Sandałowce (Santalales R. Br. ex Bercht. & J. Presl) – rząd roślin okrytonasiennych o problematycznej pozycji filogenetycznej i klasyfikacji wewnętrznej. Takson stanowi klad bazalny dla linii rozwojowej prowadzącej do kladu astrowych, po oddzieleniu linii prowadzącej do różowych lub znajduje się blisko tej pozycji[3][1]. W obrębie rzędu wyróżniana jest różna liczba rodzin w zależności od ujęcia (do ok. 14) z blisko dwoma tysiącami gatunków występujących głównie w obszarze tropikalnym i subtropikalnym. Cechą charakterystyczną wielu roślin z tego rzędu jest wytwarzanie pestkowca z twardą łupiną nasienną oraz przystosowanie wielu z nich do pasożytnictwa. Liście zwykle są całobrzegie, z asterosklereidami[1].

Sandałowce
Ilustracja
Jemioła pospolita
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

Santalanae

Rząd

sandałowce

Nazwa systematyczna
Santalales R. Br. ex Bercht. & J. Presl
Přir. Rostlin: 234. Jan-Apr 1820

Systematyka

edytuj
 
Nuytsia floribunda
 
Olax phyllanthi
 
Gązewnik europejski

Rząd wskazywany był jako jeden z kladów bazalnych w obrębie linii prowadzącej do astrowych. Kolejność rozdzielania się linii rozwojowych jest jednak niejasna i grupa ta często przedstawiana jest w politomii z astrowymi, goździkowcami Caryophyllales i Berberidopsidales[1]. W systemie Ruggiero i in. (2015) wszystkie te grupy mają rangę nadrzędów. Rząd sandałowców tworzy w pojedynkę jeden z 18 nadrzędów okrytonasiennych – Santalanae[2].

W systemie APG z 1998[4] i jego kolejnej aktualizacji (APG II z 2003) do rzędu włączane były rodziny: Olacaceae, Opiliaceae, Loranthaceae, Misodendraceae i Santalaceae[5]. W wersji APG III z 2009 dołączone zostały rodziny Balanophoraceae i Schoepfiaceae[6]. W systemie APG IV (2016) zachowane zostało to ujęcie mimo opublikowania szeregu prac, z których wynikało, że klasyfikacja zaliczanych tu rodzin wymaga istotnych zmian, skutkujących wyróżnieniem znacznie większej ich liczby. Uzasadniono to nie dość pewnymi wynikami analiz filogenetycznych[7].

Pozycja rzędu w kladogramie dwuliściennych właściwych według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)[1]

jaskrowce Ranunculales




srebrnikowce Proteales




trochodendronowce Trochodendrales




bukszpanowce Buxales




parzeplinowce Gunnerales




ukęślowce Dilleniales




skalnicowce Saxifragales




winoroślowce Vitales


klad różowych






Berberidopsidales




sandałowce Santalales




goździkowce Caryophyllales


klad astrowych











Podział według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)
sandałowce

Erythropalaceae



Strombosiaceae




Coulaceae





Ximeniaceae




Aptandraceae



Olacaceae przemierżlowate






Octoknemaceae




Balanophoraceae gałecznicowate





Opiliaceae



Santalaceae sandałowcowate (w tym dawne jemiołowate Viscaceae)






Loranthaceae gązewnikowate



Mystropetalaceae





Misodendraceae



Schoepfiaceae










Podział według systemu Cronquista (1981)

W systemie Cronquista rząd Santalales podzielony był na 10 rodzin[8]:

Rodziny Viscaceae i Eremolepidaceae włączane są od czasu publikacji systemu APG do rodziny Santalaceae. Rodzina Dipentodontaceae w systemie APG III włączona została do rzędu Huerteales. Do rodziny Medusandraceae zaliczane były dwa rodzaje: Soyauxia i Medusandra. Badania molekularne wykazały przynależność ich obu do rodziny Peridiscaceae z rzędu skalnicowców[1].

Przypisy

edytuj
  1. a b c d e f Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-08] (ang.).
  2. a b Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2021-03-08] (ang.).
  3. Moore, M., Bell, C., Soltis, P. S., & Soltis, D. E. Analysis of an 83-gene, 86-taxon plastid genome data set resolves relationships among several deep-level eudicot lineages. „Botany 2008. Botany without Borders, Botanical Society of America”. 97, 2008. 
  4. K. Bremer, M. Chase, P. Stevens i in. An ordinal classification for the families of flowering plants. „Annals of the Missouri Botanical Garden”. 85, 4, s. 531–553, 1998. 
  5. The Angiosperm Phylogeny Group. An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG II. „Botanical Journal of the Linnean Society”. 141, 4, s. 399–436, 2003. DOI: 10.1046/j.1095-8339.2003.t01-1-00158.x. 
  6. The Angiosperm Phylogeny Group. An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III. „Botanical Journal of the Linnean Society”. 161, 2, s. 105–121, 2009. DOI: 10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x. 
  7. The Angiosperm Phylogeny Group. An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG IV. „Botanical Journal of the Linnean Society”. 181, 1, s. 1–20, 2016. DOI: 10.1111/boj.12385. 
  8. Cronquist A. 1981. An Integrated System of Classification of Flowering Plants. Columbia University Press, New York, s. 673–679.