Rzepik
Rzepik (Agrimonia L.) – rodzaj roślin należących do rodziny różowatych. Według różnych ujęć liczy około 10-18 gatunków występujących w strefie klimatu umiarkowanego na półkuli północnej oraz na obszarach górskich w strefie równikowej[3][4]. Rośliny te rosną na łąkach i w murawach. Niektóre gatunki były w przeszłości wykorzystywane leczniczo oraz jako źródło żółtego barwnika[5].
| ||
 Rzepik pospolity | ||
| Systematyka[1] | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | rośliny | |
| Klad | rośliny naczyniowe | |
| Klad | rośliny nasienne | |
| Klasa | okrytonasienne | |
| Klad | różowe | |
| Rząd | różowce | |
| Rodzina | różowate | |
| Rodzaj | rzepik | |
| Nazwa systematyczna | ||
| Agrimonia L. Sp. Pl. 448. 1.05.1753 | ||
| Typ nomenklatoryczny | ||
| Agrimonia eupatoria L.[2] | ||
| Synonimy | ||
|
Eupatorium Bubani[2] | ||
Rozmieszczenie geograficzneEdytuj
W Europie, w tym w Polsce występują trzy gatunki z tego rodzaju[5][6]:
- rzepik pospolity Agrimonia eupatoria L.
- rzepik szczeciniasty Agrimonia pilosa Ledeb.
- rzepik wonny Agrimonia procera Wallr.
Jeden gatunek spotykany jest w strefie równikowej i w Republice Południowej Afryki, a pozostałe spotykane są w Azji i Ameryce Północnej[5].
MorfologiaEdytuj
- Pokrój
- Wysokie, zwykle wzniesione prosto byliny, o wysokości 1-2 m[5], często z pełzającym kłączem[4].
- Liście
- Nieregularnie pierzaste, złożone z cienkich i ząbkowanych listków, u większości gatunków są to głównie liście odziomkowe[4][5].
- Kwiaty
- Niewielkie, często zwisające[5], zebrane w długie, szczytowe grona[3]. Działek kielicha jest 5, kieliszka brak. Płatków korony jest pięć i mają żółtą barwę. Pręciki są liczne. Zalążnia dolna powstaje z dwóch owocolistków i zwieńczona jest pojedynczą szyjką słupka[5].
- Owoce
- Drobne, jedno- lub dwunasienne, kolczaste (przystosowanie do zoochorii)[5].
SystematykaEdytuj
- Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG III z 2009)
Rodzaj należący do podplemienia Agrimoniinae, plemienia Sanguisorbeae, podrodziny Rosoideae, rodziny różowatych (Rosaceae Juss.), rzędu różowców, kladu różowych w obrębie okrytonasiennych[7][1].
- Pozycja systematyczna według systemu Reveala (1993-1999)
Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa różowe (Rosidae Takht.), nadrząd Rosanae Takht., rząd różowce (Rosales Perleb), podrząd Rosineae Erchb., rodzina różowate (Rosaceae Juss.), podrodzina Agrimonioideae F. Schwarz, plemię Agrimonieae Lam. & DC., podplemię Agrimoniinae J. Presl, rodzaj rzepik (Agrimonia L.)[8]
- Wykaz gatunków[9]
- Agrimonia aitchisonii Schnb.-Tem.
- Agrimonia bracteata E.Mey. ex C.A.Mey.
- Agrimonia coreana Nakai
- Agrimonia eupatoria L. – rzepik pospolity
- Agrimonia gorovoi Rumjantsev
- Agrimonia granulosa Juz.
- Agrimonia gryposepala Wallr.
- Agrimonia hirsuta Bicknell
- Agrimonia microcarpa Wallr.
- Agrimonia nipponica Koidz.
- Agrimonia nipponica Koidz.
- Agrimonia parviflora Aiton
- Agrimonia pilosa Ledeb. – rzepik szczeciniasty
- Agrimonia procera Wallr. (syn. Agrimonia odorata Mill.) – rzepik wonny
- Agrimonia pubescens Wallr.
- Agrimonia repens L.
- Agrimonia rostellata Wallr.
- Agrimonia striata Michx.
ZastosowanieEdytuj
Przez długi czas różne gatunki rzepików były używane w medycynie ze względu na swoje właściwości ściągające i moczopędne, które zawdzięczają dużej zawartości taniny[3]. Niektóre gatunki są uprawiane jako rośliny ozdobne, ale mają niewielkie walory dekoracyjne.
PrzypisyEdytuj
- ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-29] (ang.).
- ↑ a b Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-19].
- ↑ a b c Geoffrey Burnie i inni, Botanica : ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
- ↑ a b c Agrimonia (ang.). W: Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2012-10-07].
- ↑ a b c d e f g h Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2011, s. 142. ISBN 0-333-74890-5.
- ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
- ↑ D. Potter i inni, Phylogeny and classification of Rosaceae, „Plant Systematics and Evolution”, 266, 2007, s. 5–43, DOI: 10.1007/s00606-007-0539-9.
- ↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Agrimonia (ang.). The Compleat Botanica. [dostęp 2009-01-19].
- ↑ Agrimonia (ang.). W: The Plant List [on-line]. [dostęp 2014-06-17].