” ul. Wolności 10
Punkt Przedszkolny „Chatka Puchatka” ul. Francuska 39
Szkoła Podstawowa nr 2 im. Jarosława Iwaszkiewicza (z Oddziałami Integracyjnymi) ul. Reymonta 16[41]
Szkoła Podstawowa nr 3 im. Janusza Korczaka ul. Armii Krajowej 10a[42]
Szkoła Podstawowa nr 5 im. Marii Skłodowskiej Curie ul. Prusa 17
Szkoła Podstawowa-Tęcza ul. boh. II AWP 16[43]
Prywatna Szkoła Podstawowa „Prymus” ul. Wolności 8
Gimnazjum nr 1 z Oddziałami Dwujęzycznymi im. Bolesława Chrobrego ul. Kościuszki 68[44]
Gimnazjum nr 2 z Oddziałami Integracyjnymi i Oddziałami Dwujęzycznymi im. Jana Pawła II ul. Orzeszkowej 60[45]
Niepubliczne Gimnazjum Łużyckie z Oddziałami Dwujęzycznymi ul. Partyzantów 4
Europejskie Gimnazjum w Zgorzelcu ul. Boh. II AWP 16
Szkoła Podstawowa COGITO ul. Piłsudskiego 1[46]
Liceum Ogólnokształcące COGITO ul. Piłsudskiego 1
Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych im. Emilii Plater w Zgorzelcu ul. Francuska 6[47]
Zespół Szkół Zawodowych i Licealnych im. Górników i Energetyków Turowa ul. Powstańców Śląskich 1[48]
LO im. Braci Śniadeckich ul. Partyzantów 4[49]

Kultura i sztuka edytuj

 
Miejski Dom Kultury
 
Amfiteatr w Zgorzelcu podczas Dni Miasta 2012
  • Miejski Dom Kultury
  • Biblioteka Miejska w Zgorzelcu
  • Państwowa Szkoła Muzyczna I i II stopnia
  • Muzeum Łużyckie
  • Młodzieżowa Orkiestra Mandolinistów
  • Grupa Teatralna „Widziadło”
  • Dziecięcy Teatr Baśni.
  • W mieście działa kino „PoZa NoVa”[50].

Media lokalne edytuj

  • zgorzelec.info (od 21 stycznia 2003, a od 30 listopada 2005 roku jako dziennik)[51].
  • zinfo.pl[52]
  • Telewizja Kablowa „Tomków” oferującą kanały telewizyjne, internet oraz telefon[53][54][55], a także emitująca lokalną stację TVT Zgorzelec[56].
  • Lokalny portal informacyjny www.nastyku.pl[57]

W latach 90. istniało również Radio Frem (90.6 fm) oraz Zgorzelecka Telewizja Lokalna (ZTL)[potrzebny przypis].

Media regionalne o charakterze ponadmiejskim poruszające problemy miasta Zgorzelca:

Turystyka edytuj

Przez miasto przebiega Dolnośląska Droga św. Jakuba odcinek szlaku pielgrzymkowego do grobu św. Jakuba w Santiago de Compostela w Hiszpanii.

Sport i rekreacja edytuj

  • Hala sportowo–widowiskowa mogąca pomieścić od 4,5 tys. osób przy ulicy Lubańskiej.
  • Centrum Sportowo-Rekreacyjne przy ul. Maratońskiej, w którego skład wchodzą: dwa boiska do piłki nożnej, kompleks boisk o nawierzchni sztucznej, hala sportowa, basen kryty, basen odkryty, korty tenisowe, siłownia, sauna, gabinet odnowy biologicznej.

Kluby i zespoły edytuj

 
Wnętrze hali Centrum Sportowego w Zgorzelcu w 2008

Religia edytuj

 
Kościół rzymskokatolicki św. Jadwigi Śląskiej
 
Cerkiew prawosławna Świętych Konstantyna i Heleny

Na terenie miasta funkcjonują następujące związki wyznaniowe:

Atrakcje edytuj

 
Pocztowy słup dystansowy króla Augusta II Mocnego
 
Cmentarz Żołnierzy 2. Armii Wojska Polskiego

Ludzie związani ze Zgorzelecem edytuj

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani ze Zgorzelcem.

Współpraca międzynarodowa edytuj

Miasta i gminy partnerskie[68]:

Panoramy miasta edytuj

Panorama Zgorzelca, fotografia z powietrza
Zgorzelec z lotu ptaka, a w tle Berzdorfer See

Przypisy edytuj

  1. a b GUS, Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2023 roku, stat.gov.pl [dostęp 2023-07-23] (pol.).
  2. Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2017-12-31]. (pol.).
  3. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.. „Powierzchnia i Ludność w Przekroju Terytorialnym”, 2013-07-26. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1505-5507. 
  4. MAPSTER. amzp.pl/. [dostęp 2023-06-20]. (pol.).
  5. Erdgeschichte der Oberlausitz. Görlitz-Zittau: Graphische Werkstätten, 1990, s. 32.
  6. Kazimierz Rymut: Nazwy miast Polski. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1987, s. 279. ISBN 83-04-02436-5.
  7. Waldemar Bena: Polskie Górne Łużyce: przyroda, historia, zabytki. Zgorzelec: F.H. Agat, 2003. ISBN 83-918198-3-3.
  8. a b Codex diplomaticus Lusatiae superioris, tom I.
  9. Józef Lompa: Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej. Głogówek: Henryk Handel, 1847, s. 15. [dostęp 2017-12-31]. (pol.).
  10. German Names for Polish Towns and Cities Poland. [dostęp 2017-12-31]. (ang.).
  11. Historia powiatu. www.powiatzgorzelecki.pl. [dostęp 2017-12-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-12-31)].
  12. Dz.U. z 1945 r. nr 33, poz. 196.
  13. M.P. z 1946 r. nr 44, poz. 85 Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości.
  14. M.P. z 1947 r. nr 37, poz. 297 Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 15 marca 1947 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości.
  15. Descriptio civitatum et regionum ad septentrionalem plagam Danubii.
  16. Waldemar Bena: Szlakiem grodzisk słowiańskich i średniowiecznych zamków. [dostęp 2017-12-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-20)].
  17. Krzysztof Jaworski: Wczesnośredniowieczne grodziska plemienne w Sudetach. 2017-02-26. [dostęp 2017-12-31].
  18. *. zinfo.hostings.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2005-02-09)]. Szkice Górnołużyckie tom 2 W. Bena, U. Zubrzycka, P. Zubrzycki, K. Fokt, ISSN 1642-5529, Zgorzelec 2004.
  19. Według Encyclopædia Britannica rok 1303, według PWN ok. 1215.
  20. Deutsche Biographie - Heinrich I, www.deutsche-biographie.de [dostęp 2019-11-29].
  21. » Informacja historycznaDresden-Warszawa, www.dresden-warszawa.eu [dostęp 2019-11-29] (pol.).
  22. Historia Zakładu w Wałbrzychu – lata 1935–2007. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-03-24)].
  23. Stalag VIII A – niemiecki obóz jeńców wojennych. dolny-slask.org.pl. [dostęp 2017-12-31].
  24. Stalag VIII A na Ujeździe. www.it.zgorzelec.pl. [dostęp 2017-12-31].
  25. Bolesław Dolata, Tadeusz Jurga, Walki zbrojne na ziemiach polskich 1939–1945. Wybrane miejsca bitew, walk i akcji bojowych. Warszawa 1971, s.227.
  26. Andrzej Żuber: JAK BAWILI SIĘ GRECY I POLACY 20 LAT TEMU? PIERWSZY FESTIWAL PIOSENKI GRECKIEJ. www.zinfo.pl, 2017-07-05. [dostęp 2019-09-18].
  27. Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 260–262. [dostęp 2017-12-31].
  28. European Climate Assessment & Dataset. [dostęp 2014-08-27].
  29. Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2010 r.. GUS. [dostęp 2011-01-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-05-15)]. (pol.).
  30. Zgorzelec w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-06] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  31. Samochodowy atlas Polski 1:500 000. Wyd. V. Warszawa: Państwowe przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, 1979. ISBN 83-7000-017-7.
  32. Metro Park Zgorzelec. www.metropolitaninvestment.pl/inwestycja/metro-park-zgorzelec/. [dostęp 2019-12-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-12-23)].
  33. PKS Kamienna Góra. www.pks-kamgora.com.pl. [dostęp 2015-09-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2000-12-04)].
  34. Tomasz Kupczyk: Brak dostępu / Forbidden. www.pksvoyager.pl. [dostęp 2015-09-17].
  35. Zinfo.pl – Zgorzelec, Zawidów, Pieńsk, Węgliniec. www.firmy.zinfo.pl. [dostęp 2015-09-17].
  36. admin2, Zgorzelec, bieleccybus.pl [dostęp 2015-09-17] [zarchiwizowane z adresu 2015-09-07].
  37. zgorzelec.eu – Komunikacja miejska „50”. www.zgorzelec.com. [dostęp 2017-01-03].
  38. Witamy na stronie Przedszkola Publicznego nr 8 z Oddziałami Integracyjnymi – Pod Słoneczkiem. www.przedszkole8.dzg.pl. [dostęp 2015-07-07].
  39. Przedszkole. www.przedszkole-pajacyk.pl. [dostęp 2015-07-07].
  40. szkolnastrona – ZSP w Zgorzelcu – Strona startowa -, www.zspzgorzelec.szkolnastrona.pl [dostęp 2015-07-07] [zarchiwizowane z adresu 2015-07-08].
  41. Szkoła Podstawowa nr 2 z Oddziałami Integracyjnymi w Zgorzelcu, sp2zgorzelec.szkolnastrona.pl [dostęp 2015-07-07].
  42. Szkolnastrona.pl – Strony internetowe dla oświaty, sp3zgorzelec.szkolnastrona.pl [dostęp 2015-07-07].
  43. Regenbogen-Schulen. regenbogen-schulen.de. [dostęp 2015-07-07].
  44. Gimnazjum nr 1 w Zgorzelcu – News, www.gim1.edu.pl [dostęp 2015-07-07] [zarchiwizowane z adresu 2015-07-08].
  45. Szkolnastrona.pl – Strony internetowe dla oświaty, www.gim2zgorzelec.szkolnastrona.pl [dostęp 2015-07-07] [zarchiwizowane z adresu 2013-09-04].
  46. "Cogito Zgorzelec". cogitozgorzelec.pl. [dostęp 2023-04-01].
  47. EMILKA Zgorzelec. zspemilka.pl. [dostęp 2015-07-07].
  48. ZSZiL Zgorzelec – im. Górników i Energetyków Turowa – News. www.zszil.pl. [dostęp 2015-07-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-08)].
  49. Liceum Ogólnokształcące im. Braci Śniadeckich w Zgorzelcu. lo.zgorzelec.org. [dostęp 2015-07-07].
  50. Oficjalna strona kina. pozanova.zgorzelec.eu. [dostęp 2012-02-01]. (pol.).
  51. zgorzelec.info. zgorzelec.info. [dostęp 2022-09-11]. (pol.).
  52. zinfo.pl. zinfo.pl. [dostęp 2022-09-11]. (pol.).
  53. telewizja. tomkow.pl. [dostęp 2022-09-11]. (pol.).
  54. internet. tomkow.pl. [dostęp 2022-09-11]. (pol.).
  55. telefon. tomkow.pl. [dostęp 2022-09-11]. (pol.).
  56. tvtzgorzelec.pl. tvtzgorzelec.pl. [dostęp 2022-09-11]. (pol.).
  57. nastyku.pl, nastyku.pl [dostęp 2022-09-11] (pol.).
  58. Wing-Tsun Polska, Wing-Tsun Polska (klub w Zgorzelcu) [dostęp 2023-04-20] (pol.).
  59. Zbory, baptysci.pl [dostęp 2023-03-27].
  60. Zgorzelec – Görlitz – kaplica w krypcie kościoła św. Piotra, luteranie.pl [dostęp 2023-03-27].
  61. a b c d e Parafie i dekanaty, diecezja.legnica.pl [dostęp 2023-03-27].
  62. Znajdź Kościół, kz.pl [dostęp 2023-03-27].
  63. Kontakt – Zbory, zboryboze.pl [dostęp 2023-03-27].
  64. Dekanat lubiński, orthodox.pl [dostęp 2023-03-27].
  65. Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2020-07-22].
  66. Świadkowie Jehowy wznawiają publiczną działalność, gazetaregionalna.com, 1 lipca 2022 [dostęp 2022-07-05].
  67. Sala Królestwa, Zgorzelec, Słowackiego 9F, ditel.pl [zarchiwizowane z adresu 2012-04-09].
  68. Miasta Partnerskie, Zgorzelec - Oficjalny Serwis Miasta [dostęp 2021-06-07] (pol.).

Bibliografia edytuj

  • Zbyszek Dobrzyński, Krzysztof Fokt: Pod stuletnią kopułą. Zgorzelec: Oficyna Wydawnicza „Obrzeża”, 2003. ISBN 83-88380-28-1.
  • Christoph Waack, Peter Haslinger (red.): Historisch-topographischer Atlas schlesischer Städte / Historyczno-topograficzny atlas miast śląskich. T. 1: Görlitz/Zgorzelec. Marburg/Wrocław: Herder-Institut, 2010. ISBN 978-3-87969-361-0. (niem. • pol.).

Linki zewnętrzne edytuj