Turyngia

Turyngia
*Freistaat Thüringen*
	kraj związkowy
	; Katedra w Erfurcie
Herb	Flaga
Państwo	Niemcy
Stolica	Erfurt
Kod ISO 3166-2	DE-TH
Premier	Mario Voigt
Powierzchnia	16 202,33 km²
Populacja (30 grudnia 2020); • liczba ludności	; 2 126 846
• gęstość	132 os./km²
	Szczegółowy podział administracyjny
Liczba miast na prawach powiatu	5
Liczba powiatów	17
Liczba gmin	605
	Liczba przedstawicieli w parlamencie
Liczba przedstawicieli w Bundesracie	4
	Położenie na mapie Niemiec;
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Turyngia (niem. Freistaat Thüringen – Wolny Kraj Turyngia^[2]) – kraj związkowy w Niemczech ze stolicą w Erfurcie.

Turyngia graniczy z następującymi krajami związkowymi: Hesja, Bawaria, Saksonia, Saksonia-Anhalt, Dolna Saksonia.

Geografia

Południe kraju związkowego od Eisenach do Sonneberg jest zdominowane przez górzyste pasma Lasu Turyńskiego (Großer Beerberg(inne języki), 982 m n.p.m.) i Lasu Frankońskiego. Liczne rzeki, w tym największe: Soława (Saale), Werra, Unstruta (Unstrut). Obszar pagórkowaty pokrywają lasy liściaste i mieszane. Przez środkową Kotlinę Turyńską przebiega ze wschodu na zachód główna arteria komunikacyjna przy której leżą miasta: Eisenach, Gotha, Erfurt, Weimar, Jena i Gera.

Historia

Od ok. 400 r. księstwo plemienne Turyngów, w 531 roku podbite przez Franków. W VIII wieku schrystianizowana. Od ok. 804 roku marchia w państwie Karola Wielkiego, następnie rozpadła się na liczne terytoria pozostające pod rządami dostojników duchownych i świeckich. Wschodnią część regionu, leżącą wówczas poza granicami Turyngii, w VIII w. zamieszkiwali Słowianie. W XI wieku Turyngia została zjednoczona pod władzą Ludowingów, od połowy XIII wieku stopniowo przechodziła pod zwierzchnictwo Wettynów. Od 1485 roku w większości stanowiły własność ernestyńskiej linii rodu, od XVI wieku podzieloną na kilka odrębnych księstw saskich. Środkowy pas dzisiejszej Turyngii był częścią Elektoratu Saksonii, a w latach 1697–1763 znajdował się pod panowaniem królów Polski Augusta II Mocnego i Augusta III Sasa. Pamiątką po unii są pocztowe słupy dystansowe w miastach Auma-Weidatal i Neustadt an der Orla, ozdobione herbami Polski i Saksonii, królewskim monogramem i polską koroną królewską, oraz kamień milowy z królewskim monogramem w Bad Langensalza.

Podział polityczny obszaru dzisiejszej Turyngii w 1680 r.

W międzyczasie w regionie istniały także inne kraje, m.in.: Vogtland, obejmujący od XI w. do XVI w. wschodnie krańce regionu z miastami Gera i Weida, będący w XIV–XV w. protektoratem Królestwa Czech, hrabstwa Reuss i Schwarzburg, wolne miasta Mühlhausen i Nordhausen, a okolice Erfurtu pozostawały posiadłością Arcybiskupstwa Moguncji.

Ziemie Vogtlandu zostały z biegiem czasu rozdzielone pomiędzy Elektorat Saksonii oraz hrabstwo Reuss, z którego powstały księstwa Reuss linii starszej i linii młodszej. Hrabstwo Schwarzburg zostało podzielone w 1599 na hrabstwa Schwarzburg-Sondershausen i Schwarzburg-Rudolstadt, podniesione na przełomie XVII i XVIII w. do rangi księstw.

W okresie reformacji ośrodek protestancki.

W latach 1802–1803 Erfurt, Mühlhausen i Nordhausen zostały przyłączone do Królestwa Prus. W październiku 1806 obszar zmagań wojny IV koalicji antyfrancuskiej. 9 października Francuzi pokonali Prusaków w bitwie pod Schleiz. 10 października zwyciężyli w bitwie pod Saalfeld, a 14 października odnieśli zwycięstwo w wielkiej bitwie pod Jeną-Auerstedt. 16 października garnizon pruski dowodzony przez przyszłego króla Holandii Wilhelma I poddał Erfurt Francuzom. W 1807 miasto zostało stolicą Księstwa Erfurtu(inne języki), z kolei Mühlhausen i Nordhausen zostały częścią Królestwa Westfalii. Oba kraje podlegały Francji. W 1815 ponownie włączone do Prus wraz z zachodnimi ziemiami Saksonii, stanowiły południową część prowincji Saksonia. Prowincja oraz księstwa Wettynów, Reussów i Schwarzburgów ostatecznie zostały włączone w 1871 r. do Niemiec.

Podział polityczny obszaru dzisiejszej Turyngii w 1910

25 marca 1919 przedstawiciele landtagów dotychczasowych ośmiu księstw saskich uzgodnili połączenie się w jeden kraj związkowy. Powstał on ostatecznie w 1920 roku na mocy decyzji rządu Rzeszy (RGBl. 1920, I, s. 841), obejmując terytoria dawnych księstw (z wyjątkiem Coburga, przyłączonego do Bawarii na mocy postanowień plebiscytu z 30 X 1919 oraz pozostającego w Prusach Księstwa Erfurtu). Ponieważ stosunki majątkowe rodów książęcych zdetronizowanych w 1918 nie doczekały się regulacji ustawowej (20 czerwca 1926 upadł wniosek o wywłaszczenie bez odszkodowania), rząd krajowy Turyngii zmuszony był do negocjacji z przedstawicielami 7 dawnych domów panujących, nie osiągając jednak porozumienia do 1933 roku. W obliczu konieczności pokrycia deficytu budżetowego naziści, którzy w tym roku objęli tam rządy, uznali te roszczenia za niebyłe^[3].

W 1945 roku stolicę Turyngii przeniesiono z Weimaru do Erfurtu. Po II wojnie światowej od 1949 roku w granicach NRD. W 1952 roku podzielona na trzy okręgi (Bezirke): Erfurt, Suhl i Gera.

Od 1990 roku kraj związkowy w zjednoczonych Niemczech.

Demografia

Populacja
Rok	Ogółem	Mężczyźni	Kobiety	Gęstość os./km²
1950	2 932 242	1 302 055	1 630 187
1960	2 737 865	1 237 121	1 500 744	169
1970	2 759 084	1 279 965	1 479 119	170
1980	2 730 368	1 286 813	1 443 555	168
1990	2 611 319	1 246 387	1 364 932	161
2000	2 431 255	1 189 951	1 241 304	150
2010	2 235 025	1 103 693	1 131 332	138
2020	2 120 237	1 049 212	1 071 025	131

Źródło^[4]:

Gospodarka

Region przemysłowo-rolniczy. Eksploatacja złóż gazu ziemnego, soli potasowych i rud żelaza. Rozwinięty przemysł maszynowy, elektrotechniczny, elektroniczny, środków transportu, chemiczny, włókienniczy, precyzyjny, poligraficzny, szklarski i spożywczy. Hutnictwo żelaza. Uprawa pszenicy, jęczmienia, ziemniaków, buraków cukrowych i warzyw. Hodowla bydła, trzody chlewnej i owiec. Rozwinięta turystyka. Liczne ośrodki wypoczynkowe, sportów zimowych (m.in. Oberhof) i uzdrowiska klimatyczne (Bad Salzungen, Wurzbach).

Polityka

Bodo Ramelow, premier Turyngii

Landtag Turyngii

W Turyngii od 1990 roku, czyli od zjednoczenia Niemiec, rządzili chadecy z CDU^[5]. Jednak 5 grudnia 2014 landtag na nowego premiera wybrał Bodona Ramelowa z postkomunistycznej partii Die Linke, która utworzyła koalicję z SPD oraz Zielonymi^[5]. Ramelow zastąpił dotychczasowego premiera, którym była Christine Lieberknecht (CDU). Był to pierwszy przypadek objęcia władzy w landzie przez postkomunistów^[5].

Podział głosów w kadencji 2009–2014

Koalicja rządząca: CDU/SPD

Dzień wyborów: 30 sierpnia 2009

Premier: Christine Lieberknecht (CDU)

CDU – 30
SPD – 19
FDP – 7
Partia Zielonych – 6
Linke – 26

Podział głosów w kadencji 2014–2019^[6]^[7]

Koalicja rządząca: Die Linke, SPD oraz Zieloni

Dzień wyborów: 14 września 2014

Premier: Bodo Ramelow (Die Linke)

CDU – 33,5 proc.
Die Linke – 28,2 proc.
SPD – 12,4 proc.
Alternatywa dla Niemiec – 10,6 proc.
Partia Zielonych – 5,7 proc.

Podział administracyjny

Erfurt

Kraj związkowy dzieli się na powiaty ziemskie (Landkreis), których jest 17 oraz na pięć miast na prawach powiatu. Litery w nawiasach oznaczają skrót na tablicach rejestracyjnych pojazdów.