Rzepik (Agrimonia L.) – rodzaj roślin należących do rodziny różowatych. Według różnych ujęć liczy około 10[4]–21[5] gatunków występujących w strefie klimatu umiarkowanego na półkuli północnej oraz na obszarach górskich w strefie równikowej[6][4]. Rośliny te rosną na łąkach i w murawach. Niektóre gatunki były w przeszłości wykorzystywane leczniczo oraz jako źródło żółtego barwnika[7].

Rzepik
Ilustracja
Rzepik pospolity
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

różowce

Rodzina

różowate

Rodzaj

rzepik

Nazwa systematyczna
Agrimonia L.
Sp. Pl. 448. 1.05.1753
Typ nomenklatoryczny

Agrimonia eupatoria L.[3]

Synonimy
  • Eupatorium Bubani[3]
Rzepik wonny

Rozmieszczenie geograficzne

edytuj

W Europie[7], w tym w Polsce występują trzy gatunki z tego rodzaju[8]:

Jeden gatunek spotykany jest w strefie równikowej i w Republice Południowej Afryki, a pozostałe w Azji i Ameryce Północnej[7].

Morfologia

edytuj
Pokrój
Wysokie, zwykle wzniesione prosto byliny, o wysokości 1–2 m[7], często z pełzającym kłączem[4].
Liście
Nieregularnie pierzaste, złożone z cienkich i ząbkowanych listków, u większości gatunków są to głównie liście odziomkowe[4][7].
Kwiaty
Niewielkie, często zwisające[7], zebrane w długie, szczytowe grona[6]. Działek kielicha jest 5, kieliszka brak. Płatków korony jest pięć i mają żółtą barwę. Pręciki są liczne. Zalążnia dolna powstaje z dwóch owocolistków i zwieńczona jest pojedynczą szyjką słupka[7].
Owoce
Drobne, jedno- lub dwunasienne, kolczaste (przystosowanie do zoochorii)[7].

Systematyka

edytuj
Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Rodzaj należący do podplemienia Agrimoniinae, plemienia Sanguisorbeae, podrodziny Rosoideae, rodziny różowatych (Rosaceae Juss.), rzędu różowców, kladu różowych w obrębie okrytonasiennych[9][2].

Pozycja systematyczna według systemu Reveala (1993-1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa różowe (Rosidae Takht.), nadrząd Rosanae Takht., rząd różowce (Rosales Perleb), podrząd Rosineae Erchb., rodzina różowate (Rosaceae Juss.), podrodzina Agrimonioideae F. Schwarz, plemię Agrimonieae Lam. & DC., podplemię Agrimoniinae J. Presl, rodzaj rzepik (Agrimonia L.)[10]

Wykaz gatunków[5]

Zastosowanie

edytuj

Przez długi czas różne gatunki rzepików były używane w medycynie ze względu na swoje właściwości ściągające i moczopędne, które zawdzięczają dużej zawartości taniny[6]. Niektóre gatunki są uprawiane jako rośliny ozdobne, ale mają niewielkie walory dekoracyjne.

Przypisy

edytuj
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-29] (ang.).
  3. a b Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-19].
  4. a b c d Agrimonia. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2012-10-07]. (ang.).
  5. a b Agrimonia L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-04-15].
  6. a b c Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
  7. a b c d e f g h Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2011, s. 142. ISBN 0-333-74890-5.
  8. Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 25, ISBN 978-83-62975-45-7.
  9. D. Potter i inni, Phylogeny and classification of Rosaceae, „Plant Systematics and Evolution”, 266, 2007, s. 5–43, DOI10.1007/s00606-007-0539-9.
  10. Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Agrimonia. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-01-19]. (ang.).
  11. Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 17. ISBN 978-83-925110-5-2.