Saksonia-Anhalt
Saksonia-Anhalt (niem. Sachsen-Anhalt, dolnoniem. Sassen-Anhalt) – jeden z 16 krajów związkowych Niemiec. Stolicą oraz największym miastem jest Magdeburg[2].
| kraj związkowy | |||||
 Landtag Saksonii-Anhalt | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Stolica | |||||
| Kod ISO 3166-2 |
DE-ST | ||||
| Premier | |||||
| Powierzchnia |
20 451,58 km² | ||||
| Populacja (15 maja 2022) • liczba ludności |
| ||||
| • gęstość |
105 os./km² | ||||
| Szczegółowy podział administracyjny | |||||
| Liczba miast na prawach powiatu |
3 | ||||
| Liczba powiatów |
11 | ||||
| Liczba gmin |
218 | ||||
| Liczba przedstawicieli w parlamencie | |||||
| Liczba przedstawicieli w Bundesracie |
4 | ||||
Położenie na mapie Niemiec
| |||||
| Strona internetowa | |||||
.svg)
Obszar Saksonii-Anhalt do 1989 r. wchodził w skład Niemieckiej Republiki Demokratycznej. Została odtworzona jako kraj związkowy w 1990 roku po zjednoczeniu Niemiec.
Geografia
edytujSaksonia-Anhalt jest położona w środkowo-wschodniej części kraju i graniczy z krajami związkowymi:
Brandenburgią – na północnym wschodzie
Saksonią – na południowym wschodzie
Turyngią – na południu
Dolną Saksonią – na zachodzie
Północną część Saksonii-Anhalt stanowią równiny, wchodzące w skład Starej Marchii (niem. Altmark), gdzie leżą stare miasta hanzeatyckie jak Salzwedel, Stendal i Tangermünde. Na północnym wschodzie znajduje się teren pokryty łąkami, zwany wrzosowiskiem Colbitz-Letzlinger Heide. Na południe od tego leży żyzna równina Magdeburger Börde z miastami: Magdeburg, Schönebeck, Burg, Oschersleben, Wanzleben, Aschersleben. Na południowym zachodzie kraju leżą góry Harzu, a na południu region winiarski Soława-Unstruta.
Historia
edytuj
We wczesnym średniowieczu przebiegała przez region zachodnia granica osadnictwa słowiańskiego. Zamieszkiwali tu m.in. Koledzice, Chudzicy, Nieletycy, Morzyczanie, Lesicy i Hawelanie. Znajdował się tu jeden z głównych grodów słowiańskich na Połabiu – Hobolin. W późnym średniowieczu na obszarze dzisiejszego kraju związkowego Saksonia-Anhalt istniał szereg krajów, z których najbardziej znaczącymi były Marchia Brandenburska (leżał tu jej zachodni kraniec, czyli Stara Marchia), arcybiskupstwo magdeburskie, Księstwo Saksonii-Wittenbergi oraz Anhalt (rozczłonkowany na mniejsze księstwa). W 1356 Księstwo Saksonii-Wittenbergi zostało przekształcone w Elektorat Saksonii, a w latach 1373–1415 Stara Marchia, jako część Brandenburgii, stanowiła posiadłość Korony Czeskiej. Miasto Tangermünde było drugą siedzibą Karola Luksemburskiego po Pradze.
.svg)
W czasach nowożytnych na południu regionu istniały wydzielone z Elektoratu Saksonii księstwa: Księstwo Saksonii-Zeitz w latach 1657–1718, Księstwo Saksonii-Merseburga w latach 1657–1738 i Księstwo Saksonii-Weißenfels w latach 1656–1746. W 1680 arcybiskupstwo magdeburskie zostało przekształcone w świeckie księstwo i włączone do Brandenburgii, wraz z którą w 1701 zostało częścią Królestwa Prus, a region Wittenbergi znalazł się pod panowaniem królów Polski Augusta II Mocnego i Augusta III Sasa, jako część Elektoratu Saksonii w latach 1697–1763. W 1718 także Zeitz z Naumburgiem, w 1738 Merseburg, a w 1746 Weißenfels z Querfurtem znalazły się w jego granicach.
W 1807 Stara Marchia i księstwo magdeburskie zostały włączone do Królestwa Westfalii. Na mocy postanowień kongresu wiedeńskiego w 1815 r. do Prus włączono Starą Marchię, Magdeburg oraz dotychczasowe północno-zachodnie ziemie Saksonii z Wittenbergą, które scalono tworząc prowincję Saksonia. W 1863 doszło do zjednoczenia ziem anhalckich w Księstwo Anhalt. W 1871 r. cały obszar został częścią Cesarstwa Niemieckiego.
Saksonia-Anhalt powstała przez administracyjne połączenie części dawnej pruskiej prowincji Saksonia, która stanowi główną część obecnego kraju związkowego, z dawnym Wolnym Krajem Anhalt i częściami dawnego księstwa Brunszwiku. W latach 1949–1990 znajdowała się w granicach NRD.
Ludność i miasta
edytuj
Saksonia-Anhalt liczy około 2,15 mln mieszkańców, a gęstość zaludnienia jest niższa od średniej dla niemieckich krajów związkowych i wynosi 105 osób na km². Jeszcze w 1990 roku na terenie Saksonii-Anhalt mieszkało prawie 2,9 mln osób, a spadek liczby ludności od tamtego czasu wynikał w równym stopniu z emigracji do innych regionów Niemiec i zagranicy, jak i z niskiego wskaźnika urodzeń.
Największe miasta
edytujLiczba mieszkańców według spisu powszechnego na dzień 15 maja 2022[1]:
| Miasto | Populacja (2022) | |
|---|---|---|
| 1 | Magdeburg | 241 517 |
| 2 | Halle (Saale) | 226 586 |
| 3 | Dessau-Roßlau | 75 938 |
| 4 | Wittenberga (niem. Lutherstadt Wittenberg) | 45 010 |
| 5 | Weißenfels | 38 228 |
| 6 | Stendal | 37 406 |
| 7 | Halberstadt | 36 676 |
| 8 | Bitterfeld-Wolfen | 36 552 |
| 9 | Merseburg | 33 302 |
| 10 | Wernigerode | 32 477 |
| 11 | Naumburg (Saale) | 31 864 |
| 12 | Bernburg (Saale) | 31 553 |
| 13 | Schönebeck (Elbe) | 30 429 |
| 14 | Zeitz | 27 633 |
| 15 | Aschersleben | 26 021 |
| 16 | Sangerhausen | 25 819 |
| 17 | Köthen (Anhalt) | 24 166 |
| 18 | Staßfurt | 23 818 |
| 19 | Quedlinburg | 23 309 |
| 20 | Salzwedel | 22 915 |
Podział administracyjny
edytujW nawiasach skróty z tablic rejestracyjnych poszczególnych powiatów.
Miasta na prawach powiatu
edytuj- Dessau-Roßlau (DE)
- Halle (HAL)
- Magdeburg (MD)
|
Powiaty ziemskie
edytuj- Anhalt-Bitterfeld (ABI)
- Burgenland (BLK)
- Börde (BK)
- Harz (HZ)
- Jerichower Land (JL)
- Mansfeld-Südharz (MSH)
- Saale (SK)
- Salzland (SLK)
- Altmarkkreis Salzwedel (SAW)
- Stendal (SDL)
- Wittenberga (WB)
Gospodarka
edytujW regionie rozwinął się zwłaszcza przemysł chemiczny, ale także maszynowy, metalurgiczny, taboru kolejowego, elektrotechniczny oraz górnictwo[2]. Uprawia się zboże, buraki cukrowe, ziemniaki, warzywa oraz hoduje się bydło, trzodę chlewną, drób[2].
Silnie uprzemysłowiona część kraju na południowym wschodzie jest obszarem ekologicznego zagrożenia[2]. Saksonia-Anhalt poradziła sobie ze strukturalnymi zmianami gospodarczymi po 1990 r., odnosząc jednocześnie sukcesy i porażki. Między innymi duże kombinaty miały poważne trudności w przejściu do gospodarki rynkowej, co skutkowało długotrwałym bezrobociem wynoszącym przez wiele lat powyżej 20% i emigracją zarobkową. Stopa bezrobocia w październiku 2024 r. wynosiła około 7,5%[3].
Polityka
edytujWybory w 2021
edytujSkład Landtagu:
Wybory w 2016
edytuj- Koalicja rządząca: koalicja CDU, SPD i Sojusz 90/Zieloni
Skład Landtagu:
- CDU – 30
- AfD – 25
- Lewica – 16
- SPD – 11
- Sojusz 90/Zieloni – 5
Wybory w 2011
edytujSkład Landtagu:
- CDU – 41
- Lewica – 29
- SPD – 26
- Sojusz 90/Zieloni – 9
Przypisy
edytuj- ↑ a b Ergebnisse des Zensus 2022 – Bevölkerungszahlen - Stichtag 15. Mai 2022 [online] [dostęp 2024-11-14] (niem.).
- ↑ a b c d Saksonia-Anhalt, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-10-22].
- ↑ Monatliche Arbeitslosenquote in Sachsen-Anhalt von Oktober 2022 bis Oktober 2024 [online] [dostęp 2024-11-14] (niem.).