Klimat

ogół zjawisk pogodowych na danym obszarze

Klimat (z gr. κλίμα lm. κλίματα - skłonność) – wolnozmienne cechy oddziaływań w systemie klimatycznym(inne języki), obejmującym atmosferę, hydrosferę i powierzchnie lądów[1]. Ustalany jest na podstawie wieloletnich obserwacji różnorodnych składników, najczęściej pomiarów temperatury, opadów atmosferycznych i wiatru uśrednianych w skali miesiąca lub dłuższego okresu[1][2].

Klimat określany jest na podstawie wieloletnich obserwacji pogody dla danego regionu (przynajmniej 30 lat). Klimat na Ziemi kształtują trzy podstawowe procesy klimatotwórcze: obieg ciepła, obieg wody i krążenie powietrza, oraz czynniki geograficzne: układ lądów i oceanów, wysokość n.p.m. Klimat jest jednym z czynników ekologicznych ściśle powiązanych z występowaniem i życiem organizmów (zob. struktura ekosystemu).

Badaniem klimatu zajmuje się klimatologia.

Czynniki klimatotwórcze edytuj

  • Meteorologiczne
    • radiacyjne
    • układ ciśnień
    • fronty atmosferyczne
    • masy powietrza
    • prędkość wiatru
  • Niemeteorologiczne
    • szerokość geograficzna
    • rzeźba terenu
    • odległość od morza
    • prądy morskie
    • pokrycie terenu
    • antropogeniczne
    • wysokość nad poziomem morza
    • wielkość i rozmieszczenie lądów i oceanów

Skale klimatu edytuj

Podział klimatyczny Ziemi edytuj

Badanie klimatu edytuj

 
Globalna średnia zmiana temperatury powierzchni od 1880 roku

Współczesne edytuj

Od kilku stuleci badanie klimatu i jego rejestrowanie możliwe jest dzięki pomiarom instrumentów badających pogodę, takich jak: termometry, barometry i anemometry. Instrumenty używane do badania pogody we współczesności a także ich znany błąd, bezpośrednie otoczenie i ich ekspozycja zmieniały się na przestrzeni lat, co należy brać pod uwagę przy analizowaniu klimatu minionych stuleci[3].

Paleoklimatologia edytuj

Główny artykuł: Paleoklimatologia.

Paleoklimatologia jest badaniem klimatu z historii Ziemi. Wykorzystuje dowody z pokrywy lodowej, pierścieni drzew, osadów, koralowców i skał w celu określenia przeszłego stanu klimatu. Pokazuje okresy stabilności i zmian, a także może wskazywać, czy obecne zmiany podążają za wzorcami, takimi jak regularne cykle[4].

Zmiany klimatu edytuj

 
Zmiany CO2, temperatury i pyłu z rdzenia lodowego Wostok w ciągu ostatnich 450 000 lat

Zmiana klimatu to zróżnicowanie globalnego lub regionalnego klimatu w czasie. Odzwierciedla zmiany w stanie atmosfery w skalach czasowych od dziesięcioleci do milionów lat. Zmiany te mogą być spowodowane procesami wewnętrznymi Ziemi, siłami zewnętrznymi (np. zmiany natężenia światła słonecznego) lub, ostatnio, działalnością człowieka[5][6].

 
2015 - najcieplejszy zarejestrowany globalny rok (od 1880 r.) - kolory wskazują anomalie temperatury[7]

W ostatnich latach, zwłaszcza w kontekście polityki ochrony środowiska, termin „zmiana klimatu” często odnosi się tylko do zmian we współczesnym klimacie, w tym do wzrostu średniej temperatury powierzchni określanej mianem globalnego ocieplenia. W niektórych przypadkach termin ten jest również używany z domniemaniem przyczynowości ludzkiej, jak w Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu[8].

W przeszłości Ziemia przechodziła okresowe zmiany klimatyczne, w tym cztery główne epoki lodowcowe. Składają się one z okresów lodowcowych, w których warunki są zimniejsze niż normalnie, rozdzielone okresami interglacjalnymi. Nagromadzenie śniegu i lodu w okresie lodowcowym zwiększa albedo powierzchni, odbijając więcej energii słonecznej w kosmos i utrzymując niższą temperaturę atmosfery. Zwiększenie emisji gazów cieplarnianych, m.in. poprzez aktywność wulkaniczną, może zwiększyć globalną temperaturę i spowodować okres interglacjalny. Do przyczyn epok lodowcowych zalicza się: pozycje kontynentów, zmiany orbity Ziemi, zmiany w produkcji energii słonecznej i wulkanizm[9][10][11][12].

Modele klimatyczne edytuj

Zobacz też: Modele klimatuKlimatologia.

Modele klimatyczne wykorzystują metody ilościowe do symulacji interakcji atmosfery[13], oceanów, powierzchni lądu i lodu. Są wykorzystywane do różnych celów; od badania dynamiki pogody i systemu klimatycznego do prognoz przyszłego klimatu.

Modele mogą wahać się od stosunkowo prostych do dość złożonych:

  • prosty model promieniowania cieplnego, który traktuje Ziemię jako pojedynczy punkt i uśrednia wychodzącą energię
  • model rozszerzony w pionie (modele radiacyjno-konwekcyjne) lub w poziomie
  • (sprzężone) globalne modele klimatyczne atmosfera-ocean-lód morski, które dyskretyzują i rozwiązują pełne równania dotyczące transferu masy i energii oraz wymiany promieniowania[14][15].

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. a b Climate - Glossary of Meteorology, glossary.ametsoc.org [dostęp 2020-10-08].
  2. Intergovernmental Panel on Climate Change: Appendix I: Glossary.
  3. The Modern Temperature Trend, web.archive.org, 26 czerwca 2017 [dostęp 2019-07-06] [zarchiwizowane z adresu 2017-06-26].
  4. Paleoclimatology Data | National Centers for Environmental Information (NCEI) formerly known as National Climatic Data Center (NCDC), web.archive.org, 30 czerwca 2019 [dostęp 2019-07-06] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-30].
  5. Climate Change (glossary definition), web.archive.org, 18 stycznia 2010 [dostęp 2019-07-06] [zarchiwizowane z adresu 2010-01-18].
  6. Justin Gillis, Short Answers to Hard Questions About Climate Change, „The New York Times”, 28 listopada 2015, ISSN 0362-4331 [dostęp 2019-07-06] [zarchiwizowane z adresu 2015-12-01] (ang.).
  7. NASA, NOAA Analyses Reveal Record-Shattering Global Temperatures, web.archive.org, 3 marca 2016 [dostęp 2019-07-06] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-03].
  8. Climate Change 2001: The Scientific Basis, web.archive.org, 26 stycznia 2017 [dostęp 2019-07-06] [zarchiwizowane z adresu 2017-01-26].
  9. When have Ice Ages occurred?, web.archive.org, 8 lutego 2001 [dostęp 2019-07-06] [zarchiwizowane z adresu 2001-02-08].
  10. What are Ice Ages?, web.archive.org, 13 kwietnia 2001 [dostęp 2019-07-06] [zarchiwizowane z adresu 2001-04-13].
  11. Why do glaciations occur?, web.archive.org, 16 kwietnia 2001 [dostęp 2019-07-06] [zarchiwizowane z adresu 2001-04-16].
  12. Why are there Ice Ages, web.archive.org, 4 lutego 2001 [dostęp 2019-07-06] [zarchiwizowane z adresu 2001-02-04].
  13. Wayback Machine, web.archive.org, 10 czerwca 2008 [dostęp 2019-07-06] [zarchiwizowane z adresu 2008-06-10].
  14. ClimatePrediction.Net gateway, web.archive.org, 4 lutego 2009 [dostęp 2019-07-06] [zarchiwizowane z adresu 2009-02-04].
  15. Global Climate Models | climateprediction.net, web.archive.org, 8 sierpnia 2017 [dostęp 2019-07-06] [zarchiwizowane z adresu 2017-08-08].