Wikipedia

Ukraińcy w Polsce

Ukraińcy – jedna z dziewięciu ustawowo uznanych mniejszości narodowych w Rzeczypospolitej Polskiej[1], żyjąca w diasporze na obszarze całego kraju, z większą koncentracją na Mazurach, Warmii, Pomorzu Zachodnim, Pomorzu Gdańskim oraz w południowo-wschodniej części województwa podkarpackiego i podlaskiego.

Procentowy udział ludności ukraińskiej według Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2002
Ludność Rzeczypospolitej z językiem ojczystym ukraińskim i ruskim, według spisu powszechnego 1931 roku

Odrębną od mniejszości narodowej grupą są obywatele Ukrainy mieszkający w Polsce jako migranci, w tym uchodźcy.

Historia edytuj

Rusini w Królestwie Polskim i Rzeczypospolitej Obojga Narodów edytuj

W wyniku wojny o księstwo halicko-włodzimierskie do Polski przyłączono Ruś Czerwoną, zamieszkaną w większości przez Rusinów.

W 1569 na sejmie w Lublinie do Korony Królestwa Polskiego włączono województwo podlaskie, województwo wołyńskie, województwo kijowskie oraz województwo bracławskie. Szlachcie ruskiej z tych województw pozwolono zachować swoje prawa i cieszyć się szerokimi wolnościami: językiem urzędowym na tych ziemiach miał być nadal język ruski, a szlachta ruska otrzymywała przywileje identyczne jak szlachta polska[2]. Status prawny ziem ukrainnych inkorporowanych zbliżony był do autonomii, a szlachta ruska uzyskała miejsca w polskim parlamencie[3]. Mimo szerokich swobód przyznanych Rusinom na ziemiach ukrainnych doszło do niezadowolenia społecznego, które miało pewien wpływ na późniejsze powstania kozackie przeciw Rzeczypospolitej, z których największym było Powstanie Chmielnickiego.

Ukraińcy i Rusini w II Rzeczypospolitej edytuj

 
Język ukraiński i ruski według powiatów II RP w procentach populacji całkowitej
Osobne artykuły: Ukraińcy w II Rzeczypospolitej, Ukraińska Organizacja Wojskowa, Ukraińskie Zjednoczenie Narodowo-Demokratyczne, Organizacja Ukraińskich Nacjonalistów, Pacyfikacja Małopolski Wschodniej, Akcja polonizacyjno-rewindykacyjna 1938 roku i Polityka wzmacniania polszczyzny.

Pierwszy spis ludności w Polsce po I wojnie światowej został przeprowadzony w 1921 r. Nie objął on ziemi wileńskiej i polskiej części Górnego Śląska. Ponadto spis zbojkotowała znaczną część ludności ukraińskiej w Galicji Wschodniej. Według spisu Ukraińcy stanowili najliczniejszą grupę spośród niepolskich narodowości. Całkowita liczba ludności wynosiła 27,2 mln mieszkańców. Ukraińcy stanowili (3 898 431 osób) – 14,3 proc[4].

Według dr Alfonsa Krysińskiego, 1 stycznia 1928 r. liczba Ukraińców wynosiła ok. 4,9 mln., a na końcu 1929 r. ok. 5 mln[5]. Krysiński pominął jednak mieszkańców Polesia (ok. 200 tys.), Chełmszczyzny i Podlasia (około 20 tys.) oraz Ukraińców wyznania rzymskokatolickiego. Tym samym maksymalna przybliżona liczba Ukraińców w Polsce na koniec 1929 r. wynosiłaby około 5,1–5,2 mln osób[6].

Według spisu powszechnego z 1931 jako Ukraińcy lub Rusini zadeklarowało się około 3 250 000 polskich obywateli, czyli 10% ludności całego kraju. Żyli oni głównie w województwach wołyńskim (68% ludności województwa), tarnopolskim (45%), stanisławowskim (68%) i lwowskim (33%).

II wojna światowa edytuj

Okupacja radziecka Kresów Wschodnich edytuj

Osobny artykuł: Okupacja sowiecka ziem polskich (1939–1941).

Na terenie okupacji sowieckiej praca jest znacznie trudniejsza niż w generalnej Guberni. Wynika to przede wszystkim z tego, że bolszewicy rozporządzają znacznie liczniejszym aparatem policyjnym, rozumieją język polski i mają dużą pomoc elementu miejscowego: Ukraińców, Białorusinów, a przede wszystkim Żydów – mają też dużo zwolenników wśród młodzieży, którą faworyzują i dają jej posady.

komendant główny ZWZ, listopad 1940 roku[7]

Polska Rzeczpospolita Ludowa edytuj

Osobne artykuły: Wysiedlenie Ukraińców z Polski do ZSRR i Akcja „Wisła”.

W latach 1944–1945 w ramach repatriacji ludności ukraińskiej przesiedlono z Polski do Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej około 480 tysięcy osób. Po przesiedleniach w granicach Polski pozostawało nadal ponad 140 tys. osób narodowości ukraińskiej. Zostali oni w większości deportowani z południowo-wschodniej Polski i osiedleni na Ziemiach Odzyskanych.

W 1956 r. Ukraińcom zezwolono na koncesjonowaną legalną działalność kulturalną i oświatową w ramach Ukraińskiego Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego oraz na wydawanie w języku ukraińskim tygodnika „Nasze Słowo”.

III Rzeczpospolita edytuj

Osobny artykuł: Ukraiński kryzys uchodźczy.

Od 2014 zauważalne jest zwiększenie skali migracji ukraińskiej do Polski i coraz częstszy pobyt długoterminowy.

Liczebność edytuj

Mniejszość narodowa edytuj

Według narodowego spisu powszechnego 2011 narodowość ukraińską zadeklarowało 51 001 osób, z czego 27 630 jako jedyną[8]. Z tej grupy właściwa mniejszość ukraińska w Polsce (osoby posiadające polskie obywatelstwo) obejmuje 38 795 osób[9]. Podczas narodowego spisu powszechnego ludności w 2002 narodowość ukraińską zadeklarowało 27 172 obywateli RP, w tym w poszczególnych województwach:

Migranci edytuj

Według pierwszego, eksperymentalnego opracowania GUS na temat cudzoziemców w Polsce, według stanu na 31 grudnia 2019, liczba cudzoziemców narodowości ukraińskiej wynosiła 1 351 418[11]. W 2021 roku liczba obywateli ukraińskich przebywających w Polsce i posiadających ważne zezwolenia na pobyt (nie licząc osób przebywających w ramach ruchu bezwizowego lub na podstawie wiz) przekroczyła 300 tysięcy. Najczęstszym celem pobytu była praca (77%), a kolejnym kwestie rodzinne (12%)[12]. Liczbę Ukraińców pracujących legalnie w Polsce szacowano w tym czasie na ok. 850 tysięcy, wskazując, że przy uwzględnieniu szarej strefy mogło to być nawet 1,5 miliona osób[13].

W 2022 po rosyjskiej inwazji Polska stała się jednym z państw przyjmujących uchodźców z Ukrainy. Od 24 lutego do 17 czerwca 2022 do Polski trafiło ponad 4,9 mln osób, głównie kobiety i dzieci[14]. Większość z nich zamieszkała w dużych ośrodkach miejskich[15].

Liczba Ukraińców (w tym uchodźców) według obszarów metropolitalnych w roku 2022[15]
Obszar metropolitalny Stolica obszaru metropolitalnego Populacja obszaru metropolitalnego[16] Liczba Ukraińców w obszarze metropolitalnym Procent Ukraińców wśród mieszkańców obszaru metropolitalnego Procent Ukraińców wśród mieszkańców centralnego miasta
Aglomeracja warszawska Warszawa 3 254 474 469 628 14 13
Konurbacja górnośląska Katowice 2 151 302 302 963 14 25
Aglomeracja wrocławska Wrocław 1 308 100 302 467 23 23
Aglomeracja krakowska Kraków 1 569 260 229 938 15 19
Aglomeracja trójmiejska Gdańsk 1 393 981 223 952 16 25
Aglomeracja rzeszowska Rzeszów 646 792 152 203 24 35
Aglomeracja łódzka Łódź 1 052 221 114 162 11 11
Aglomeracja poznańska Poznań 1 254 741 101 481 8 14
Aglomeracja lubelska Lublin 705 352 87 048 12 17
Aglomeracja szczecińska Szczecin 897 538 84 489 9 13
Aglomeracja bydgosko-toruńska Bydgoszcz 766 108 80 447 11 11
Aglomeracja białostocka Białystok 511 213 62 445 12 11

Kultura edytuj

Organizacje edytuj

Do stowarzyszeń mniejszości ukraińskiej w Polsce należą[17]:

  • Stowarzyszenie Ukraińców Więźniów Politycznych i Represjonowanych w Polsce
  • Stowarzyszenie „Ukraiński Dom Narodowy”
  • Towarzystwo Ukraińców Podkarpacia w Zapałowie
  • Towarzystwo Ukraińskie
  • Ukraińska Organizacja Skautowa „Płast”[a]
  • Ukraińskie Towarzystwo Historyczne w Polsce
  • Ukraińskie Towarzystwo Lekarskie
  • Ukraińskie Towarzystwo Nauczycielskie w Polsce
  • Związek Ukrainek[a]
  • Związek Ukraińców Podlasia
  • Związek Ukraińców w Polsce
  • Związek Ukraińskiej Młodzieży Niezależnej

Na rzecz stosunków polsko-ukraińskich działają liczne organizacje pozarządowe, w tym Fundacja Nasz Wybór

Religia edytuj

Ukraińcy są w większości wiernymi dwóch Kościołów: Kościoła Greckokatolickiego w Polsce i Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego. W Polsce działa również 8 zborów i 32 grupy języka ukraińskiego Świadków Jehowy[18].

Prasa edytuj

Do najważniejszych tytułów prasowych zaliczają się:

Radia nadające audycje po ukraińsku edytuj

Telewizja edytuj

Imprezy kulturalne edytuj

Ukraińcy w Polsce edytuj

Zobacz też edytuj

Uwagi edytuj

  1. ↑ a b Działa przy Związku Ukraińców w Polsce jako organizacja nieformalna – niemająca odrębnej osobowości prawnej.

Przypisy edytuj

  1. ↑ Ustawa z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym.
  2. ↑ Karol Grunberg, Bolesław Sprengel: Trudne sąsiedztwo, Warszawa 2005.
  3. ↑ Henryk Litwin: Od Unii Lubelskiej do III rozbioru Rzeczypospolitej. Rzeczpospolita–Ukraina. Szkic wydarzeń politycznych, [w:] Między sobą. Szkice historyczne polsko-ukraińskie, Lublin 2000, s. 85.
  4. ↑ Magdalena Rudnicka, Struktura demograficzna i społeczno-zawodowa mniejszości ukraińskiej w Polsce, „De Securitate et Defensione. O Bezpieczeństwie i Obronności”, ISSN 2450-5005.
  5. ↑ R. Torzecki, Kwestia ukraińska w Polsce w latach 1923–1929, Kraków 1989.
  6. ↑ Magdalena Rudnicka, Struktura demograficzna i społeczno-zawodowa mniejszości ukraińskiej w Polsce, „De Securitate et Defensione. O Bezpieczeństwie i Obronności”, 2015.
  7. ↑ Zbigniew K. Wójcik: Okupacja i konspiracja w regionie przemyskim (1939-1941). Studium porównawcze. [w:] Okupacja sowiecka ziem polskich 1939–1941, pod red. Piotra Chmielowca. Rzeszów – Warszawa, 2005, s. 80.
  8. ↑ http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/LUD_ludnosc_stan_str_dem_spo_NSP2011.pdf
  9. ↑ Liczba osób należących do mniejszości narodowych i etnicznych oraz osób posługujących się językiem regionalnym (kaszubskim). Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2013-04-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-11)].
  10. ↑ Lucyna Nowak, Ludność. Stan i struktura demograficzno – społeczna, 2011.
  11. ↑ GUS podał szacowaną liczbę cudzoziemców w Polsce. Przekroczyła dwa miliony, businessinsider.com.pl.
  12. ↑ Obywatele Ukrainy w Polsce – raport, gov.pl, 14 grudnia 2021 [dostęp 2022-03-15].
  13. ↑ Słyszymy ich niemal wszędzie. Ilu jest Ukraińców w Polsce?, polsatnews.pl, 17 sierpnia 2021 [dostęp 2022-03-15] (pol.).
  14. ↑ głównie kobiety i dzieci., 300Gospodarka.pl, 11 czerwca 2022 [dostęp 2022-06-12].
  15. ↑ a b Marcin Wojdat, Paweł Cywiński, Miejska gościnność: wielki wzrost, wyzwania i szanse. Raport o uchodźcach z Ukrainy w największych polskich miastach, metropolie.pl, kwiecień 2022.
  16. ↑ Metropolie w liczbach.
  17. ↑ Wyznania religijne, stowarzyszenia narodowościowe i etniczne w Polsce 2009–2011. Główny Urząd Statystyczny. s. 225–226. [dostęp 2013-04-15].
  18. ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-23].
  19. ↑ Posydeńki 2017. Polskie Radio Szczecin. [dostęp 2017-07-18].
  20. ↑ Dawniej w programie wszystkich mniejszości narodowych i etnicznych na Podlasiu pt. Sami o sobie.
  21. ↑ https://katowice.tvp.pl/51526688/daleko-od-domu?page=1
  22. ↑ https://wroclaw.tvp.pl/52064092/pelnia-wiary
  23. ↑ http://cerkiew.org/pierwszy-odcinek-magazynu-greckokatolickiego-tvp-pelnia-wiary/
  24. ↑ Осередок Української Kультури, web.archive.org, 5 czerwca 2008 [dostęp 2022-05-22] [zarchiwizowane z adresu 2008-06-05].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ukraińcy_w_Polsce&oldid=70906715”