Żukowo
Żukowo (kaszub. Żukòwò; niem. Zuckau, łac. Sucovia) – miasto nad Radunią w powiecie kartuskim w województwie pomorskim. Zaliczane do aglomeracji trójmiejskiej. Siedziba gminy Żukowo.
| miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||
 Żukowo – fragment miasta | |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Województwo | |||
| Powiat | |||
| Gmina | |||
| Aglomeracja | |||
| Data założenia |
XIII w. | ||
| Prawa miejskie |
1 stycznia 1989[1] | ||
| Burmistrz |
Mariola Zmudzińska | ||
| Powierzchnia |
4,73[2] km² | ||
| Populacja (30.06.2023) • liczba ludności • gęstość |
| ||
| Strefa numeracyjna |
58 | ||
| Kod pocztowy |
83-330 | ||
| Tablice rejestracyjne |
GKA | ||
Położenie na mapie gminy Żukowo  | |||
Położenie na mapie Polski  | |||
Położenie na mapie województwa pomorskiego  | |||
Położenie na mapie powiatu kartuskiego  | |||
 54°20′45″N 18°21′38″E/54,345833 18,360556
| |||
| TERC (TERYT) |
2205084 | ||
| SIMC |
0935127 | ||
Urząd miejski ul. Gdańska 5283-330 Żukowo | |||
| Strona internetowa | |||
Według danych z 20 lipca 2020 Żukowo liczyło 8135 mieszkańców[4].
Wieś norbertanek żukowskich w województwie pomorskim w drugiej połowie XVI wieku[5].
Położenie
edytuj
Położone na wschodnim skraju Pojezierza Kaszubskiego, 19 km na południowy zachód od Gdańska, na przecięciu drogi krajowej nr 20 i drogi wojewódzkiej nr 211. Tu zaczyna się droga krajowa nr 7. Przez miasto przebiega linia kolejowa nr 201 Nowa Wieś Wielka – Gdynia Port ze stacją kolejową Żukowo Wschodnie oraz przystankiem Żukowo. Stacja Żukowo Zachodnie przy linii kolejowej nr 229 w 2023[6][7] została odbudowana w ramach bajpasu kartuskiego[a] realizowanego przez PKP PLK[8].
Miasto jest członkiem Metropolitalnego Związku Komunikacyjnego Zatoki Gdańskiej. Przez Żukowo prowadzi niebieski szlak turystyczny Kartuski.
W latach 1975–1998 administracyjnie należało do woj. gdańskiego.
Według danych z 1 stycznia 2011 powierzchnia miasta wynosiła 4,73 km²[9].
Historia
edytujW 1212 Mściwoj I gdański i jego żona Zwinisława ufundowali w Żukowie klasztor norbertanek[10]. Przywilej fundacyjny spisano w l. 1212–1214, co należy uznać za datę założenia miejscowości. W kościele ponorbetańskim na ścianie przy wejściu wisi napisana odręcznie wzmianka o początkach Żukowa w języku polskim. Klasztor żukowski istniał do 20 listopada 1834, kiedy to został skasowany przez władze pruskie.
Norbertanki miały szczególne znaczenie dla szkoły żukowskiej haftu kaszubskiego (jego charakterystyczne elementy widoczne są w herbie miasta), która trwa do dziś. Znanymi hafciarkami w Żukowie były: siostry Jadwiga i Zofia Ptach oraz Maria Nowicka, a jest Wanda Dzierzgowska oraz Bernadeta Reglińska. W tutejszym muzeum parafialnym znajduje się ekspozycja haftów kaszubskich i innych rekwizytów związanych z życiem lokalnego kościoła i mieszkańców.
W 1920 pierwszym polskim wójtem został Florian Poćwiardowski z Poznania[11].
Żukowo posiada prawa miejskie od 1 stycznia 1989.
Na terenie miasta znajdują się 2 pomniki przyrody w postaci dwóch ponad 500-letnich dębów.
Z Żukowa pochodzi Wiesław Mering, duchowny rzymskokatolicki, biskup diecezjalny włocławski w latach 2003–2021.
W 1948 utworzono w mieście Cmentarz Żołnierzy Radzieckich poległych w wyniku tzw. Operacji pomorskiej[12].
Demografia
edytujWedług danych z 31 grudnia 2010 miasto miało 6519 mieszkańców[13].
- Piramida wieku mieszkańców Żukowa w 2014 roku[14].
Zabytki
edytuj
- kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, norbertanek, z XIII wieku[15],
- kościół św. Jana z 1604,
- barokowa kaplica cmentarna św. Jana Nepomucena z 1754, postawiona dla upamiętnienia 9 zakonnic zamordowanych w 1226 przez Prusów, ob. na cmentarzu z XIX w.
- działający w tym samym miejscu nieprzerwanie od XIII wieku młyn wodny i piekarnia, należące niegdyś do norbertanów,
- stalowy most kolejowy nad rzeką Słupiną z 1927,
- elektrownia wodna na Raduni w Rutkach z 1908–1911, uruchomiona 19 października 1910. Nieopodal most kolejowy o wysokości 30 m.
Sport
edytujW Żukowie domowe mecze rozgrywa GKS Żukowo grający w Lidze Centralnej piłki ręcznej[16].
Kultura i rozrywka
edytuj
Ośrodki kultury
edytuj- Ośrodek Kultury i Sportu w Żukowie
- Biblioteka Samorządowa
Imprezy cykliczne
edytuj- Pokonkursowa wystawa haftu kaszubskiego
- Festyn parafialny
- Festiwal Sportu w Żukowie
- Żukowskie Biegi Przełajowe
- Żukowskie Lato Muzyczne
- Żegnaj Lato na Rock, Rock, Rock...
Wspólnoty wyznaniowe
edytuj- Kościół rzymskokatolicki:
- Świadkowie Jehowy:
- zbór Żukowo (w tym grupa ukraińskojęzyczna) (Sala Królestwa Dzierżążno, ul. Kartuska 8A)[17].
Współpraca międzynarodowa
edytujMiasta i gminy partnerskie:
Ludzie związani z Żukowem
edytujUwagi
edytuj- ↑ bajpas kartuski — kolejowa trasa objazdowa z Gdańska do Kartuz przez Gdańsk Kokoszki i Starą Piłę, w śladzie linii kolejowych nr 229 i 234. Powstała ona w związku z przygotowywaną przez PKP PLK elektryfikacją i budową drugiego toru na linii nr 201 Gdynia – Kościerzyna – Bydgoszcz. Prace przy bajpasie kartuskim trwały w latach 2022–2023 i składały się z dwóch części: modernizacji ok. 15 km istniejącej linii Gdańsk Kokoszki – Stara Piła – Żukowo – Glincz (należącej do PKP PLK i przez nią zrealizowanej) oraz odbudowy niespełna 1,5 km toru na odcinku Gdańsk Kiełpinek – Gdańsk Kokoszki (zrealizowanej przez spółkę PKM S.A. przy ścisłej współpracy z miastem Gdańsk).
Zobacz też
edytuj- Borcz
- Jar rzeki Raduni
- Przodkowo
- Lisewo
- Pomorska Droga św. Jakuba - odcinek Kaszubski Drogi św. Jakuba
Przypisy
edytuj- ↑ Uchwała Rady Państwa z dnia 17 listopada 1988 r. w sprawie utworzenia miasta Żukowo w województwie gdańskim. M.P. z 1988 r. nr 32, poz. 285
- ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2022 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 7 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-08].
- ↑ Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2023-12-01] (pol.).
- ↑ Aktualności - Gmina Żukowo ma już 40 tys. Mieszkańców! - Gmina Żukowo [online], www.zukowo.pl [dostęp 2020-08-16].
- ↑ Mapy województwa pomorskiego w drugiej połowie XVI w. : rozmieszczenie własności ziemskiej, sieć parafialna / Marian Biskup, Andrzej Tomczak. Toruń 1955, s. 92.
- ↑ Bajpas kartuski na ukończeniu. Kiedy zakończenie prac?. kartuzy.info. [dostęp 2023-04-13].
- ↑ Bajpas kartuski czynny w tym roku? Według planów nowym szlakiem pociągi mają ruszyć jesienią. radiogdansk.pl, 2023-04-23. [dostęp 2023-05-06].
- ↑ Bajpas Kartuski czyli kolejowa oferta dobrych podróży z Kaszub do Gdańska. plk-sa.pl. [dostęp 2023-01-20].
- ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 26 lipca 2013, ISSN 1505-5507.
- ↑ Pommerellisches Urkundenbuch, wyd. M. Perlbach, Danzig 1882, nr 14, s. 12 - 13
- ↑ Ryszard Ciemiński, Album Kartuski, Gdańsk: Oficyna WydawniczaGraf, 1991, s. 30, ISBN 83-85130-28-4.
- ↑ Cmentarz wojenny żołnierzy Armii Radzieckiej w Kartuzach [online], kartuzy.info [dostęp 2022-06-30] (pol.).
- ↑ Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2010 r.), Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 10 czerwca 2011, ISSN 1734-6118.
- ↑ Żukowo w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ Żukowo: klasztor norbertanek [online], Dziedzictwo.ekai.pl [dostęp 2009-08-02].
- ↑ Drużyny Ligi Centralnej Mężczyzn [online] [dostęp 2024-02-15] (pol.).
- ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2020-07-18].
- ↑ Wendelstein - Gmina Żukowo [online], www.zukowo.pl [dostęp 2021-01-15].
- ↑ Saint-Junien - Gmina Żukowo [online], www.zukowo.pl [dostęp 2021-01-15].
- ↑ Balvi - Gmina Żukowo [online], www.zukowo.pl [dostęp 2021-01-15].
Linki zewnętrzne
edytuj- Oficjalna strona gminy
- Żukowo (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 849.