Zalążnia

część słupka kwiatowego

Zalążnia (ovarium) – rozszerzona, dolna część słupka kwiatowego (pistillum) u roślin okrytonasiennych. Powstaje w wyniku zrośnięcia jednego lub więcej owocolistków, tworzących ściany komory zalążniowej. Zalążnia w słupku zbudowanym z jednego owocolistka jest zawsze jednokomorowa. Jeśli owocolistków jest więcej, ale zrastają się brzegami – także tworzą komorę pojedynczą. Jeśli brzegi owocolistków wchodzą do wnętrza, a ściany zalążni powstają w wyniku zrastania się ich zewnętrznych części, to zalążnia może być wielokomorowa lub może zawierać niepełne przegrody[1]. Jeśli to nie brzegi owocolistków, a wybujałe tkanki wyrastające z ich ścian dzielą komorę zalążni – nazywane są one fałszywymi przegrodami (np. u kapustowatych). Zalążnia utworzona z więcej niż jednego owocolistka nazywana bywa cenokarpem. W wyniku zrastania się owocolistków (zarówno pojedynczych, jak i wielu), ich górna powierzchnia staje się wewnętrzną ścianą zalążni. Nierzadko owocolistki zrastają się w dolnej części słupka, tworzącej zalążnię, podczas gdy wyżej rozchylają się, tworząc odrębne szyjki i znamiona[2].

Przekrój przez kwiat kokoryczki – widoczna zalążnia z 6 zalążkami

Na wewnętrznych ścianach owocolistków znajduje się jeden lub wiele zalążków[1]. Powstawać mogą albo na brzegach owocolistków (submarginalnie) albo na ich powierzchni (laminalnie) z wyniosłości zwanej łożyskiem (placenta), przez które przechodzą wiązki przewodzące[3][4]. U niektórych grup systematycznych roślin (u sandałowców) następuje daleko posunięta redukcja budowy i integracja zalążków z zalążnią, np. u gałecznicowatych redukcja integumentów i łożyska prowadzi do tego, że komórki macierzyste makrospor osadzone są po prostu w ścianie zalążni[4].

Położenie zalążków w zalążni: a) ścienne, b) kątowe, c) osiowe

W zależności od umieszczenia względem brzegów owocolistka i liczby komór zalążni wyróżnia się następujące sposoby osadzenia zalążków[1]:

  • brzeżne – rozwijają się na brzegach owocolistków w zalążni jednokomorowej,
  • kątowe – wyrastają na brzegach owocolistków w zalążni wielokomorowej,
  • ścienne – rozwijają się na wewnętrznej ścianie zalążni,
  • osiowe – znajdują się na kolumience wyrastającej z dna zalążni jednokomorowej, powstałej ze zrośnięcia dolnych (nasadowych) brzegów owocolistków.
1. słupek górny, 2. słupek górny kołozalążniowy, 3. słupek dolny

W zależności od położenia zalążni względem dna kwiatowego wyróżnia się słupek górny, górny kołozalążniowy lub dolny[1].

W czasie zapylania kwiatu łagiewka pyłkowa rośnie na wewnętrznej powierzchni zalążni, zwykle wzdłuż łożyska, dochodząc do wierzchołka zalążka. Z chwilą zapłodnienia zalążek rozwija się w nasiono, a zalążnia bierze udział w tworzeniu owocu – z jej ścian powstaje owocnia[5].

Przypisy edytuj

  1. a b c d J. Szweykowska, J. Szweykowski: Botanika. Tom I. Morfologia. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2005, s. 287-288. ISBN 83-01-13946-3.
  2. Strasburger E., Noll F., Schenck H., Schimper A. F. W.: Botanika. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1972, s. 811-813.
  3. Zbigniew Podbielkowski: Rozmnażanie się roślin. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1982, s. 240. ISBN 83-02-01456-7.
  4. a b Alfred Ruthishauser: Embriologia i biologia romnażania roślin okrytonasiennych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1973, s. 13, 20.
  5. Edmund Malinowski: Anatomia roślin. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1977, s. 435, 466. ISBN 83-01-01913-1.