Saksonia-Anhalt

Saksonia-Anhalt (niem. Sachsen-Anhalt, dolnoniem. Sassen-Anhalt) – kraj związkowy w Niemczech, ze stolicą w Magdeburgu.

Saksonia-Anhalt Sachsen-Anhalt
— kraj związkowy —
Herb Flaga
Państwo	Niemcy
Stolica	Magdeburg
Kod ISO 3166-2	DE-ST
Premier	Reiner Haseloff (CDU)
Powierzchnia	20 446,31 km²
Populacja (31 grudnia 2011) • liczba ludności	2 276 736
• gęstość	111 os./km²
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba miast na prawach powiatu	3
Liczba powiatów	11
Liczba gmin	219
Liczba przedstawicieli w parlamencie
Liczba przedstawicieli w Bundesracie	4
Położenie na mapie Niemiec
Strona internetowa
Portal Niemcy

Położenie

Północną część Saksonii-Anhalt stanowią równiny, wchodzące w skład Starej Marchii, gdzie leżą stare miasta hanzeatyckie jak Salzwedel, Stendal i Tangermünde. Na północnym wschodzie znajduje się teren pokryty łąkami, zwany wrzosowiskiem Colbitz-Letzling (Colbitz-Letzlinger Heide). Na południe od tego leży żyzna równina z miastami: Burg, Schönebeck (Elbe), Oschersleben (Bode), Wanzleben, Aschersleben. Na południowym zachodzie kraju leżą góry Harzu.

Na północnym wschodzie graniczy z krajem związkowym Brandenburgia, na południowym wschodzie z Saksonią, na południowym zachodzie z Turyngią oraz na północnym zachodzie z Dolną Saksonią.

Historia

Tereny zamieszkane przez Słowian we wczesnym średniowieczu na niemieckiej mapie z XIX w.

We wczesnym średniowieczu przebiegała przez region zachodnia granica osadnictwa słowiańskiego. Zamieszkiwali tu m.in. Koledzice, Chudzicy, Nieletycy, Morzyczanie, Lesicy i Hawelanie. Znajdował się tu jeden z głównych grodów słowiańskich na Połabiu – Hobolin. W późnym średniowieczu na obszarze dzisiejszego kraju związkowego Saksonia-Anhalt istniał szereg krajów, z których najbardziej znaczącymi były Marchia Brandenburska (leżał tu jej zachodni kraniec, czyli Stara Marchia), arcybiskupstwo magdeburskie, Księstwo Saksonii-Wittenbergi oraz Anhalt (rozczłonkowany na mniejsze księstwa). W 1356 Księstwo Saksonii-Wittenbergi zostało przekształcone w Elektorat Saksonii, a w latach 1373-1415 Stara Marchia, jako część Brandenburgii, stanowiła posiadłość Korony Czeskiej. Miasto Tangermünde było drugą siedzibą Karola Luksemburskiego po Pradze.

Księstwa anhalckie w latach 1747-1793

W czasach nowożytnych na południu regionu istniały wydzielone z Elektoratu Saksonii księstwa: Księstwo Saksonii-Zeitz w latach 1657-1718, Księstwo Saksonii-Merseburga w latach 1657-1738 i Księstwo Saksonii-Weißenfels w latach 1656-1746. W 1680 arcybiskupstwo magdeburskie zostało przekształcone w świeckie księstwo i włączone do Brandenburgii, wraz z którą w 1701 zostało częścią Królestwa Prus, a region Wittenbergi znalazł się pod panowaniem królów Polski Augusta II Mocnego i Augusta III Sasa jako część unijnego państwa polsko-saskiego w latach 1697-1763. W 1718 także Zeitz z Naumburgiem, w 1738 Merseburg, a w 1746 Weißenfels z Querfurtem znalazły się w jego granicach.

W 1807 Stara Marchia i księstwo magdeburskie zostały włączone do Królestwa Westfalii. Na mocy postanowień kongresu wiedeńskiego w 1815 r. do Prus włączono Starą Marchię, Magdeburg oraz dotychczasowe północno-zachodnie ziemie Saksonii z Wittenbergą, które scalono tworząc prowincję Saksonia. W 1863 doszło do zjednoczenia ziem anhalckich w Księstwo Anhalt. W 1871 r. cały obszar został częścią Cesarstwa Niemieckiego.

Saksonia-Anhalt powstała przez administracyjne połączenie części dawnej pruskiej prowincji Saksonia, która stanowi główną część obecnego kraju związkowego, z dawnym Wolnym Krajem Anhalt i częściami dawnego księstwa Brunszwiku. W latach 1949-1990 znajdowała się w granicach NRD.

Administracja

Halle (Saale)

Dessau-Roßlau

Wittenberga

Bitterfeld-Wolfen

W nawiasach skróty z tablic rejestracyjnych poszczególnych powiatów.

Miasta na prawach powiatu

• Dessau-Roßlau (DE)
• Halle (HAL)
• Magdeburg (MD)

Powiaty ziemskie

• Anhalt-Bitterfeld (ABI)
• Burgenland (BLK)
• Börde (BK)
• Harz (HZ)
• Jerichower Land (JL)
• Mansfeld-Südharz (MSH)
• Saale (SK)
• Salzland (SLK)
• Altmarkkreis Salzwedel (SAW)
• Stendal (SDL)
• Wittenberga (WB)

Największe miasta

	miasto	populacja (2014)
1	Halle (Saale)	232,470
2	Magdeburg	232,306
3	Dessau-Roßlau	83,061
4	Wittenberga	46,621
5	Bitterfeld-Wolfen	40,779
6	Halberstadt	40,440
7	Stendal	40,079
8	Weißenfels	39,918
9	Bernburg (Saale)	33,633
10	Merseburg	33,317

Polityka

Koalicja rządząca: koalicja CDU i SPD

Skład Landtagu:

• CDU – 41
• SPD – 26
• Partia Zielonych – 9
• Linke – 29

Przedostatnie wybory: 20 marca 2011

Ostatnie wybory: 2016

Ciekawostki

Polsko-saski słup dystansowy z 1728 r. w Gräfenhainichen

Dom Nietzschego w Naumburgu

• W Merseburgu, leżącym dziś w południowej części Saksonii-Anhaltu, w średniowieczu odbywały się zjazdy, w których brali udział piastowscy władcy Polski Bolesław I Chrobry, Mieszko II Lambert, Kazimierz I Odnowiciel i Bolesław III Krzywousty, a w zjazdach w Quedlinburgu brali udział Mieszko I i Kazimierz I Odnowiciel.
• W Katedrze Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Naumburgu znajduje się XIII-wieczny posąg tzw. śmiejącej się Polki, księżniczki Regelindy, córki Bolesława I Chrobrego, uznawany za jeden z najcenniejszych średniowiecznych poloników w Europie.
• W południowej części regionu do dziś zachowały się (lub zostały zrekonstruowane) słupy pocztowe z czasów unii polsko-saskiej, ozdobione herbem Rzeczypospolitej, polskim monogramem królewskim i polską koroną królewską (słupy dystansowe) lub samym monogramem (kamienie milowe, półmilowe i ćwierćmilowe). Innymi wyjątkowymi pamiątkami z tego okresu są łacińskie tablice upamiętniające królów Polski na ścianach domów lub kościołów w Wittenberdze, Laucha an der Unstrut i Merseburgu.
• Dawne miasto Wettin, współcześnie dzielnica miasta Wettin-Löbejün, jest gniazdem rodowym Wettynów, których przedstawiciele (August II Mocny, August III Sas, Fryderyk August I) zasiadali na polskim tronie.
• Z położonego obecnie w Saksonii-Anhalcie miasta Querfurt pochodził święty katolicki Bruno z Kwerfurtu.
• W dawnej miejscowości Röcken, obecnie dzielnicy miasta Lützen, urodził się słynny filozof Fryderyk Nietzsche. W Röcken zachował się dom narodzin filozofa. W Röcken także został pochowany. W domu rodzinnym w pobliskim Naumburgu mieści się muzeum filozofa.
• W 1632 pod Lützen rozegrano jedną z największych bitew wojny trzydziestoletniej, w której poległ król Szwecji Gustaw II Adolf. W Lützen i pobliskim Weißenfels znajdują się pomniki upamiętniające króla.
• Od XVIII w. w Magdeburgu mieściła się jedna z najsilniejszych twierdz pruskich, a następnie niemieckich. Byli w niej więzieni m.in. Józef Ignacy Kraszewski, Józef Piłsudski i Kazimierz Sosnkowski.
• W miasteczku Sandau (Elbe) stoi pomnik 1 Armii Wojska Polskiego, upamiętniający dotarcie przez polskich żołnierzy do Łaby u schyłku II wojny światowej.
• W miejscowości Reideburg (obecnie dzielnica Halle (Saale)) urodził się znany niemiecki polityk Hans-Dietrich Genscher współtwórca zjednoczenia Niemiec w 1990.