Wikipedia

Bawaria

kraj związkowy Niemiec

Bawaria, Wolny Kraj Bawaria[2], Wolne Państwo Bawaria[3] (niem. Bayern, Freistaat Bayern) – największy pod względem powierzchni i najlepiej rozwinięty gospodarczo kraj związkowy Niemiec.

Bawaria
Freistaat Bayern
— kraj związkowy —
ilustracja
Herb Flaga
Herb Bawarii Flaga Bawarii
Hymn: Gott mit dir du Land der Bayern!
Państwo  Niemcy
Stolica Monachium
Kod ISO 3166-2 DE-BY
Premier Markus Söder (CSU)
Powierzchnia 70 550,19 km²
Populacja (31.12.2013)
• liczba ludności
12 604 000[1]
• gęstość 179 os./km²
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba rejencji 7
Liczba miast na prawach powiatu 25
Liczba powiatów 71
Liczba gmin 2056
Liczba przedstawicieli w parlamencie
Liczba przedstawicieli w Bundesracie 6
Położenie na mapie Niemiec
Położenie na mapie
Commons Multimedia w Wikimedia Commons
Wikipodróże Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa
Portal Portal Niemcy

Informacje ogólneEdytuj

GeografiaEdytuj

Bawaria graniczy z Austrią, Czechami i Szwajcarią (od strony Jeziora Bodeńskiego) oraz krajami związkowymi Badenią-Wirtembergią, Hesją, Turyngią i Saksonią.

Rzeki: Altmühl, Alz, Amper, Dunaj, Soława Frankońska, Iller, Inn, Isen, Izara, Lech, Men, Mindel, Naab, Paar, Pegnitz, Regen, Regnitz, Rott, Vils, Wertach

Kanały: Ren-Men-Dunaj

Jeziora: Ammersee, Chiemsee, Starnberger See

Ważniejsze wzniesienia: Nebelhorn (2224 m), Zugspitze (2963 m), Watzmann (2714 m), Grosser Arber (1457 m)

Historia BawariiEdytuj

 
Księstwa bawarskie po 1392 r.
 
Podział polityczny obszaru dzisiejszej północnej Bawarii w 1400 r.

W VI wieku obecna Bawaria wchodziła w obszar państwa plemiennego Bawarów, ludu germańskiego z korzeniami alemańskimi, turyngijskimi, frankońskimi i ostrogockimi. Część północno-wschodnia obszaru dzisiejszej Bawarii była zasiedlona przez Słowian (zob. Bavaria Slavica). Bawarowie stworzyli własne księstwo, później zależne od państwa Franków. Pierwszym znanym władcą był Garibald (Heribald) I, panujący w latach 548(?)–590. Od 788 do 907 r. Bawaria znajdowała się w granicach państwa Franków. Następnie władzę przejęła miejscowa dynastia Luitpoldingów (907–947 i krótko 983–985). Bawaria znalazła się wkrótce w granicach Świętego Cesarstwa Rzymskiego, przy czym zajmowała południową część dzisiejszego kraju związkowego. Na północy regionu istniały mniejsze kraje, w tym Burgrabstwo Norymbergi, księstwo biskupie Bambergu i Wolne Miasto Norymberga, a w XIV wieku sięgało tu władztwo Czech (Czeski Palatynat). W 1070 r. tron bawarski został przez króla niemieckiego Henryka IV oddany sprzymierzonym z nim Welfom (1070–1139 i 1156–1180). Od 1180 do 1918 Bawaria była rządzona przez członków dynastii Wittelsbachów, którzy od 1623 r. byli elektorami.

Osobne artykuły: Elektorat Bawarii i Królestwo Bawarii.

W 1806 stała się królestwem. W 1806 do Bawarii włączono Norymbergę, a w 1815 Palatynat Reński. Od 1818 r. stała się monarchią konstytucyjną (na podstawie Aktu Konstytucyjnego, Verfassungs-Urkunde). Panujący od 1825 roku Ludwik I Wittelsbach zmienił oficjalny zapis nazwy państwa z Baiern na Bayern; litera „y” miała symbolizować tradycję starożytną w przeciwieństwie do potocznej „i”. 18 stycznia 1828 r. Bawaria i Wirtembergia utworzyły Bawarsko-Wirtemberski Związek Celny (Bayerisch-Würtembergischer Zollverein), a sześć lat później przystąpiły do Niemieckiego Związku Celnego. W 1871 r. Bawaria została włączona do Cesarstwa Niemieckiego, z zachowaniem odrębności (poczta, polityka zagraniczna, kolej i armia w czasie pokoju), które zlikwidowano dopiero w 1918 r. W tym samym roku doszło do krótkotrwałego powołania Bawarskiej Republiki Rad. W 1920 do Bawarii przyłączono Coburg, od 1572 związany z pomniejszymi księstwami saskimi. W 1949 r. Bawaria weszła w skład Republiki Federalnej Niemiec[5].

We wrześniu 2006 roku tuż przed pielgrzymką do Niemiec, papież Benedykt XVI użył określenia Państwo Wielka Bawaria.

Zobacz też: Władcy Bawarii.

GospodarkaEdytuj

Bawaria należy do najbogatszych regionów współczesnych Niemiec. Wysoko rozwinięty jest tam przemysł elektroniczny, maszynowy (w tym samochodowy), lotniczy, włókienniczy, rafineryjny (ropa dostarczana jest rurociągami z portów Morza Śródziemnego). Produkt krajowy brutto Bawarii wynosi łącznie 544 mld USD i było większe niż PKB całej Polski aż do końca 2017 roku (PKB Polski w 2018 roku wyniosło 614,2 mld). Nazwa znanego producenta samochodów – BMW – znaczy „Bawarska Fabryka Silników” (Bayerische Motoren-Werke).

Inne znane przedsiębiorstwa z Bawarii: Siemens, Audi (samochody osobowe), MAN (autobusy i samochody ciężarowe), MTU (silniki lotnicze i czołgowe), Airbus Group (europejski koncern militarny i lotniczy), o2 Germany (operator komórkowy), HypoVereinsbank, Munich Re (jedna z dwóch największych firm reasekuracyjnych na świecie), Allianz SE (grupa ubezpieczeniowo-finansowa), Sky Deutschland (niemiecka płatna telewizja), ProSiebenSat.1 Media (koncern mediowy). Bawaria nazywana jest również doliną krzemową Niemiec.

Wysoko rozwinięte i wydajne jest też bawarskie rolnictwo. Bawaria szczyci się największą w Niemczech produkcją mleka, serów i wyrobów mleczarskich.

Na terenie Bawarii znajdują się trzy elektrownie atomowe: Isar w Essenbach, Grafenrheinfeld, Gundremmingen. W miejscowości Garching bei München (15 km na północ od Monachium) znajduje się reaktor badawczy.

ZabytkiEdytuj

 
Rezydencja w Monachium

KulturaEdytuj

 

Słynny festiwal piwa Oktoberfest odbywa się corocznie od 1810 roku we wrześniu w Monachium i jest największym festiwalem tego typu na świecie. Początek imprezy jest wyznaczany na dwa tygodnie przed pierwszą niedzielą października, a festiwal trwa dwa tygodnie (dokładnie od piątku do niedzieli, czyli 17 dni).

MuzeaEdytuj

UczelnieEdytuj

Podział administracyjnyEdytuj

 
Podział Bawarii na rejencje
 
Podział Bawarii na powiaty

Bawaria podzielona jest na siedem rejencji (Regierungsbezirke):

Mieszkańcy każdego z tych regionów posiadają nieco odrębną kulturę i rozpoznawalny akcent językowy.

Równolegle do władz rejencji działają władze okręgu (niem. Bezirk).

Niższym szczeblem podziału jest podział na 71 powiatów i 25 miast na prawach powiatu.

Powiaty:
  1. Aichach-Friedberg (AIC)
  2. Altötting (AÖ)
  3. Amberg-Sulzbach (AS)
  4. Ansbach (AN)
  5. Aschaffenburg (AB)
  6. Augsburg (A)
  7. Bad Kissingen (KG)
  8. Bad Tölz-Wolfratshausen (TÖL)
  9. Bamberg (BA)
  10. Bayreuth (BT)
  11. Berchtesgadener Land (BGL)
  12. Cham (CHA)
  13. Coburg (CO)
  14. Dachau (DAH)
  15. Deggendorf (DEG)
  16. Dillingen an der Donau (DLG)
  17. Dingolfing-Landau (DGF)
  18. Donau-Ries (DON)
  19. Ebersberg (EBE)
  20. Eichstätt (EI)
  21. Erding (ED)
  22. Erlangen-Höchstadt (ERH)
  23. Forchheim (FO)
  24. Freising (FS)
  1. Freyung-Grafenau (FRG)
  2. Fürstenfeldbruck (FFB)
  3. Fürth (FÜ)
  4. Garmisch-Partenkirchen (GAP)
  5. Günzburg (GZ)
  6. Haßberge (HAS)
  7. Hof (HO)
  8. Kelheim (KEH)
  9. Kitzingen (KT)
  10. Kronach (KC)
  11. Kulmbach (KU)
  12. Landsberg am Lech (LL)
  13. Landshut (LA)
  14. Lichtenfels (LIF)
  15. Lindau (Bodensee) (LI)
  16. Main-Spessart (MSP)
  17. Miesbach (MB)
  18. Miltenberg (MIL)
  19. Mühldorf am Inn (MÜ)
  20. Monachium (M)
  21. Neuburg-Schrobenhausen (ND)
  22. Neumarkt in der Oberpfalz (NM)
  23. Neustadt an der Aisch-Bad Windsheim (NEA)
  24. Neustadt an der Waldnaab (NEW)
  1. Neu-Ulm (NU)
  2. Norymberga (LAU)
  3. Oberallgäu (OA)
  4. Ostallgäu (OAL)
  5. Pasawa (PA)
  6. Pfaffenhofen an der Ilm (PAF)
  7. Regen (REG)
  8. Ratyzbona (R)
  9. Rhön-Grabfeld (NES)
  10. Rosenheim (RO)
  11. Roth (RH)
  12. Rottal-Inn (PAN)
  13. Schwandorf (SAD)
  14. Schweinfurt (SW)
  15. Starnberg (STA)
  16. Straubing-Bogen (SR)
  17. Tirschenreuth (TIR)
  18. Traunstein (TS)
  19. Unterallgäu (MN)
  20. Weilheim-Schongau (WM)
  21. Weißenburg-Gunzenhausen (WUG)
  22. Wunsiedel im Fichtelgebirge (WUN)
  23. Würzburg (WÜ)
Miasta na prawach powiatu:
  1. Amberg (AM)
  2. Ansbach (AN)
  3. Aschaffenburg (AB)
  4. Augsburg (A)
  5. Bamberg (BA)
  6. Bayreuth (BT)
  7. Coburg (CO)
  8. Erlangen (ER)
  9. Fürth (FÜ)
  1. Hof (HO)
  2. Ingolstadt (IN)
  3. Kaufbeuren (KF)
  4. Kempten (Allgäu) (KE)
  5. Landshut (LA)
  6. Memmingen (MM)
  7. Monachium (M)
  8. Norymberga (N)
  1. Pasawa (PA)
  2. Ratyzbona (R)
  3. Rosenheim (RO)
  4. Schwabach (SC)
  5. Schweinfurt (SW)
  6. Straubing (SR)
  7. Weiden in der Oberpfalz (WEN)
  8. Würzburg (WÜ)

PolitykaEdytuj

 
Maximilianeum w Monachium – siedziba Landtagu Bawarii
Koalicja rządząca: CSU
Ostatnie wybory: 15 września 2013

W Bawarii istnieje ruch na rzecz niepodległości: Partia Bawarska otrzymała w wyborach do landtagu w 2013 poparcie 2,3%. Sondaż przeprowadzony przez YouGov w 2017 roku wskazuje, że niezależność od Niemiec popiera 1/3 Bawarczyków[6].

ReligiaEdytuj

 
Katedra Najświętszej Marii Panny w Monachium

Bawaria jest krajem o tradycji katolickiej. Katolicy stanowią w Bawarii 54,4% ludności (tj. 6 mln 796 tys.). Obserwuje się jednak duży spadek wiernych przyznających się do Kościoła katolickiego (w 1970 70,4%, w 2007 56,3%). W Altötting znajduje się jedno z najważniejszych w Europie sanktuariów kultu maryjnego. Z miejscowości Marktl w południowo-wschodniej Bawarii pochodzi Benedykt XVI.

Podział wyznaniowy w Bawarii (2010)
Wyznanie Odsetek wyznawców
katolicy 54,2%
protestanci 20,7%
muzułmanie 4,3%
inni 22%
 
Skocznia narciarska Große Olympiaschanze w Garmisch-Partenkirchen

SportEdytuj

CiekawostkiEdytuj

 
Grób Wita Stwosza w Norymberdze

Osoby związane z BawariąEdytuj

Zobacz teżEdytuj

Informacje w projektach siostrzanych
   Multimedia w Wikimedia Commons
   Wiadomości w Wikinews
   Definicje słownikowe w Wikisłowniku

PrzypisyEdytuj

  1. ↑ Stan na 31.12.2013 roku według Auf einen Blick (niem.). Bayerisches Landesamt für Statistik und Datenverarbeitung. [dostęp 20 września 2013].
  2. ↑ Protokół 46. posiedzenia Komisji Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej.
  3. ↑ Przedstawicielstwo Wolnego Państwa Bawarii w Polsce.
  4. ↑ Mieszkańcy Bawarii – Tradycja i przyszłość.
  5. ↑ Michał Buchta: Bawaria. Historia polityczna kraju. Histmag.org, 24 maja 2009.
  6. ↑ Jedna trzecia Bawarczyków chce odłączenia od Niemiec, „pb.pl” [dostęp 2018-10-11] (pol.).

BibliografiaEdytuj

Linki zewnętrzneEdytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bawaria&oldid=58160403”