Województwo zachodniopomorskie
Województwo zachodniopomorskie – województwo położone w północno-zachodniej części Polski, na wybrzeżu Morza Bałtyckiego. Graniczy na wschodzie z województwem pomorskim, na południu z województwami: wielkopolskim i lubuskim, a na zachodzie z niemieckimi krajami związkowymi: Brandenburgią i Meklemburgią-Pomorzem Przednim. Zajmuje obszar 22 892,48 km²[2], 31 grudnia 2021 r. miało około 1,64 mln mieszkańców[1]. Siedzibą władz województwa jest Szczecin. Jest najdalej wysuniętym na zachód województwem w Polsce.
| |||||||||||||
| |||||||||||||
Państwo | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Kod ISO 3166-2 |
PL-ZP | ||||||||||||
TERYT |
32 | ||||||||||||
Siedziba wojewody i sejmiku | |||||||||||||
Wojewoda | |||||||||||||
Marszałek | |||||||||||||
Powierzchnia |
22 892,48 km² | ||||||||||||
Populacja (30 czerwca 2023) • liczba ludności |
| ||||||||||||
• gęstość |
71 os./km² | ||||||||||||
Urbanizacja |
68,1 | ||||||||||||
Tablice rejestracyjne |
Z | ||||||||||||
Adres Urzędu Wojewódzkiego: Wały Chrobrego 470-502 Szczecin | |||||||||||||
Adres Urzędu Marszałkowskiego: ul. Piłsudskiego 40-42Szczecin | |||||||||||||
Podział administracyjny | |||||||||||||
| |||||||||||||
Położenie na mapie Polski | |||||||||||||
Strona Urzędu Wojewódzkiego | |||||||||||||
Strona Urzędu Marszałkowskiego |
Województwo zostało powołane w roku 1999 w związku z reformą administracji publicznej, w miejsce dawnych województw: szczecińskiego i koszalińskiego, a także części województw: słupskiego, pilskiego i gorzowskiego. Nazwą nawiązuje do historycznego Pomorza Zachodniego.
Historia
edytujWojewództwo zachodniopomorskie utworzono z następujących części administracyjnych:
- województwa szczecińskiego (w całości),
- województwa koszalińskiego (w całości),
- województwa gorzowskiego (gminy powiatów choszczeńskiego i myśliborskiego),
- województwa pilskiego (gminy powiatu wałeckiego),
- województwa słupskiego (3 gminy powiatu sławieńskiego: Sławno (m), Sławno (w) i Postomino).
Utworzeniu województwa zachodniopomorskiego towarzyszyły protesty mieszkańców Koszalina, którzy nie chcieli pogodzić się z utratą województwa koszalińskiego i zgłosili projekt województwa środkowopomorskiego. Podejmowano również starania o wytyczenie granic zbieżnych z historycznymi i włączenie do województwa zachodniopomorskiego Słupska. Ostatecznie do powstania województwa środkowopomorskiego nie doszło, a Słupsk został przyłączony do województwa pomorskiego.
Geografia
edytujPołożenie
edytujWojewództwo zachodniopomorskie leży w północno-zachodniej Polsce, nad Morzem Bałtyckim. Według danych z 1 stycznia 2014 powierzchnia województwa wynosi 22 892,48 km²[3]. Obszar ten obejmuje morskie wody wewnętrzne polskiej części Zalewu Szczecińskiego oraz akweny wokół cieśnin: Dziwny i Świny, które są częściami Morza Bałtyckiego. Północną granicę województwa stanowi wyznaczona linia brzegowa nad Zatoką Pomorską i dalszą częścią Bałtyku – długość tej granicy wynosi 185 km[4].
Województwo jest położone w północno-zachodniej Polsce i graniczy z[5]:
- Niemcami (z krajami związkowymi Brandenburgią i Meklemburgią-Pomorzem Przednim), na długości 188,9 km na zachodzie
oraz z województwami:
- lubuskim na długości 216,9 km na południu,
- pomorskim na długości 190,9 km na wschodzie,
- wielkopolskim na długości 197,4 km na południowym wschodzie.
Region położony jest na Pobrzeżach Południowobałtyckich: Szczecińskim i Koszalińskim oraz na Pojezierzu Pomorskim (części Pojezierzy Południowobałtyckich).
Większą część województwa obejmuje historyczne Pomorze Zachodnie. Południowe części należały dawniej do Wielkopolski i Nowej Marchii, dawniej ziemi lubuskiej. Tereny województwa należały następnie do prowincji Pomorze. W 1946 roku na większości obecnego obszaru znajdowało się województwo szczecińskie, które w 1950 roku podzielono na mniejsze woj. szczecińskie i woj. koszalińskie.
Topografia
edytujW wymiarze północ–południe województwo rozciąga się na długości 216 km, to jest 1°56′42″. W wymiarze wschód–zachód rozpiętość województwa wynosi 191 km, co w mierze kątowej daje 2°51′33″.
Współrzędne geograficzne skrajnych punktów:
- północny: 54°34′10″ szer. geogr. N – pn. narożnik działki ewidencyjnej nr 245 (powiat sławieński),
- południowy: 52°37′28″ szer. geogr. N – nurt Odry pomiędzy słupkami granicznymi nr 568 a nr 569 (powiat myśliborski),
- zachodni: 14°07′22″ dług. geogr. E – nurt Odry pomiędzy słupkami granicznymi nr 630 a nr 631 (powiat gryfiński),
- wschodni: 16°58′55″ dług. geogr. E – pn.-wsch. narożnik działki ewidencyjnej nr 1 (powiat szczecinecki).
Według Regionalnej Pracowni Krajoznawczej PTTK (Oddział Zachodniopomorski) najwyższy naturalny szczyt województwa stanowi Góra Krajoznawców o wysokości 247,5 m n.p.m.[6][7][8] koło osady Kosobudy (53°58′32″N 16°50′05″E/53,975556 16,834722) na Pojezierzu Bytowskim. Niewiele niżej jest sztuczny nasyp o wysokości 245 m n.p.m., nazywany nieoficjalnie Pomorską Górą Piasku. Najniższym punktem jest obszar w pobliżu Zatoki Rokitka w gminie Stepnica 0,12 m p.p.m.[9]
Stosunki wodne
edytujPrzez województwo przepływa kilkadziesiąt rzek, w tym druga pod względem długości rzeka kraju: Odra, oraz wiele mniejszych, z których największe leżące w całości na terytorium województwa są: Rega (ok. 180 km), Parsęta (ok. 135 km), Ina (ok. 129 km) i Płonia (ok. 79 km).
Największym zbiornikiem wodnym jest rozległy akwen przymorski – Zalew Szczeciński. Między Zatoką Pomorską na północy a Zalewem Szczecińskim na południu znajduje się wyspa Wolin – największa wyspa oraz najwyższe wybrzeże klifowe w Polsce. Poza tym jest wiele jezior, z których największe to Dąbie, Miedwie, Jamno, Drawsko, Wielimie, Bukowo, Lubie, Myśliborskie, Pile, Płoń, Woświn, Kopań oraz Ińsko.
Klimat
edytujKlimat województwa charakteryzuje się dużą różnorodnością i zmiennością. Wynika to ze ścierania się na tym obszarze klimatu morskiego z klimatem lądowym oraz z wpływu czynników lokalnych na ukształtowanie się zjawisk pogodowych. Północna i zachodnia część województwa ma typowe cechy klimatu morskiego. W miarę oddalania się od morza i w kierunku wschodnim zaznaczają się stopniowo cechy klimatu kontynentalnego. Charakterystyczną cechą klimatu jest wzrost opadów w rejonach najwyższych wzniesień Pojezierza. Średnia roczna suma opadów kształtuje się na poziomie 650–800 mm. W obrębie poszczególnych obszarów występuje duża zmienność klimatu (mikroklimat), uwarunkowana cechami środowiska jak położenie (w pobliżu morza, jeziora, dużych rzek), ukształtowanie terenu, pokrycie obszaru (lasy, łąki, zabudowa), rzeźba terenu (pradoliny, wzniesienia)[10].
Bliskość morza, zasoby wodne oraz duża powierzchnia lasów kształtują klimat umiarkowany, charakteryzujący się znaczną wilgotnością powietrza oraz przewagą wiatrów zachodnich i północno-zachodnich. Klimat nad morzem można określić jako umiarkowany ciepły morski, natomiast klimat w głębi lądu jako umiarkowany ciepły przejściowy.
Lasy
edytujWedług danych z 31 grudnia 2012 r. lasy obejmowały powierzchnię 809,4 tys. ha w woj. zachodniopomorskim, co stanowi 35,4% jego powierzchni. 8,9 tys. ha lasów znajdowało się w obrębie parków narodowych[11]. Według klas wieku i składu gatunkowego drzewostanów wyliczono, że w 2009 r. powierzchnię lasów zachodniopomorskich obejmowały następujące grupy rodzajowe: sosna 62,1%, brzoza 10,0%, buk 7,5% dąb 6,3%, olsza 5,5%, świerk 5,1%[12].
Ochrona przyrody
edytujW zachodniopomorskim 2 parki narodowe: Woliński oraz w połowie Drawieński, 7 parków krajobrazowych: Barlinecko-Gorzowski (częściowo), Cedyński, Drawski, Iński, Park Krajobrazowy Dolina Dolnej Odry, częściowo Park Krajobrazowy „Ujście Warty” oraz Szczeciński Park Krajobrazowy „Puszcza Bukowa”. Poza tym w województwie jest 114 rezerwatów przyrody o różnej typologii, m.in. florystyczne, leśne, torfowiskowe, krajobrazowe, ptaków oraz Puszcza Wkrzańska, Puszcza Goleniowska i Puszcza Bukowa. Łączna powierzchnia obszarów tworzących krajowy system obszarów chronionych wynosi około 20% ogólnej powierzchni województwa[13].
Podział administracyjny
edytujWojewództwo jest podzielone na 18 powiatów i 3 miasta na prawach powiatu. Największym powiatem województwa jest powiat gryfiński, którego powierzchnia wynosi 1869,11 km², a najmniejszym powiat policki 665,33 km². W skład powiatów wchodzi 113 gmin: 11 miejskich, 55 miejsko-wiejskich i 47 wiejskich. Największą gminą województwa jest gmina Wałcz 574,91 km², a najmniejszą gmina miejska Sławno 15,83 km².
Wyłączając miasta na prawie powiatu (Szczecin, Koszalin, Świnoujście), według danych z 30 czerwca 2023[1] powiatem o największej liczbie mieszkańców jest powiat stargardzki – 119,1 tys. osób, a powiatem o najmniejszej liczbie mieszkańców jest powiat łobeski – 33,6 tys. osób. Wyłączając miasta na prawach powiatu, gminą o największej liczbie mieszkańców jest gmina miejska Stargard – 66,8 tys. osób, a gminą o najmniejszej liczbie mieszkańców jest gmina Nowe Warpno – 1,1 tys. osób.
Herb | Miasto na pr. powiatu | Ludność (30 czerwca 2023)[1] |
Powierzchnia [km²] |
Gęstość zaludnienia [os./km²] |
Wydatki budżetu 2016[14] [mln zł] |
Dochody budżetu 2016[14] [mln zł] |
Zadłużenie względem dochodów 2016[14] [%] |
Podmioty wpisane do rejestru REGON na 10 tys. ludności 2013[15] | Przeciętna stopa bezrobocia (30 czerwca 2015)[16] |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Koszalin | 105 905 | 98,34 | 1077 | 499,47 | 527,15 | 55,85% | 1677 | 9,6% | |
Szczecin | 390 278 | 300,55 | 1299 | 2017,07 | 2251,89 | 46,96% | 1649 | 8,0% | |
Świnoujście | 39 189 | 197,23 | 199 | 246,67 | 330,85 | 23,30% | 1581 | 6,3% |
Herb | Powiat | Ludność (30 czerwca 2023[1]) |
Powierzchnia [km²] |
Gęstość zaludnienia [os./km²] |
Urbanizacja [%] |
Liczba gmin | Wydatki budżetu 2016[14] [mln zł] | Dochody budżetu 2016[14] [mln zł] | Zadłużenie względem dochodów 2016[14] [%] |
Podmioty wpisane do rejestru REGON na 10 tys. ludności 2013[15] | Przeciętna stopa bezrobocia (30 czerwca 2015)[16] |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
białogardzki | 44 591 | 845,46 | 53 | 67,8 | 4 | 51,10 | 52,29 | 38,7% | 1015 | 25,8% | |
choszczeński | 44 626 | 1327,63 | 34 | 47,4 | 6 | 46,02 | 49,93 | 10,8% | 830 | 23,2% | |
drawski | 53 725 | 1764,24 | 30 | 62,6 | 6 | 67,65 | 65,32 | 36,3% | 1016 | 21,4% | |
goleniowski | 81 372 | 1615,53 | 50 | 52,5 | 6 | 85,84 | 84,46 | 32,0% | 1064 | 9,5% | |
gryficki | 56 761 | 1017,37 | 56 | 50,6 | 6 | 72,12 | 72,52 | 15,7% | 1246 | 19,3% | |
gryfiński | 77 288 | 1869,11 | 41 | 45,6 | 9 | 71,18 | 72,58 | 12,7% | 1020 | 16,8% | |
kamieński | 44 316 | 1003,44 | 44 | 52,4 | 6 | 41,91 | 45,79 | 40,9% | 1484 | 17,0% | |
kołobrzeski | 76 975 | 724,66 | 106 | 62,1 | 7 | 94,61 | 98,33 | 23,0% | 1612 | 9,0% | |
koszaliński | 64 424 | 1653,46 | 39 | 21,2 | 8 | 80,90 | 86,77 | 16,3% | 1070 | 21,7% | |
łobeski | 33 612 | 1065,13 | 32 | 52,9 | 5 | 39,59 | 39,19 | 17,4% | 878 | 24,0% | |
myśliborski | 62 422 | 1182,40 | 53 | 59,0 | 5 | 66,32 | 70,72 | 40,7% | 1014 | 13,5% | |
policki | 85 368 | 665,33 | 128 | 47,3 | 4 | 78,56 | 79,70 | 11,8% | 1355 | 9,8% | |
pyrzycki | 36 614 | 726,00 | 50 | 41,8 | 6 | 42,31 | 43,29 | 38,5% | 896 | 20,5% | |
sławieński | 53 175 | 1043,20 | 51 | 47,1 | 6 | 56,55 | 58,24 | 42,8% | 1021 | 19,5% | |
stargardzki | 119 128 | 1519,94 | 78 | 65,1 | 10 | 102,81 | 109,67 | 25,0% | 1028 | 15,7% | |
szczecinecki | 72 930 | 1765,42 | 41 | 65,1 | 6 | 95,72 | 95,70 | 43,4% | 999 | 21,9% | |
świdwiński | 43 390 | 1093,06 | 40 | 49,8 | 6 | 62,96 | 62,56 | 17,1% | 929 | 21,1% | |
wałecki | 50 204 | 1414,98 | 35 | 61,6 | 5 | 45,26 | 45,99 | 71,9% | 1050 | 15,3% |
Architektura
edytujNa zasoby środowiska kulturowego województwa składają się 2893 zabytki nieruchome oraz 1547 zabytków ruchomych wpisanych do rejestru zabytków, a ponadto obiekty w ewidencji konserwatorskiej[17]. Na obszarze województwa znajdują się trzy obiekty uznane za pomniki historii: zespół katedralny w Kamieniu Pomorskim[18] i zespół kościoła pw. NMP Królowej Świata oraz średniowieczne mury obronne miasta w Stargardzie[19].
Urbanistyka i architektura
edytujUkłady staromiejskie o średniowiecznej metryce, które zachowały rozplanowanie z czasu lokacji. Składają się na nie kościoły farne, ratusze i zespoły zabudowy mieszczańskiej – głównie XIX-wiecznej, ale też kamienicami o metryce starszej XV-XVII-wiecznej. W dobrym stanie zachowały się układy staromiejskie w Cedyni, Darłowie, Dobrej koło Nowogardu, Lipianach, Maszewie, Mieszkowicach, Gryficach, Moryniu, Myśliborzu, Trzebiatowie i Trzcińsku-Zdroju. Odbudowywane są obecnie zespoły staromiejskie w Szczecinie, Stargardzie i Kołobrzegu[17].
Na terenie województwa znajduje się liczna grupa miast z czytelnie zachowanymi murami obronnymi z wieżami, basztami, bramami i fosami pochodzącymi z okresu średniowiecza. Są to unikatowe w kraju zespoły pod względem liczby i walorów zabytkowych. Do najlepiej zachowanych należą mury w Drawsku Pomorskim, Koszalinie, Mieszkowicach, Pyrzycach, Reczu, Stargardzie, Trzcińsku-Zdroju. Wśród nich zachowały się egzemplarze miejskiej architektury obronnej klasy europejskiej, jak na przykład Brama Świecka i Barnkowska w Chojnie, Brama Wolińska w Goleniowie, Brama Wałowa, Młyńska i Pyrzycka w Stargardzie.
W części ośrodków wypoczynkowych utrzymała się architektura uzdrowiskowa związana z rozwojem pod koniec XIX wieku funkcji rekreacyjno-uzdrowiskowych, głównie w pasie nadmorskim (Świnoujście, Kamień Pomorski, Dziwnów, Kołobrzeg), a także w rejonach występowania leczniczych pokładów wód lub błot (Trzcińsko-Zdrój, Połczyn-Zdrój). Architektura ta nawiązuje do wzorców szwajcarskich i południowoniemieckich. Wymienione miasta w większości nadal pełnią funkcje uzdrowiskowo-wypoczynkowe, lecz znacznej degradacji ulega układ i zabudowa, czyli te elementy układu przestrzennego, które decydują o atrakcyjności wielu historycznych i tradycyjnych europejskich miejscowości uzdrowiskowych[17].
Zachowały się układy ruralistyczne (wiejskie) o średniowiecznej metryce o czytelnych układach lokacyjnych okolnicowych, owalnicowych lub ulicowych, z zachowaną zabudową zagrodową murowaną i ryglową z XIX wieku, z przykładami starszej XVIII-wiecznej zabudowy (np. w rejon Pyrzyc, pasa nadmorskiego).
Zamki, rezydencje
edytujWojewództwo zachodniopomorskie posiada zamki będące ośrodkami władzy książąt pomorskich i biskupów. Najbardziej okazałymi są Zamek Książąt Pomorskich w Szczecinie oraz Zamek Książąt Pomorskich w Darłowie. Następne zamki znajdują się w Białogardzie, Pęzinie, Swobnicy, Świdwinie. Relikty zamków mieszczą się w Dobrej koło Nowogardu, Drawnie, Starym Drawsku, Golczewie, Karlinie, Moryniu, Złocieńcu.
Na terenie województwa znajdują się rezydencje pomorskie, będące założeniami dworsko-pałacowo-parkowymi z folwarkami, wpisane są w krajobraz większości wsi pomorskich. Większość XIX-wieczna, ale także starsze, XVIII-wieczne rezydencje, jak np. unikatowe barokowe założenia w Świerznie i Niepołcku. Budowle rezydencjonalne prezentują charakterystyczny dla XIX wieku eklektyzm. Z wielu dawnych rezydencji pozostały tylko parki z cennym starodrzewem, jak na przykład park w Zatoni Dolnej, który ma walory ponadlokalne[17].
Obiekty sakralne
edytujOd średniowiecza po XIX wiek obiekty sakralne były i pozostały dominantami w zabudowie miast i wsi. Najstarsze pomorskie obiekty sakralne datuje się na XII-XIII wiek. Należą do nich romańskie i wczesnogotyckie kościoły granitowe. Jest to grupa świątyń miejskich i wiejskich położonych w południowo-zachodniej części województwa, będąca kontynuacją tego typu budowli po zachodniej stronie Odry (między innymi w gminie Moryń, Chojna, Mieszkowice). Do budowli sakralnych o największych walorach zalicza się katedra w Kamieniu Pomorskim wraz z zabudową Osiedla Katedralnego i stargardzka kolegiata NMP Królowej Świata[a] oraz katedra NMP w Kołobrzegu[17]. W rejonach północno-wschodnich województwa (charakterystyczne dla tych terenów) występuje ponad 70 wiejskich kościołów o konstrukcji ryglowej (głównie wiejskich) z XVII-XVIII wieku[17].
Na Pomorzu Zachodnim prowadziły działalność zakony cystersów, joannitów, norbertanów i templariuszy, które wybudowały w średniowieczu zespoły zabudowań klasztornych w Bierzwniku, Chwarszczanach, Cedyni, Kołbaczu, Marianowie, Jasienicy, Pełczycach, Rurce, Bukowie Morskim.
Zabytki techniki
edytujNa terenie województwa zachowało się wiele zabytki techników i przemysłu, które mają walory zabytkowe, a jednocześnie są użytkowane współcześnie. Świadectwa rozwoju myśli technicznej są związane przede wszystkim z rozwojem przemysłu w XIX wieku, a obiekty militarne świadczą o strategicznym położeniu terenów woj. zachodniopomorskiego. Do pierwszej grupy należą młyny i wiatraki kontynuujące tradycje młynarskie sięgające średniowiecza. Działają małe elektrownie wodne i inne urządzenia hydrotechniczne budowane na większych rzekach regionu: Odrze, Redze, Inie, Drawie, Parsęcie. Funkcjonują zespoły urządzeń hydrotechnicznych rzeki Odry – system kanałów, śluz, jazów między innymi Polderu Cedyńskiego i Międzyodrza. Zachowały się kolejowe linie wąskotorowe, obecnie w większości zlikwidowane, a część funkcjonuje (linie Gryfice – Rewal i Koszalin – Wielino).
Do drugiej grupy zabytków sztuki militarnej należą umocnienia w rejonie Odry i Wału Pomorskiego, pasa nadmorskiego, pozostałości twierdzy kołobrzeskiej oraz zespół XIX-wiecznych fortów w Świnoujściu. Obiektami charakterystycznymi dla nadmorskiego położenia województwa są XIX-wieczne latarnie morskie (w Świnoujściu, Niechorzu, Kołobrzegu) oraz porty (w Szczecinie, Darłowie, Kołobrzegu).
Archeologia
edytujNa terenie województwa występują licznie zabytki archeologiczne, będące świadectwem najdawniejszych dziejów Pomorza Zachodniego, jak na przykład grobowce megalityczne z epoki kamienia w rejonie Dolic, Przelewic; grodziska kultury łużyckiej, głównie z okresu wczesnego średniowiecza; cmentarzyska kurhanowe w rejonach Wolina, Dolic, Osiny, Przelewic, Trzebiatowa, koło Świelubia; cmentarzysko kurhanowe z kręgami kamiennymi w Grzybnicy koło Koszalina; grodzisko wyżynne, port wczesnośredniowieczny, cmentarzysko ciałopalne w Budzistowie.
Urbanizacja
edytujW województwie zachodniopomorskim jest 66 miast, w tym 5 miast prezydenckich, w tym 3 miasta na prawach powiatu.
Liczba ludności według danych z 30 czerwca 2023[1] i powierzchnia[20] według danych Głównego Urzędu Statystycznego z 30 czerwca 2014 r. (podkreślone zostały siedziby powiatów, wytłuszczone miasta na prawach powiatu):
Miasta prezydenckie:
Herb | Miasto | Ludność | Powierzchnia [km²] |
---|---|---|---|
Szczecin | 390.278 | 300,55 | |
Koszalin | 105.905 | 98,34 | |
Stargard | 66.816 | 48,08 | |
Kołobrzeg | 43.614 | 25,67 | |
Świnoujście | 39.189 | 197,23 |
Miasta pozostałe:
Herb | Miasto | Ludność | Powierzchnia [km²] |
---|---|---|---|
Szczecinek | 37.701 | 48,48 | |
Police | 29.827 | 37,31 | |
Wałcz | 23.691 | 38,17 | |
Białogard | 22.561 | 25,73 | |
Goleniów | 21.605 | 11,78 | |
Gryfino | 19.845 | 9,58 | |
Nowogard | 15.748 | 12,44 | |
Gryfice | 15.472 | 12,40 | |
Świdwin | 14.605 | 22,38 | |
Choszczno | 13.986 | 9,58 | |
Barlinek | 13.049 | 17,55 | |
Dębno | 12.947 | 19,51 | |
Darłowo | 12.643 | 20,21 | |
Złocieniec | 12.106 | 32,28 | |
Pyrzyce | 11.873 | 38,79 | |
Sławno | 11.839 | 15,83 | |
Drawsko Pomorskie | 11.248 | 22,33 | |
Myślibórz | 10.358 | 15,04 | |
Łobez | 9.534 | 12,84 | |
Trzebiatów | 9.388 | 10,25 | |
Kamień Pomorski | 8.330 | 10,74 | |
Chojna | 7.339 | 12,12 | |
Połczyn-Zdrój | 7.310 | 7,21 | |
Czaplinek | 6.699 | 13,62 | |
Sianów | 6.498 | 15,88 | |
Karlino | 5.480 | 9,40 | |
Międzyzdroje | 4.928 | 4,50 | |
Borne Sulinowo | 4.896 | 18,15 | |
Wolin | 4.682 | 14,47 | |
Kalisz Pomorski | 4.042 | 11,96 | |
Resko | 3.908 | 4,49 | |
Lipiany | 3.810 | 5,54 | |
Bobolice | 3.757 | 4,77 | |
Płoty | 3.713 | 4,12 | |
Barwice | 3.472 | 7,52 | |
Mieszkowice | 3.357 | 4,73 | |
Maszewo | 3.307 | 5,54 | |
Mirosławiec | 2.999 | 2,13 | |
Chociwel | 2.991 | 3,67 | |
Polanów | 2.824 | 7,37 | |
Mielno | 2.753 | 33,45 | |
Gościno | 2.701 | 5,70 | |
Recz | 2.647 | 12,40 | |
Węgorzyno | 2.632 | 6,85 | |
Golczewo | 2.502 | 7,42 | |
Stepnica | 2.486 | 3,40 | |
Pełczyce | 2.414 | 13,07 | |
Tychowo | 2.354 | 4,10 | |
Dziwnów | 2.320 | 4,97 | |
Dobrzany | 2.183 | 5,34 | |
Drawno | 2.166 | 5,03 | |
Człopa | 2.163 | 6,27 | |
Trzcińsko-Zdrój | 2.125 | 2,33 | |
Biały Bór | 2.089 | 12,82 | |
Dobra | 2.025 | 2,37 | |
Tuczno | 1.788 | 9,21 | |
Ińsko | 1.781 | 7,48 | |
Moryń | 1.623 | 5,54 | |
Cedynia | 1.473 | 1,67 | |
Suchań | 1.401 | 3,57 | |
Nowe Warpno | 1.064 | 24,51 |
Gospodarka
edytujRok | PKB [mln zł] | Wzrost PKB | Źródło danych |
---|---|---|---|
2011 | 57 698 | 5,5% | [21] |
2010 | 54 672 | 4,4% | [21] |
2009 | 52 389 | 2,0% | [22] |
2008 | 51 375 | 9,5% | [22] |
2007 | 46 904 | 9,4% | [22] |
2006 | 42 887 | 5,8% | [23] |
2005 | 40 533 | 6,3% | [24] |
2004 | 38 143 | bd. | [25] |
W 2012 r. produkt krajowy brutto woj. zachodniopomorskiego wynosił 60,85 mld zł, co stanowiło 3,8% PKB Polski. Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca wynosił 35,3 tys. zł (84,3% średniej krajowej), co plasowało zachodniopomorskie na 8. miejscu względem innych województw[26].
Przeciętne miesięczne wynagrodzenie mieszkańca woj. zachodniopomorskiego w 1. kwartale 2014 roku wynosiło 3588,62 zł, co lokowało je na 8. miejscu względem wszystkich województw[27].
Według danych z 2013 roku na terenie województwa było zarejestrowanych 212,4 tys. prywatnych podmiotów gospodarczych, z czego 164,1 tys. stanowiły osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą. Było zarejestrowanych 16,1 tys. spółek handlowych, a 4,7 tys. z nich miało udział kapitału zagranicznego. Ponadto było 7,1 tys. podmiotów gospodarczych w sektorze publicznym[28].
Pod koniec września 2019 r. liczba zarejestrowanych bezrobotnych w województwie obejmowała ok. 40,2 tys. mieszkańców, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 6,5% do aktywnych zawodowo[29]. Rynek pracy województwa charakteryzuje się dużą sezonowością, gdzie znaczna liczba miejsc pracy jest generowana okresowo w rolnictwie i turystyce, szczególnie w pasie nadmorskim. Poza sezonem powstałe miejsca pracy zanikają[30].
Według danych z 2013 r. 5,7% mieszkańców w gospodarstwach domowych woj. zachodniopomorskiego miało wydatki poniżej granicy ubóstwa skrajnego (tzn. znajdowało się poniżej minimum egzystencji)[31].
W 2012 r. produkcja sprzedana przemysłu w woj. zachodniopomorskim wynosiła 34,0 mld zł, co stanowiło 2,9% produkcji przemysłu Polski. Sprzedaż produkcji budowlano-montażowej w zachodniopomorskim wynosiła 7,0 mld zł, co stanowiło 4,3% produkcji budowlano-montażowej Polski[32].
Działalność i miejsce pracy | Liczba pracujących [tys.] |
Ilość pracujących |
---|---|---|
Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo | 50,0 | 9,90% |
Przemysł | 100,1 | 19,81% |
Budownictwo | 35,2 | 6,97% |
Handel; naprawa pojazdów samochodowych | 84,3 | 16,68% |
Transport i gospodarka magazynowa | 34,0 | 6,73% |
Zakwaterowanie i gastronomia | 16,1 | 3,19% |
Informacja i komunikacja | 7,6 | 1,51% |
Działalność finansowa i ubezpieczeniowa | 10,8 | 2,14% |
Obsługa rynku nieruchomości | 7,9 | 1,57% |
Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna | 17,0 | 3,37% |
Administrowanie i działalność wspierająca | 16,3 | 3,22% |
Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne | 31,0 | 6,14% |
Edukacja | 46,0 | 9,09% |
Opieka zdrowotna i pomoc społeczna | 33,3 | 6,59% |
Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją | 6,1 | 1,21% |
Pozostała działalność usługowa | 9,5 | 1,89% |
Ogółem (Σ) | 505,5 | 100% |
Na terenie województwa utworzono 20 podstref czterech różnych specjalnych stref ekonomicznych, gdzie inwestorzy korzystają z ulg podatkowych.
Strefa ekonomiczna | Gminy w których utworzono podstrefy |
---|---|
Kostrzyńsko-Słubicka Specjalna Strefa Ekonomiczna | Barlinek, Białogard (miasto), Dębno, Kamień Pomorski, Łobez, Gryfino, Goleniów, Karlino, Nowogard, Pełczyce, Szczecin |
Pomorska Specjalna Strefa Ekonomiczna | Stargard (miasto) |
Słupska Specjalna Strefa Ekonomiczna | Biesiekierz, Kalisz Pomorski, Karlino, Koszalin, Polanów, Szczecinek (miasto), Tychowo, Wałcz (miasto), Darłowo |
Specjalna Strefa Ekonomiczna Euro-Park Mielec | Szczecin |
Rolnictwo
edytujZiemiopłód | Zbiór [tys. ton] |
Powierzchnia zasiewu [tys. ha] |
---|---|---|
pszenica | 908,2 | 394,6 |
żyto | 233,5 | 166,9 |
jęczmień | 257,7 | 69,5 |
owies | 133,7 | 60,5 |
pszenżyto | 238,7 | 39,5 |
ziemniaki | 351,7 | 58,1 |
buraki cukrowe | 555,6 | 15,1 |
rzepak i rzepik | 299,9 | 12,1 |
siano łąkowe | 427,6 | 116,5 |
W 2009 r. użytki rolne obejmowały ogółem 925,3 tys. ha, z czego grunty orne stanowiły 76,3%, sady – 1,6%, łąki – 11,6%, pastwiska – 3,5%, pozostałe użytki – 7,0%[35]. W 2010 r. ogółem powierzchnia zasiewów w województwie obejmowała 662,0 tys. ha, z których najwięcej (25,2%) zajmował zasiew pszenicy. Zbiory samych zbóż wynosiły 1861,0 tys. ton, co stanowiło 6,8% zbiorów zbóż z całej Polski[34].
W 2008 r. na obszarze woj. zachodniopomorskiego było 59,6 tys. gospodarstw rolnych, z czego 99,24% było gospodarstwami indywidualnymi. Najczęściej (tj. 12%) gospodarstwo miało areał wynoszący od 5 do 10 ha dla użytków rolnych[36].
Transport
edytujTransport drogowy
edytujKategoria dróg | Łączna długość | % nawierzchni utwardzonej |
% nawierzchni ulepszonej[b] |
---|---|---|---|
Drogi krajowe | 1 141,4 km | 100% | 100% |
Drogi wojewódzkie | 2 114,9 km | 100% | 99,9% |
Drogi powiatowe | 7 872,5 km | 91,2% | 85,1% |
Drogi gminne | 7 111,6 km | 44,0% | 32,4% |
Razem (Σ) | 18 240,4 km | 74,4% | 67,2% |
Według danych z 31 grudnia 2009 w woj. zachodniopomorskim było 18,2 tys. km dróg publicznych, w tym 1141 km dróg krajowych i 2115 km dróg wojewódzkich. 22,8% dróg krajowych i 13,7% dróg wojewódzkich przebiegało przez miasta[37].
Według danych z 31 grudnia 2008 w woj. zachodniopomorskim było 855,3 tys. zarejestrowanych pojazdów, z czego 649,7 tys. stanowiły samochody osobowe, 106,9 tys. samochody ciężarowe, a 47,1 tys. motocykle[38].
W 2009 r. na zachodniopomorskich drogach miało miejsce 1818 wypadków drogowych, w których zginęło 206 osób, a 2237 osób zostało rannych[39].
Dla obszaru województwa zachodniopomorskiego został utworzony w Szczecinie oddział Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad[40], który wykonuje zadania zarządcy dróg krajowych, ekspresowych i autostrad[41]. Z obszaru jego działania został wyłączony odcinek 12 km drogi ekspresowej S3 przy granicy województwa, którym zarządza oddział GDDKiA w Zielonej Górze[42]. Oddział GDDKiA w Szczecinie utworzył 7 rejonów (komórki organizacyjne): Koszalin, Lipiany, Nowogard, Stargard, Szczecin, Szczecinek, Wałcz, które wypełniają szczegółowe zadania[43].
Zarządcą dróg wojewódzkich jest Zarząd Województwa Zachodniopomorskiego, który powołał jednostkę organizacyjno-budżetową Zachodniopomorski Zarząd Dróg Wojewódzkich w Koszalinie będący administratorem sieci dróg wojewódzkich[46]. Zarządza on drogami wojewódzkimi o łącznej długości 2093,3 km[47], w zakresie planowania, budowy, przebudowy, remontu, utrzymania i ochrony dróg[48][49]. Zarząd dróg utworzył 7 terenowych komórek organizacyjnych w postaci Rejonów Dróg Wojewódzkich (Białogard, Chojna, Drawsko Pomorskie, Gryfice, Koszalin, Pyrzyce, Stargard)[50][51].
- 102 • 103 • 105 • 106 • 107 • 108 • 109 • 110 • 112 • 113 • 114 • 115 • 119 • 120 • 121 • 122 • 124 • 125 • 126 • 127 • 128 • 129 • 130 • 141 • 142 • 144 • 146 • 147 • 148 • 151 • 152 • 156 • 160 • 162 • 163 • 165 • 166 • 167 • 168 • 169 • 171 • 172 • 173 • 175 • 177 • 178 • 179 • 201 • 203 • 205 • 206 • 208 • 209
Transport kolejowy
edytujWedług danych z 31 grudnia 2009 r. na obszarze woj. zachodniopomorskiego było 1206 km linii kolejowych normalnotorowych, z czego 35,2% miało dwa lub więcej torów. Zelektryfikowanych było 62,5% wszystkich linii[52].
Według danych z 2023 r. największymi stacjami w województwie pod względem liczby obsłużonych pasażerów były: Szczecin Główny (5,73 mln), Stargard (1,95 mln), Koszalin (1,57 mln), Kołobrzeg (1,55 mln) oraz Szczecin Dąbie (1,12 mln)[53]. Największą stacją towarową w regionie był Szczecin Port Centralny.
Największymi obiektami infrastruktury kolejowej w województwie są: szczeciński węzeł kolejowy i stargardzki węzeł kolejowy.
Tabor kolejowy
edytujWojewództwo zachodniopomorskie jest obecnie właścicielem 13 pojazdów spalinowych (w tym jednego muzealnego), 42 elektrycznych i 12 dwunapędowych. Pojazdy te są udostępnione spółce Polregio w celu realizacji połączeń pociągami osobowymi na terenie województwa oraz przyległych (m.in. do Słupska, Poznania czy Zielonej Góry)[54]. Stacjonują w dwóch lokomotywowniach – Szczecin Wzgórze Hetmańskie oraz Kołobrzeg. Województwo jako pierwsze w Polsce zamówiło dwa elektryczno-spalinowe zespoły trakcyjne z opcją na kolejne 10 sztuk[55]. Po dostarczeniu dwóch egzemplarzy zamówiono pięć dodatkowych pojazdów[56].
Seria | Typ | Rodzaj napędu | Numery | Liczba | Producent | Lata dostaw | |
---|---|---|---|---|---|---|---|
SN61 | spalinowy | 183[f] | 1 | Ganz-MÁVAG | 1972 | [57][58] | |
SA103 | 214Ma | spalinowy | 008 ÷ 010 | 3 | Pesa | 2005 | [59] |
SA136 Atribo | 219M | spalinowy | 001 ÷ 006, 010 ÷ 012 | 9 | Pesa | 2010–2011 | [59][60][61] |
EN57AL | 5B/6B | elektryczny | 1527 | 1 | Pafawag[g] | 1983[g] | [62][63][64] [65] |
EN63A Impuls | 36WEa | elektryczny | 031 ÷ 048 | 18 | Newag | 2017–2018 | [66] |
ED78 Impuls | 31WE | elektryczny | 001 ÷ 009, 011 ÷ 013, 015, 017 ÷ 021, 025 ÷ 028 | 22 | Newag | 2013–2018 | [67][66] |
EN63H Impuls | 36WEh | elektryczno-spalinowy | 001 ÷ 012 | 12 | Newag | 2020–2022 | [55][68][69] |
31WEbb Impuls | 31WEbb | elektryczny | 020 | 1 | Newag | 2024 | [70] |
Transport wodny
edytujNa wybrzeżu województwa zachodniopomorskiego znajduje się pięć morskich portów handlowych: w Szczecinie, Świnoujściu, Kołobrzegu, Policach i Darłowie oraz 9 małych portów bałtyckich i 13 przystani rybackich. Na terenie województwa realizowane jest ok. 90% pasażerskiego ruchu promowego i 47% przeładunków w Polsce. Z uwagi na zły stan techniczny małe porty i przystanie wymagają kosztownych prac modernizacyjnych[71]. Prawnie na terenie województwa ustalono 18 portów morskich i 8 przystani morskich.
Region ma dogodny układ śródlądowych dróg wodnych łączących porty ujścia Odry z krajami UE, a szczególnie z Niemcami. Aktualny stan zabudowy hydrotechnicznej drogi wodnej na odcinku Szczecin-Kostrzyn nad Odrą nie pozwala na pełne wykorzystanie jej możliwości transportowych[71].
- Transport morski:
- Transport śródlądowy:
- międzynarodowa droga wodna: Świnoujście – Szczecin – Gryfino – Widuchowa – Hohensaaten – Eberswalde – Berlin
- Odrzańska Droga Wodna
- port Szczecin – port Police
Na terenie woj. zachodniopomorskiego utworzono 8 morskich przejść granicznych w: Darłowie, Dziwnowie, Kołobrzegu, Mrzeżynie, Nowym Warpnie, Trzebieży, Szczecinie i Świnoujściu.
Transport lotniczy
edytujNa obszarze województwa zlokalizowane są następujące lotniska:
- port lotniczy Szczecin-Goleniów – port lotniczy należący do podstawowej sieci lotnisk w kraju. W pełni przystosowany do obsługi cywilnego ruchu pasażerskiego i towarowego, zgodnie z wymogami ICAO. Jest również lotniczym przejściem granicznym[72],
- Szczecin-Dąbie – lotnisko cywilne o nawierzchni trawiastej (aeroklub, baza lotnictwa sanitarnego),
- lotniska wojskowe: Świdwin, Mirosławiec, Oleszno, Darłowo,
- lotniska powojskowe (których infrastruktura lotniskowa jest na ogół zdewastowana): Płoty, Dziwnów, Zegrze Pomorskie, Borne Sulinowo, Stargard-Kluczewo, Chojna, Wilcze Laski, Bagicz, Broczyno-Trzciniec.
Transport rowerowy
edytujNa terenie województwa trwa budowa 4 głównych tras rowerowych[73][74][75][76]:
Turystyka
edytujW ciągu całego 2008 roku z obiektów znajdujących się na terenie województwa skorzystało 1,74 mln turystów, z których 21,8% stanowili turyści zagraniczni. Największy napływ turystów miał miejsce w czerwcu, lipcu i sierpniu, kiedy łączna liczba turystów wynosiła 45,7% z całego roku[77]. W 2008 roku na terenie województwa znajdowało się 840 obiektów zbiorowego zakwaterowania, które posiadały 107 800 miejsc noclegowych. W województwie było 178 obiektów hotelowych mających 14 877 miejsc noclegowych. Najwięcej miejsc, tj. 49 976 posiadały ośrodki wczasowe, których było 8342[77].
Demografia
edytujStruktura demograficzna mieszkańców woj. zachodniopomorskiego według danych z 31 grudnia 2007[78]:
Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
---|---|---|---|---|---|---|
Jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
Populacja | 1 692 271 | 100 | 870 319 | 51,43 | 821 952 | 48,57 |
Wiek przedprodukcyjny (0–17 lat) | 329 706 | 19,48 | 160 630 | 9,49 | 169 076 | 9,99 |
Wiek produkcyjny (18–65 lat) | 1 115 412 | 65,91 | 539 463 | 31,88 | 575 949 | 34,03 |
Wiek poprodukcyjny (powyżej 65 lat) | 247 153 | 14,6 | 170 226 | 10,06 | 76 927 | 4,55 |
Struktura demograficzna mieszkańców woj. zachodniopomorskiego według danych z 30 czerwca 2012[79]: Liczba ludności (dane z 30 czerwca 2012):
Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | ||||
---|---|---|---|---|---|---|
osób | % | osób | % | osób | % | |
Ogółem | 1 722 149 | 100 | 883 318 | 51,29 | 838 831 | 48,71 |
Miasto | 1 184 590 | 68,79 | 616 692 | 35,81 | 567 898 | 32,98 |
Wieś | 537 559 | 31,21 | 266 626 | 15,48 | 270 933 | 15,73 |
Struktura płci i wieku w województwie zachodniopomorskim według danych z 30 czerwca 2008 roku[80]:
W 2002 r. w powszechnym spisie ludności na 1 698 214 mieszkańców woj. zachodniopomorskiego przeważająca większość zdeklarowała narodowość polską. Największą grupą obywateli polskich w województwie należącą do mniejszości narodowej lub etnicznej była mniejszość ukraińska, do której należało 3703 osób, co stanowiło 0,218% ogółu mieszkańców. Drugą grupą była mniejszość niemiecka licząca 1014 osób, stanowiącą 0,0597% mieszkańców[81].
Tylko 1 osoba w woj. zachodniopomorskim zadeklarowała używanie w kontaktach domowych języka kaszubskiego, który jest językiem regionalnym Pomorza[81].
Mniejszość | Liczba osób | Procentowy udział w województwie | Liczba osób deklarujących używanie w kontaktach domowych języka mniejszości | Procentowy udział w województwie |
---|---|---|---|---|
Mniejszość białoruska | 117 | 0,0069% | 39 | 0,0023% |
Mniejszość czeska | 6 | 0,0004% | 11 | 0,0007% |
Mniejszość litewska | 67 | 0,0039% | 23 | 0,0013% |
Mniejszość łemkowska | 66 | 0,0039% | 25 | 0,0015% |
Mniejszość niemiecka | 1014 | 0,0597% | 5581 | 0,3286% |
Mniejszość ormiańska | 8 | 0,0005% | 13 | 0,0008% |
Mniejszość romska | 699 | 0,0412% | 768 | 0,0452% |
Mniejszość rosyjska | 221 | 0,0130% | 618 | 0,0364% |
Mniejszość słowacka | 2 | 0,0001% | 12 | 0,0007% |
Mniejszość tatarska | 9 | 0,0001% | 0 | 0,0000% |
Mniejszość ukraińska | 3703 | 0,2180% | 2407 | 0,1417% |
Mniejszość żydowska | 44 | 0,0026% | 3 | 0,0002% |
- Piramida wieku mieszkańców W. zachodniopomorskiego w 2014 roku[82].
Religia
edytujKultura
edytujNa terenie województwa w 2008 roku znajdowało się 482 placówek bibliotecznych i 24 kina stałe[83]. Działały 22 muzea, 12 teatrów i instytucji muzycznych, 15 galerii i salonów sztuki[78].
W 2014 placówek muzealnych było 32, w tym 14 miało status muzeum w rozumieniu ustawodawczym. Cztery z nich kontynuują tradycje instytucji sprzed czasów II wojny światowej (Muzeum Narodowe w Szczecinie oraz Skarbiec Katedralny w Kamieniu Pomorskim, muzeum w Koszalinie i Darłowie), a w tych powyższych (poza kamieńskim) oraz w Muzeum Pojezierza Myśliborskiego w Myśliborzu, Muzeum Archeologiczno-Historyczne w Stargardzie, Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu, a także Muzeum Regionalne w Szczecinku udostępniają również swoje zbiory biblioteczne. Większość z powyższych (z wyłączeniem placówek w Kamieniu Pomorskim i Myśliborzu), a także Muzeum Historii Ziemi Kamieńskiej w Kamieniu Pomorskim oraz Zamek Książąt Pomorskich w Szczecinie posiada w swoich zbiorach starodruki[84].
Największą biblioteką jest Książnica Pomorska im. Stanisława Staszica w Szczecinie, która 31 grudnia 2006 r. posiadała 1,05 mln książek i czasopism, a także 453,8 tys. pozycji ze zbiorów specjalnych[85].
Tradycje
edytujNa liście produktów tradycyjnych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi znajduje się 32 produktów z woj. zachodniopomorskiego[86]:
- Pasztet z gęsi
- Szynka świdwińska
- Kiełbasa krucha domowa
- Paprykarz szczeciński
- Sielawa wędzona z Pojezierza Drawskiego
- Sieja miedwieńska (sieja miedwiańska)
- Miedwieńskie (miedwiańskie) ryby wędzone
- Śledzie po szczecińsku
- Jeziorowy ogórek kiszony
- Kapusta kiszona z beczki
- Ogórek kołobrzeski
- Konfitura szczecińska z owoców róży
- Konfitura szczecińska z zielonych pomidorów
- Ziemniak wyszoborski
- Chleb razowy koprzywieński
- Pierniki szczecińskie
- Chleb wiejski wojenny
- Chleb gwdowski
- Choszczeńska strucla z makiem
- Miód drahimski
- Miody przelewickie
- Miody wałeckie
- Akacjowy miód cedyński
- Miody z Lasu Świętej Marii
- Miody Puszczy Barlineckiej
- Miody Pojezierza Choszczeńskiego
- Pasztecik szczeciński
- Kiszka szwedzka
- Miód pitny trójniak
- Nalewka ze śliwek z Dębiny
- Wino ze śliwek
- Grzyby marynowane z szyszką
Na Pomorzu Zachodnim kultywowane są tradycje związane z morzem, m.in. w formie imprez cyklicznych jak czerwcowe Dni Morza w Szczecinie i Łarpia Sail Festival w Policach[87].
Oświata
edytujRealizacją polityki oświatowej na terenie województwa kieruje Zachodniopomorski Kurator Oświaty. Kuratorium ma siedzibę w Szczecinie, posiadając także 2 delegatury: w Koszalinie i Wałczu[88].
Na obszarze woj. zachodniopomorskiego znajdowało się 475 szkół podstawowych, 254 gimnazjów, 125 techników, 116 liceów ogólnokształcących, 22 szkoły artystyczne, 127 szkół policealnych dla dorosłych[78].
W 2012 r. w województwie funkcjonowało 20 szkół wyższych, na których studiowało ogółem 62,5 tys. osób. Największą zachodniopomorską uczelnią wyższą jest Uniwersytet Szczeciński, na którym według danych z 30 listopada 2012 r. studiowało 19,7 tys. osób[89]. W roku akademickim 2007/08 na 10 tys. mieszkańców województwa przypadało 448,6 studentów[90].
Samorząd województwa prowadzi dwie placówki doskonalenia nauczycieli, których celem jest zapewnienie dostępu do różnorodnych form doskonalenia i dokształcania oraz kompleksowej informacji pedagogicznej. Na obszarze całego województwa działa Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli z siedzibą w Szczecinie, która ma także oddziały zamiejscowe w: Goleniowie, Gryficach, Myśliborzu, Pyrzycach i Świnoujściu[91]. Na terenie powiatów: białogardzkiego, drawskiego, kołobrzeskiego, koszalińskiego, sławieńskiego, świdwińskiego, szczecineckiego i w Koszalinie działa Centrum Edukacji Nauczycieli w Koszalinie[92].
Sport
edytujNa terenie województwa w 2008 r. we wszystkich dyscyplinach działało 643 klubów sportowych, w których ćwiczyło łącznie 43,1 tys. osób[93].
W najwyższych rozgrywkach krajowych w 2014 r. w Polskiej Lidze Koszykówki z woj. zachodniopomorskiego grały 2 drużyny: AZS Koszalin oraz Wilki Morskie Szczecin. Drużyną grającą w Ekstraklasie piłki nożnej jest Pogoń Szczecin. W najwyższej lidze futsalu Ekstraklasie gra zespół Pogoń 04 Szczecin. W najwyższej klasie kobiecych rozgrywek siatkarskich gra KPS Chemik Police. W Superlidze piłki ręcznej mężczyzn gra Gaz-System Pogoń Szczecin, a Superlidze piłki ręcznej kobiet grają: Energa AZS Koszalin i SPR Pogoń Baltica Szczecin.
Największym obiektem sportowym w województwie jest Stadion Miejski w Szczecinie, który może pomieścić 21 tys. osób. Stadion jest wykorzystywany do meczów piłki nożnej. Stadiony lekkoatletyczne znajdują się w Szczecinie, Białogardzie oraz w Koszalinie[94][95].
Administracja i polityka
edytujChoć sejmik, marszałek i wojewoda rezydują w Szczecinie, to niektóre instytucje rangi wojewódzkiej mają swą główną siedzibę w Koszalinie.
Samorząd województwa
edytujOrganem stanowiącym samorządu jest Sejmik Województwa Zachodniopomorskiego, składający się z 30 radnych, którzy są wybierani przez mieszkańców województwa w 5 okręgach wyborczych. Siedzibą sejmiku województwa jest Szczecin. Sejmik wybiera organ wykonawczy województwa, którym jest zarząd województwa, składający się z 5 członków z przewodniczącym mu marszałkiem. W Koszalinie znajduje się także wydział zamiejscowy urzędu marszałkowskiego[96].
W 2016 r. wydatki budżetu samorządu woj. zachodniopomorskiego wynosiły 576,75 mln zł, a dochody budżetu 667,4 mln zł. Zobowiązania (dług publiczny) samorządu według danych na koniec 2016 r. wynosiły 272,4 mln zł, co stanowiło 40,8% wysokości wykonywanych dochodów. Największe środki z budżetu samorządu województwa przeznacza się na transport i łączność (w 2016 r. – 51,8% wydatków tj. 298,9 mln zł)[97].
Rok | Wykonane wydatki [mln zł] | Wykonane dochody [mln zł] | Zobowiązania [mln zł] | Wskaźnik zadłużenia do dochodu [%] |
---|---|---|---|---|
2016[98] | 576,75 | 667,42 | 272,39 | 40,8% |
2015[99] | 738,58 | 770,23 | 315,81 | 41,0% |
2014[100] | 870,66 | 844,64 | 323,50 | 38,3% |
2013[101] | 829,58 | 792,32 | 308,39 | 38,9% |
2012[102] | 822,68 | 786,68 | 267,70 | 34,0% |
2011[103] | 852,51 | 743,12 | 250,23 | 33,7% |
2010[104] | 786,13 | 735,79 | 153,86 | 20,9% |
2009[105][106] | 1091,43 | 1075,12 | 53,75 | 5,0% |
2008[107][106] | 536,04 | 541,06 | 37,23 | 6,9% |
2007[108][106] | 452,16 | 485,80 | 62,25 | 12,8% |
2006[109] | 376,07 | 375,10 | 60,00 | 16,0% |
2005[110] | 328,32 | 272,66 | 53,30 | 19,5% |
2004[111] | 235,00 | 254,60 | 8,01 | 3,1% |
2003[112] | 210,36 | 203,44 | 8,76 | 4,3% |
2002[113] | 200,70 | 201,52 | 2,64 | 1,3% |
Zobowiązania (dług publiczny) samorządu woj. zachodniopomorskiego w mln zł w latach 2002–2016:
W 2012 r. przeciętne zatrudnienie administracji samorządu wojewódzkiego wynosiło 1443 osoby[114].
Marszałkowie Województwa Zachodniopomorskiego:
- Zbigniew Zychowicz – (od 6 listopada 1998 do 26 stycznia 2000)[115][116]
- Józef Jerzy Faliński – (od 26 stycznia 2000)[117]
- Zygmunt Meyer – (od 9 grudnia 2002)[118]
- Norbert Obrycki – (od 18 grudnia 2006 do 22 kwietnia 2008)[119][120]
- Władysław Husejko – (od 22 kwietnia 2008)[121]
- Olgierd Geblewicz – (od 29 listopada 2010)[122]
Komitet Wyborczy | Liczba radnych |
---|---|
KW Platforma Obywatelska | 12/30
|
KW Polskie Stronnictwo Ludowe | 7/30
|
KW Prawo i Sprawiedliwość | 6/30
|
KW SLD Lewica Razem | 4/30
|
KWW Pomorze Zachodnie | 1/30
|
Budżety jednostek samorządu terytorialnego w woj. zachodniopomorskim
edytujW 2013 r. wydatki budżetów wszystkich samorządów powiatów wynosiły 1266,4 mln zł, a dochody budżetów 1223,3 mln zł. Zadłużenie samorządów powiatów na koniec 2013 r. wynosiło 370,0 mln zł, co stanowiło 30,2% wysokości wykonywanych dochodów[124].
W 2013 r. wydatki budżetów wszystkich samorządów miast na prawach powiatu wynosiły 2465,1 mln zł, a dochody budżetów 2436,4 mln zł. Zadłużenie samorządów miast na prawach powiatu na koniec 2013 r. wynosiło 1310,9 mln zł, co stanowiło 53,8% wysokości wykonywanych dochodów[125].
W 2013 r. wydatki budżetów wszystkich samorządów gminnych wynosiły 4057,1 mln zł, a dochody budżetów 4056,9 mln zł. Zadłużenie samorządów gminnych na koniec 2013 r. wynosiło 1688,1 mln zł, co stanowiło 41,6% wysokości wykonywanych dochodów[126].
Administracja państwowa
edytujW 2012 r. przeciętne zatrudnienie administracji państwowej w województwie wynosiło 7285 osób[114].
Terenowym organem administracji rządowej jest Wojewoda Zachodniopomorski, wyznaczany przez Prezesa Rady Ministrów. Siedzibą wojewody jest Szczecin[127], gdzie znajduje się urząd wojewódzki. Działa także delegatura urzędu w Koszalinie[128][129].
Wojewodowie Zachodniopomorscy:
- Władysław Lisewski – od 1 stycznia 1999 do 20 października 2001
- Stanisław Wziątek – od 20 października 2001 do 17 października 2005
- Robert Krupowicz – od 12 grudnia 2005 do 29 listopada 2007
- Marcin Zydorowicz – od 29 listopada 2007 do 27 lutego 2014
- Marek Tałasiewicz – od 12 marca 2014 do 8 grudnia 2015
- Piotr Jania – od 8 grudnia 2015 do 14 sierpnia 2016
- Krzysztof Kozłowski – od 7 września 2016 do 23 stycznia 2018
- Tomasz Hinc – od 5 marca 2018 do 29 listopada 2020
- Zbigniew Bogucki – od 30 listopada 2020[130] do 2 listopada 2023
- Adam Rudawski – od 20 grudnia 2023[131]
Wicewojewodowie:
- Grzegorz Jankowski – od 1999 do 2001
- Władysław Husejko – II wicewojewoda od 1999 do 2001
- Andrzej Durka – od 2001 do 2003
- Jan Sylwestrzak – od 2003 do 2005
- Marcin Sychowski – od 2005 do 2007
- Andrzej Chmielewski – od 2007 do 2010
- Ryszard Mićko – od 2011 do 2015
- Marek Subocz – od 15 grudnia 2015 do września 2021
- Tomasz Wójcik – od 1 października 2021 do grudnia 2023
- Mateusz Wagemann – II wicewojewoda od 13 stycznia 2022 do grudnia 2023
- Bartosz Brożyński – od 17 stycznia 2024
- Dawid Krystek – II wicewojewoda od 17 stycznia 2024
Polityka
edytujMieszkańcy województwa wybierają łącznie 20 posłów na Sejm w 2 okręgach wyborczych: nr 41 (siedziba okręgu Szczecin) i nr 40 (siedziba Koszalin)[132]. Mieszkańcy wybierają 4 senatorów w jednomandatowych okręgach wyborczych: nr 97, nr 98, nr 99, nr 100[133].
Do Parlamentu Europejskiego posłowie wybierani są z okręgu wyborczego nr 13, który obejmuje także województwo lubuskie.
-
Jednomandatowe okręgi wyborcze do Senatu RP
-
Okręgi wyborcze do Sejmu RP
-
Okręgi wyborcze do sejmiku województwa
Sądownictwo
edytujW województwie znajduje się jeden Sąd Apelacyjny w Szczecinie, w którego obszarze właściwości znajdują się 3 sądy okręgowe (także Gorzów Wielkopolski). Teren województwa zachodniopomorskiego jest objęty właściwością dwóch sądów okręgowych (w Szczecinie i Koszalinie) oraz 18 sądów rejonowych[134]. Prócz tego istnieją 4 siedziby wydziałów zamiejscowych sądów rejonowych[135]. Wydziały prawa pracy znajdują się przy 4 sądach rejonowych[136]. Rozpoznawanie spraw gospodarczych zostało przekazane Sądowi Rejonowemu w Koszalinie oraz Sądowi Rejonowemu Szczecin-Centrum w Szczecinie[137].
Sądom powszechnym na obszarze woj. zachodniopomorskiego towarzyszy 1 prokuratura apelacyjna, 2 prokuratury okręgowe, 21 prokuratur rejonowych[138].
W Szczecinie znajduje się także wojewódzki sąd administracyjny[139]. Woj. zachodniopomorskie posiada 2 samorządowe kolegia odwoławcze (Koszalin, Szczecin) posiadające swoje obszary właściwości miejscowej[140].
Bezpieczeństwo publiczne
edytujW województwie zachodniopomorskim działa centrum powiadamiania ratunkowego, które znajduje się w Szczecinie i które obsługuje zgłoszenia alarmowe kierowane do numerów alarmowych 112, 997, 998 i 999[141].
Policja
edytujZachodniopomorska policja posiada 17 jednostek powiatowych i 3 miejskie[142].
Wskaźnik wykrywalności sprawców przestępstw stwierdzonych w 2009 r. w województwie wynosił 68,6%, gdzie najwyższa wykrywalność dotyczyła powiatów: drawskiego (87,7%), choszczeńskiego (86,2%), szczecineckiego (84,0%), a najniższy w Szczecinie (55,1%)[143][144].
Straż pożarna
edytujGłówną siedzibą straży pożarnej jest Komenda Wojewódzka Państwowej Straży Pożarnej w Szczecinie. Prócz niej w województwie działa 17 komend powiatowych PSP oraz 3 komendy miejskie[145]. Prócz nich według danych z lutego 2011 r. w ramach krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego w województwie działa 160 jednostek Ochotniczej Straży Pożarnej[146].
Na terenie województwa w Bornem Sulinowie znajduje się Ośrodek Szkolenia PSP.
Wojsko
edytuj- Wielonarodowy Korpus Północno-Wschodni
- 12 Dywizja Zmechanizowana
- 8 Flotylla Obrony Wybrzeża
- Poligon Drawski
- 44 Baza Lotnictwa Morskiego
Nad wybrzeżem województwa znajdują się 2 bazy morskie: port wojenny Kołobrzeg, port wojenny Świnoujście.
Opieka zdrowotna
edytujW 2009 r. na obszarze województwa znajdowały się 32 szpitale ogólne, w których leczyło się 312,3 tys. osób[147].
Opiekę medyczną osobom znajdującym się w stanach nagłego zagrożenia zdrowotnego zapewnia Wojewódzka Stacja Pogotowia Ratunkowego w Szczecinie posiadająca dwie dyspozytornie (w Szczecinie i Kołobrzegu) oraz 89 zespołów ratownictwa medycznego w 47 lokalizacjach, wyposażonych w ok. 140 ambulansów. WSPR zatrudnia ok. 60 lekarzy, 850 ratowników medycznych i 50 dyspozytorów (dane z 2019 r.)[148].
Cmentarze wojenne
edytujNa terenie województwa znajduje się wiele miejsc pochówku żołnierzy i jeńców wojennych różnych narodowości (Polaków, Rosjan, Francuzów, Anglików, Belgów, Włochów, Niemców i in.) Zdecydowana większość z nich zginęła podczas II wojny światowej. Zachowały się także kwatery ofiar I wojny światowej oraz wojny francusko-pruskiej 1870-1871.
Cmentarze lub wydzielone kwatery wojenne znajdują się w następujących miejscowościach województwa zachodniopomorskiego: Barlinek, Białogard, Borne Sulinowo, Bobolice, Chojna, Choszczno, Czaplinek, Dębno, Drawsko Pomorskie, Glinna (jedyny na Pomorzu Zachodnim niemiecki cmentarz wojenny), Golczewo, Gryfino, Kamień Pomorski, Kołobrzeg, Koszalin, Łobez, Myślibórz, Połczyn-Zdrój, Resko, Siekierki, Sławno, Stargard, Szczecin, Szczecinek, Trzcińsko-Zdrój, Tychowo, Wałcz, Wolin, Złocieniec[149].
Współpraca międzynarodowa
edytujUmowy, porozumienia i listy intencyjne zawarte przez samorząd województwa zachodniopomorskiego[150]:
- Meklemburgia-Pomorze Przednie (od 18 czerwca 2000)
- Brandenburgia (od 7 grudnia 2001)
- Bawaria (od 22 lutego 2008)
- Berlin (od 2006)
- Region Apulia (od 26 października 2007)
- Helsinki-Uusimaa (od 12 czerwca 2014)
- Skania (od 4 czerwca 2013)
- Obwód mikołajowski (od 19 września 2002)
- okręg kłajpedzki (od 12 października 2006)
- Prowincja Ourense (od 4 czerwca 2008)
- Departament Loara Atlantycka (od 25 listopada 1999)
- Departament Żyronda (od 8 lipca 2004)
- Prowincja Guangdong (od 12 lipca 2001)
- Prowincja Overijssel (od 18 października 2006)
- Żupania primorsko-goranska (od 9 sierpnia 2012)
- Żupania karlowacka (od 6 czerwca 2014)
Większość województwa położona jest w Euroregionie Pomerania, fragmenty także w euroregionach: Pro Europa Viadrina i Bałtyk.
Zobacz też
edytujUwagi
edytuj- ↑ Obie uznane za pomnik historii.
- ↑ Z kostki kamiennej, klinkieru, betonu, z płyt kamienno-betonowych, bitumu.
- ↑ a b c Tylko w sezonie letnim.
- ↑ a b c d e f g Linia mieści się w obrębie jednego posterunku.
- ↑ a b Kolej wąskotorowa.
- ↑ Pojazd muzealny.
- ↑ a b Pojazdy zmodernizowane w latach 2013–2016 przez ZNTK „Mińsk Mazowiecki”.
- ↑ Pierwotnie Trasa Zielonego Pogranicza.
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2022-07-16] .
- ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2014 r. (stan z 31 grudnia 2013). Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2014.
- ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2014 r.. „Powierzchnia i Ludność w Przekroju Terytorialnym”, 2014-07-24. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1505-5507.
- ↑ I.1. Ogólna charakterystyka województwa. W: Strategia Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego do 2020. Szczecin: UM Woj. Zachodniopomorskiego, 2005-12, s. 8.
- ↑ Rocznik Statystyczny Województwa Zachodniopomorskiego 2013, Urząd Statystyczny w Szczecinie, 11 lutego 2014, s. 50, ISSN 1640-0038 .
- ↑ Odznaka „Korona Polski” [online], msw-pttk.org.pl [dostęp 2021-04-26] .
- ↑ Michał Rembas: Małe, a piękne, czyli o tym jak zdobyto na nartach najwyższą górę Zachodniopomorskiego!. [w:] Gazeta.pl Podróże [on-line]. Agora SA, 2005-02-23. [dostęp 2015-03-31]. Za: Marek Leda (PTTK, Oddział Zachodniopomorski, Regionalna Pracownia Krajoznawcza) → działka 371, obręb geodezyjny Sępolno Wielkie (53°58′32″N 16°50′05″E/53,975556 16,834722).
- ↑ Góra Krajoznawców – Peakbagger.com [online], peakbagger.com [dostęp 2021-04-26] .
- ↑ Rocznik Statystyczny Województwa Zachodniopomorskiego 2015. VIEWFINDER PANORAMAS. (ang.).
- ↑ 3.2.1.2. Klimat. W: Regionalne Biuro Gospodarki Przestrzennej Woj. Zachodniopomorskiego: Plan zagospodarowania przestrzennego województwa zachodniopomorskiego. Szczecin: Zarząd Województwa Zachodniopomorskiego, 2002-06, s. 32–33.
- ↑ Raport o stanie lasów w Polsce 2012, Warszawa: Centrum Informacyjne Lasów Państwowych, 2013, s. 78, ISSN 1641-3229 .
- ↑ Ochrona środowiska w województwie zachodniopomorskim w latach 2007–2009, Urząd Statystyczny w Szczecinie, 2010, s. 147, ISSN 1733-5051 [zarchiwizowane z adresu 2011-04-18] .
- ↑ I.4.4. Obszary chronione na podst. ustawy o ochronie przyrody. W: Strategia Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego do 2020. Szczecin: BIP UM Woj. Zachodniopomorskiego, grudzień 2005, s. 33. (pol.).
- ↑ a b c d e f Działalność informacyjno-szkoleniowa » Analizy budżetów jednostek samorządu terytorialnego » Archiwum » 2016 r. » Analizy budżetów JST » Wykonanie budżetów jst IV kwartał 2016 r. /Tabele: 5, 6, 7. Regionalna Izba Obrachunkowa w Szczecinie. [dostęp 2017-08-19].
- ↑ a b Dane według podgrup cech > Podmioty gospodarcze i przekształcenia własnościowe i strukturalne > Podmioty gospodarki narodowej – wskaźniki > Podmioty wpisane do rejestru REGON na 10 tys. ludności (2013). [w:] Bank Danych Lokalnych [on-line]. Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2014-10-12].
- ↑ a b Obwieszczenie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 25 września 2015 r. ws. przeciętnej stopy bezrobocia w kraju oraz na obszarze powiatów (M.P. z 2015 r. poz. 913).
- ↑ a b c d e f I.4.5. Zabytki i dziedzictwo kulturowe. W: Strategia Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego do 2020. Szczecin: UM Woj. Zachodniopomorskiego, 2005-12, s. 34–36.
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 25 sierpnia 2005 r. (Dz.U. z 2005 r. nr 167, poz. 1401).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 17 września 2010 r. (Dz.U. z 2010 r. nr 184, poz. 1236).
- ↑ GUS (autor korporatywny), Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 31 grudnia 2015 roku [online] [dostęp 2016-07-13] (pol.).
- ↑ a b Rocznik Statystyczny Województw 2013, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, styczeń 2014, s. 90, ISSN 1230-5820 .
- ↑ a b c Rocznik Statystyczny Województw 2011 (wybrane tablice), Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 24 stycznia 2012, s. 90, ISSN 1230-5820 .
- ↑ Rocznik Statystyczny Województw 2008 (wybrane tablice), Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, grudzień 2008, s. 84, ISSN 1230-5820 [zarchiwizowane z adresu 2014-09-28] .
- ↑ Rocznik Statystyczny Województw 2007 (wybrane tablice), Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, grudzień 2007, s. 140, ISSN 1230-5820 [zarchiwizowane z adresu 2014-09-28] .
- ↑ Rocznik Statystyczny Województw 2006 (wybrane tablice), Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, grudzień 2006, s. 138, ISSN 1230-5820 .
- ↑ Rocznik Statystyczny Województw 2014, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 12 stycznia 2015, s. 625, ISSN 1230-5820 .
- ↑ Obwieszczenie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 30 maja 2014 r. (M.P. z 2014 r. poz. 470).
- ↑ Dane dla jednostki podziału terytorialnego> ZACHODNIOPOMORSKIE> PODMIOTY GOSPODARCZE I PRZEKSZTAŁCENIA WŁASNOŚCIOWE I STRUKTURALNE (2013). [w:] Bank Danych Lokalnych [on-line]. Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2014-10-09].
- ↑ Urząd Statystyczny w Szczecinie / Województwo [online], szczecin.stat.gov.pl [dostęp 2019-11-20] .
- ↑ Piotr Jasina: Niepokojący raport o naszym regionie. M.in. jest najgorzej z pracą. [w:] mmSzczecin.pl [on-line]. Media Regionalne sp. z o.o, 2014-10-21. [dostęp 2014-10-22]. Za cytatem: Andrzej Przewoda, dyrektor Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Szczecinie.
- ↑ Ubóstwo w Polsce w 2013 r.. Główny Urząd Statystyczny, 2012-05-31. s. 15. [dostęp 2014-10-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-03-16)].
- ↑ Rocznik Statystyczny Województw 2013, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, styczeń 2014, s. 549, ISSN 1230-5820 .
- ↑ Rocznik Statystyczny Województw 2013, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, styczeń 2014, s. 304–305, ISSN 1230-5820 .
- ↑ a b Rocznik Statystyczny Województw 2011 (wybrane tablice), Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 24 stycznia 2012, s. 501–504, ISSN 1230-5820 . → Dane Powszechnego Spisu Rolnego; bez powierzchni upraw trwałych, ogrodów przydomowych oraz upraw na przyoranie (nawozy zielone).
- ↑ Województwo zachodniopomorskie w liczbach 2010, Urząd Statystyczny w Szczecinie, 2010, s. 16, ISSN 1896-2696 .
- ↑ Rocznik Statystyczny Rolnictwa 2009, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 18 lutego 2010, s. 100–101, ISSN 2080-8798 .
- ↑ a b Transport – wyniki działalności w 2009 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 20 sierpnia 2010, s. 117, 120, 122, ISSN 1506-7998 [zarchiwizowane z adresu 2015-02-16] .
- ↑ Warunki życia ludności w województwie zachodniopomorskim w latach 2006–2008, Urząd Statystyczny w Szczecinie, 2010, s. 74, ISSN 2080-9301 .
- ↑ Transport – wyniki działalności w 2009 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 20 sierpnia 2010, s. 237, ISSN 1506-7998 [zarchiwizowane z adresu 2015-02-16] .
- ↑ (§ 3. Statut GDDKiA) Zarządzenie nr 8 Ministra Infrastruktury z dnia 26 lutego 2010 r. (Dz. Urz. Ministra Infrastruktury z 26 lutego 2010, Nr 3, poz. 6).
- ↑ (§ 1. pkt 3. Regulamin Organizacyjny oddziału GDDKiA) Zarządzenie nr 61 Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad z dnia 20 października 2009 r.
- ↑ Zarządzenie nr 107 Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad z dnia 26 listopada 2010 roku w sprawie zmiany obszarów działania Oddziałów Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad w Szczecinie i w Zielonej Górze.
- ↑ Rejon Koszalin. Oddział GDDKiA w Szczecinie. [dostęp 2011-07-22].
- ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów zmieniające rozporządzenie w sprawie sieci autostrad i dróg ekspresowych (Dz.U. z 2009 r. nr 187, poz. 1446).
- ↑ Zarządzenie Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad z dnia 10.12.2009.
- ↑ Uchwała Zarządu Województwa Zachodniopomorskiego Nr 12/99 z dnia 10 marca 1999 r. ws. utworzenia Zachodniopomorskiego Zarządu Dróg Wojewódzkich w Koszalinie.
- ↑ Podział dróg według rodzaju nawierzchni. Zachodniopomorski Zarząd Dróg Wojewódzkich w Koszalinie, 2009-02-03. [dostęp 2011-07-21].
- ↑ (§ 2. Statutu) Uchwała Nr XXXIV/412/06 Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego z dnia 23 października 2006 r.
- ↑ Informacje ogólne. Zachodniopomorski Zarząd Dróg Wojewódzkich w Koszalinie. [dostęp 2011-07-21].
- ↑ Sieć drogowa w granicach rejonów dróg. Zachodniopomorski Zarząd Dróg Wojewódzkich w Koszalinie. [dostęp 2011-07-21].
- ↑ § 7. Regulamin organizacyjny Zachodniopomorskiego Zarządu Dróg Wojewódzkich w Koszalinie.
- ↑ Transport – wyniki działalności w 2009 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 20 sierpnia 2010, s. 89, ISSN 1506-7998 [zarchiwizowane z adresu 2015-02-16] .
- ↑ Wymiana pasażerska na stacjach w 2023 roku. Urząd Transportu Kolejowego. [dostęp 2024-07-05].
- ↑ Jakub Madrjas: Przewozy Regionalne mają czteroletnią umowę z woj. zachodniopomorskim. Rynek Kolejowy, 2016-12-05. [dostęp 2018-09-10].
- ↑ a b Newag z historyczną umową na pociągi hybrydowe dla Pomorza Zachodniego. Rynek Kolejowy, 2020-07-16. [dostęp 2020-07-16].
- ↑ Zachodniopomorskie domawia 5 hybrydowych Impulsów! Wkrótce "morski" Impuls przyjedzie do Szczecina - Portal Kolejowy NaKolei.pl [online], nakolei.pl [dostęp 2024-04-26] (pol.).
- ↑ Ganz po renowacji. 24kurier.pl, 2015-12-05. [dostęp 2016-09-14].
- ↑ Legendarny pociąg jak nowy. To dzieło hobbystów. Zobacz i przejedź się nim. szczecin.wyborcza.pl, 2015-11-25. [dostęp 2016-09-14].
- ↑ a b Marek Graff. Pojazdy z napędem spalinowym dla ruchu regionalnego w Polsce. „Technika Transportu Szynowego”. 4/2014, s. 28. Emi-press. ISSN 1232-3829. (pol.).
- ↑ Karol Wach , Trzy szynobusy do kupienia [online], TransInfo, 9 sierpnia 2023 [dostęp 2024-02-04] (pol.).
- ↑ Karol Wach , Polregio kupują autobusy szynowe SA 136. Trafią do woj. lubuskie [online], TransInfo, 29 listopada 2023 [dostęp 2024-02-04] (pol.).
- ↑ Eksperci kolejowi: Zmodernizowane pociągi mniej bezpieczne niż nowe. radioszczecin.pl, 2016-03-26. [dostęp 2016-09-14].
- ↑ INWESTYCJE KOLEJOWE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO. bi.gazeta.pl. [dostęp 2016-09-14].
- ↑ Ktoś chce kupić dwa pociągi? Zobacz, ile kosztują i dlaczego są na sprzedaż. Głos Szczeciński, 2020-07-08. [dostęp 2020-12-17].
- ↑ Karol Wach , Koleje Małopolskie kupiły EN57. Do Krakowa z przystankiem w Mińsku Mazowieckim [online], TransInfo, 29 sierpnia 2024 [dostęp 2024-09-14] (pol.).
- ↑ a b Duma Pomorza rusza na trasę. Ostatni Impuls dla zachodniopomorskiego. InfoRail, 2018-09-07. [dostęp 2018-09-09].
- ↑ Ostatni zachodniopomorski Impuls już jeździ. inforail.pl, 2015-12-22. [dostęp 2015-12-22].
- ↑ Newag kończy dostawy hybryd dla Pomorza Zachodniego - Rynek Kolejowy [online], rynek-kolejowy.pl [dostęp 2024-04-26] .
- ↑ Festiwalowa hybryda już na torach z pasażerami. Newag oficjalnie zrealizował kontrakt wart blisko 300 mln zł - Portal Kolejowy NaKolei.pl [online], nakolei.pl [dostęp 2024-04-26] (pol.).
- ↑ Pierwszy Impuls 2 z nowej serii już na Zachodnim Pomorzu [online], www.rynek-kolejowy.pl [dostęp 2024-09-14] (pol.).
- ↑ a b I.3.1 Infrastruktura transportowa, Komunikacja wodna. W: Strategia Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego do 2020. Szczecin: BIP UM Woj. Zachodniopomorskiego, grudzień 2005, s. 26. (pol.).
- ↑ I.3.1 Infrastruktura transportowa, Komunikacja lotnicza. W: Strategia Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego do 2020. Szczecin: BIP UM Woj. Zachodniopomorskiego, grudzień 2005, s. 25.
- ↑ Kolejne 50 km tras rowerowych do zaprojektowania [online], 1 lipca 2018 [zarchiwizowane z adresu 2018-12-25] .
- ↑ Rowerowy konkurs Marszałka Nazwij trasy Pomorza Zachodniego i zgarnij nagrody! [online], rowery.wzp.pl [dostęp 2018-12-25] .
- ↑ Znamy nazwy tras rowerowych Pomorza Zachodniego [online], rowery.wzp.pl [dostęp 2018-12-25] .
- ↑ Konkurs na otwarcie trasy rowerowej Blue Velo Gryfino-Trzcińsko-Zdrój [online], rowery.wzp.pl [dostęp 2018-12-25] .
- ↑ a b Turystyka w 2008 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 12 sierpnia 2009, s. 75, ISSN 1425-8846 .
- ↑ a b c Dane dla jednostki podziału terytorialnego. [w:] Bank Danych Regionalnych [on-line]. Główny Urząd Statystyczny. (pol.).
- ↑ [[Główny Urząd Statystyczny|GUS, Departament Badań Demograficznych]] , Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym, Warszawa: GUS, 2012, s. 12, ISSN 1734-6118 [dostęp 2013-04-30] (pol. • ang.).
- ↑ Rocznik Statystyczny Rolnictwa 2009. [dostęp 2015-02-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-09-18)].
- ↑ a b c Mniejszości według województw, powiatów i gmin w 2002 r.. W: Wyniki Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2002. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2008-07-15.
- ↑ Województwo zachodniopomorskie w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2015-05-20] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ Warunki życia ludności w województwie zachodniopomorskim w latach 2006–2008, Urząd Statystyczny w Szczecinie, 2010, s. 71, ISSN 2080-9301 .
- ↑ M. Kurzyńska, Druki pomorskie w kolekcji starych druków Muzeum Narodowego w Szczecinie na tle zasobów muzeów Pomorza Zachodniego, [w:] Piśmiennictwo na Pomorzu Zachodnim do końca XVIII wieku, red. J. Kosman, Szczecin 2015, s. 35–36.
- ↑ Majątek Biblioteki. [w:] Biuletyn Informacji Publicznej [on-line]. Książnica Pomorska im. Stanisława Staszica w Szczecinie. [dostęp 2010-03-01]. (pol.).
- ↑ Lista produktów tradycyjnych> woj. zachodniopomorskie. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. [dostęp 2015-04-05].
- ↑ Larpia.pl – Festiwal Muzyki Żeglarskiej [online], larpia.pl [dostęp 2017-11-27] [zarchiwizowane z adresu 2010-05-05] (pol.).
- ↑ Delegatury. [w:] Biuletyn Informacji Publicznej [on-line]. Kuratorium Oświaty w Szczecinie. [dostęp 2011-07-22].
- ↑ Szkoły wyższe i ich finanse w 2012 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2013, s. 83, 421, 422, ISSN 1506-2163 .
- ↑ II. Ważniejsze dane o województwach, [w:] Rocznik Statystyczny Województw 2009, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 26 stycznia 2010, s. 77, ISSN 1230-5820 .
- ↑ (§ 1. Statutu ZCDN) Załącznik nr 1 do Uchwały Nr XXXIV/399/09 Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego z dnia 22 grudnia 2009 r.
- ↑ (§ 2. Statutu CEN Koszalin). Uchwała Nr XXXIV/398/09 Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego z dnia 22 grudnia 2009 r.
- ↑ Warunki życia ludności w województwie zachodniopomorskim w latach 2006–2008, Urząd Statystyczny w Szczecinie, 2010, s. 73, ISSN 2080-9301 .
- ↑ Stadion ZOS Bałtyk Koszalin. KKPN Bałtyk. [dostęp 2014-09-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-08-14)].
- ↑ Obiekty sportowe. Urząd Miejski w Koszalinie. [dostęp 2014-09-27].
- ↑ Kontakt » Wydział Zamiejcowy. Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego. [dostęp 2017-08-29].
- ↑ Działalność informacyjno-szkoleniowa » Analizy budżetów jednostek samorządu terytorialnego » Archiwum » 2016 r. » Analizy budżetów JST » Wykonanie budżetów jst IV kwartał 2016 r. /Tabele: 5, 6, 7. Regionalna Izba Obrachunkowa w Szczecinie. [dostęp 2017-08-19].
- ↑ Działalność informacyjno-szkoleniowa » Analizy budżetów jednostek samorządu terytorialnego » Archiwum » 2016 r. » Analizy budżetów JST » Wykonanie budżetów jst IV kwartał 2016 r. /Tabele: 5, 6, 8. Regionalna Izba Obrachunkowa w Szczecinie. [dostęp 2017-08-29].
- ↑ Działalność informacyjno-szkoleniowa » Analizy budżetów jednostek samorządu terytorialnego » Archiwum » 2015 r. » Analizy budżetów JST » Wykonanie budżetów jst IV kwartał 2014 r. /Tabele: 5, 6, 8. Regionalna Izba Obrachunkowa w Szczecinie. [dostęp 2017-08-29].
- ↑ Działalność informacyjno-szkoleniowa » Analizy budżetów jednostek samorządu terytorialnego » Archiwum » 2014 r. » Analizy budżetów JST » Wykonanie budżetów jst IV kwartał 2014 r. /Tabele: 5, 6, 8. Regionalna Izba Obrachunkowa w Szczecinie. [dostęp 2017-08-29].
- ↑ Działalność informacyjno-szkoleniowa » Analizy budżetów jednostek samorządu terytorialnego » Archiwum » 2013 r. » Analizy budżetów JST » Wykonanie budżetów jst IV kwartał 2013 r. /Tabele: 3, 4, 6. Regionalna Izba Obrachunkowa w Szczecinie. [dostęp 2017-08-29].
- ↑ Działalność informacyjno-szkoleniowa » Analizy budżetów jednostek samorządu terytorialnego » Archiwum » 2012 r. » Analizy budżetów JST » Wykonanie budżetów jst IV kwartał 2012 r. /Tabele: 3, 4, 6. Regionalna Izba Obrachunkowa w Szczecinie. [dostęp 2017-08-29].
- ↑ Działalność informacyjno-szkoleniowa » Analizy budżetów jednostek samorządu terytorialnego » Archiwum » 2013 r. » Analizy budżetów JST » Wykonanie budżetów jst IV kwartał 2011 r. /Tabele: 3, 4, 6. Regionalna Izba Obrachunkowa w Szczecinie. [dostęp 2017-08-29].
- ↑ Działalność informacyjno-szkoleniowa » Analizy budżetów jednostek samorządu terytorialnego » Archiwum » Archiwum » 2010 r. » Analizy budżetów JST » Wykonanie budżetów jst IV kwartał 2010 r. /Tabele: 3, 4, 6. Regionalna Izba Obrachunkowa w Szczecinie. [dostęp 2017-08-29].
- ↑ Sprawozdania z działalności RIO i wykonania budżetu przez jednostki samorządu terytorialnego w 2009 r., Warszawa: Krajowa Rada Regionalnych Izb Obrachunkowych, 2010, s. 165, ISSN 1732-0879 .
- ↑ a b c Działalność informacyjno-szkoleniowa » Analizy budżetów jednostek samorządu terytorialnego » Archiwum » 2009 r. » Dług publiczny 2009 (2007–2009). Regionalna Izba Obrachunkowa w Szczecinie. [dostęp 2017-08-29].
- ↑ Sprawozdania z działalności RIO i wykonania budżetu przez jednostki samorządu terytorialnego w 2008 r., Warszawa: Krajowa Rada Regionalnych Izb Obrachunkowych, 2009, s. 150, ISSN 1732-0879 .
- ↑ Sprawozdania z działalności RIO i wykonania budżetu przez jednostki samorządu terytorialnego w 2007 r., Warszawa: Krajowa Rada Regionalnych Izb Obrachunkowych, 2008, s. 163, ISSN 1732-0879 .
- ↑ Sprawozdania z działalności RIO i wykonania budżetu przez jednostki samorządu terytorialnego w 2006 r., cz. II Sprawozdanie z wykonania budżetu przez JST w 2006 roku, Warszawa: Krajowa Rada Regionalnych Izb Obrachunkowych, 2007, s. 160, ISSN 1732-0879 .
- ↑ Sprawozdania z działalności RIO i wykonania budżetu przez jednostki samorządu terytorialnego w 2005 r., cz. II Sprawozdanie z wykonania budżetu przez JST w 2005 roku, Warszawa: Krajowa Rada Regionalnych Izb Obrachunkowych, 2006, s. 174, ISSN 1732-0879 .
- ↑ Sprawozdania z działalności RIO i wykonania budżetu przez jednostki samorządu terytorialnego w 2004 r., cz. II Sprawozdanie z wykonania budżetu przez JST w 2004 roku, Warszawa: Krajowa Rada Regionalnych Izb Obrachunkowych, 2005, s. 168, ISSN 1732-0879 .
- ↑ Sprawozdania z działalności RIO i wykonania budżetu przez jednostki samorządu terytorialnego w 2003 r., cz. II Sprawozdanie z wykonania budżetu przez JST w 2003 roku, Warszawa: Krajowa Rada Regionalnych Izb Obrachunkowych, 2004, s. 211, 214, ISSN 1732-0879 .
- ↑ Sprawozdania z działalności RIO i wykonania budżetu przez jednostki samorządu terytorialnego w 2002 r., cz. II Sprawozdanie z wykonania budżetu przez JST w 2002 roku, Warszawa: Krajowa Rada Regionalnych Izb Obrachunkowych, 2003, s. 205, 208, ISSN 1732-0879 .
- ↑ a b Rocznik Statystyczny Województwa Zachodniopomorskiego 2013, Urząd Statystyczny w Szczecinie, 11 lutego 2014, s. 83, ISSN 1640-0038 .
- ↑ Uchwała Nr I/2/98 Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego z dnia 6 listopada 1998 r. ws. wyboru Marszałka.
- ↑ Uchwała Nr X/96/2000 Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego z dnia 26 stycznia 2000 r. ws. przyjęcia rezygnacji i odwołania Marszałka.
- ↑ Uchwała Nr X/98/2000 Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego z dnia 26 stycznia 2000 roku ws. wyboru Marszałka.
- ↑ Uchwała Nr II/3/02 Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego z dnia 9 grudnia 2002 r. ws. wyboru Marszałka.
- ↑ Uchwała Nr II/4/06 Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego z dnia 18 grudnia 2006 r. ws. wyboru Marszałka.
- ↑ Uchwała Nr XIX/184/08 Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego z dnia 22 kwietnia 2008 r. ws. przyjęcia rezygnacji.
- ↑ Uchwała Nr XIX/186/08 Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego z dnia 22 kwietnia 2008 r. ws. wyboru Marszałka.
- ↑ Uchwała Nr I/3/10 Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego z dnia 29 listopada 2010 r. ws. wyboru Marszałka.
- ↑ Obwieszczenie Komisarza Wyborczego w Szczecinie z dnia 21 listopada 2014 r. o wynikach wyborów do rad na obszarze województwa zachodniopomorskiego (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego z 2014 r., poz. 4998).
- ↑ Sprawozdanie z działalności regionalnych izb obrachunkowych i wykonania budżetu przez jednostki samorządu terytorialnego w 2013 roku, Warszawa: Krajowa Rada Regionalnych Izb Obrachunkowych, 2014, s. 330, 333, ISSN 1732-0879 .
- ↑ Sprawozdanie z działalności regionalnych izb obrachunkowych i wykonania budżetu przez jednostki samorządu terytorialnego w 2013 roku, Warszawa: Krajowa Rada Regionalnych Izb Obrachunkowych, 2014, s. 305, 314, ISSN 1732-0879 .
- ↑ Sprawozdanie z działalności regionalnych izb obrachunkowych i wykonania budżetu przez jednostki samorządu terytorialnego w 2013 roku, Warszawa: Krajowa Rada Regionalnych Izb Obrachunkowych, 2014, s. 270, 277, ISSN 1732-0879 .
- ↑ (Art. 3.) Ustawa z dnia 24 lipca 1998 r. (Dz.U. z 1998 r. nr 96, poz. 603).
- ↑ Statut ZUW w Szczecinie cyt. „§3. ust. 2. Delegatura Urzędu działa w Koszalinie.” Zał. do Zarządzenia Nr 171/2012 Wojewody Zachodniopomorskiego z dnia 17 kwietnia 2012 r. (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego z 2012 r., poz. 1185).
- ↑ Delegatura w Koszalinie. Zachodniopomorski Urząd Wojewódzki w Szczecinie. [dostęp 2014-10-02].
- ↑ Powołanie nowego wojewody zachodniopomorskiego. szczecin.uw.gov.pl, 28 listopada 2018. [dostęp 2020-11-29].
- ↑ Jolanta Kowalewska , Jest nowy wojewoda zachodniopomorski. Został nim Adam Rudawski. To wykładowca akademicki, ekspert Polski 2050 [online], szczecin.wyborcza.pl, 20 grudnia 2023 [dostęp 2023-12-20] .
- ↑ Ustawa z dnia 1 kwietnia 2011 r. o zmianie ustawy (Dz.U. z 2011 r. nr 94, poz. 550).
- ↑ Ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. – Kodeks wyborczy (Dz.U. z 2022 r. poz. 1277).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 grudnia 2018 r. w sprawie ustalenia siedzib i obszarów właściwości sądów apelacyjnych, sądów okręgowych i sądów rejonowych oraz zakresu rozpoznawanych przez nie spraw (Dz.U. z 2023 r. poz. 125).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 grudnia 2009 r. (Dz.U. z 2009 r. nr 223, poz. 1787).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 7 października 2014 r. (Dz.U. z 2014 r. poz. 1396).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 7 października 2014 r. (Dz.U. z 2014 r. poz. 1397).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 marca 2010 r. ws. utworzenia prokuratur (Dz.U. z 2010 r. nr 49, poz. 297).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 25 kwietnia 2003 r. (Dz.U. z 2003 r. nr 72, poz. 652).
- ↑ Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 17 listopada 2003 r. (Dz.U. z 2003 r. nr 198, poz. 1925).
- ↑ Wykaz NKA dla lokalizacji Ab. Służb Alarmowych 112. uke.gov.pl. [dostęp 2014-12-27]. (pol.).
- ↑ Jednostki Policji Zachodniopomorskiej. Komenda Wojewódzka Policji w Szczecinie. [dostęp 2011-08-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-09-03)].
- ↑ Przestępstwa ogółem (styczeń – grudzień). Komenda Wojewódzka Policji w Szczecinie. [dostęp 2011-08-13].
- ↑ Województwo zachodniopomorskie. [w:] Statystyczne Vademecum Samorządowca 2010 (SVS 2010) [on-line]. Urząd Statystyczny w Szczecinie. [dostęp 2011-08-13].
- ↑ Dane teleadresowe jednostek organizacyjnych PSP woj. zachodniopomorskiego. Komenda Wojewódzka PSP w Szczecinie. [dostęp 2010-06-29].
- ↑ Wykaz OSP w KSRG w województwie zachodniopomorskim w lutym 2011 r.. Komenda Wojewódzka PSP w Szczecinie, 2011-03-02. [dostęp 2011-11-17].
- ↑ Województwo zachodniopomorskie w liczbach 2010, Urząd Statystyczny w Szczecinie, 2010, s. 13, ISSN 1896-2696 .
- ↑ Pogotowie ratunkowe zaprasza na swój jubileusz [online], 24kurier.pl [dostęp 2019-08-10] .
- ↑ Wojewódzki Komitet Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa w Szczecinie. [dostęp 2012-08-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-11)].
- ↑ Regiony partnerskie. Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego. [dostęp 2009-02-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-05-16)].
Linki zewnętrzne
edytuj- Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego
- Zachodniopomorski Urząd Wojewódzki w Szczecinie
- Województwo zachodniopomorskie w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2015-05-20] , liczba ludności na podstawie danych GUS.