Srebrnikowce

rząd roślin

Srebrnikowce (Proteales Dumort.) – rząd roślin stanowiący jeden ze starszych kladów w obrębie dwuliściennych właściwych. We współczesnym ujęciu rząd obejmuje 4 rodziny z 85 rodzajami i 1750 gatunkami[2]. Rośliny te występują głównie w strefie międzyzwrotnikowej, z centrum zróżnicowania w Azji i na kontynentach amerykańskich. Do strefy klimatu umiarkowanego na półkuli północnej sięga platan wschodni Platanus orientalis rosnący w obszarze śródziemnomorskim, północnoamerykańskie gatunki z tego rodzaju i też tam rosnący lotos żółty Nelumbo lutea. Na półkuli południowej do południowych krańców Ameryki Południowej, Afryki i Australii sięga zasięg srebrnikowatych Proteaceae[2].

Srebrnikowce
Ilustracja
Protea królewska
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

srebrnikopodobne

Rząd

srebrnikowce

Nazwa systematyczna
Proteales
Dumort. 1829
Lotos orzechodajny

Są to rośliny bardzo zróżnicowane morfologicznie[2], w większości są drewniejące, ale należą tu też zielne rośliny wodne[3]. Ich okwiat jest zwykle czterokrotny. Pręciki są przyrośnięte do listków okwiatu, a łącznik między pylnikami nierzadko przedłużony jest szczytowym wyrostkiem[4].

Systematyka edytuj

Pozycja w kladogramie dwuliściennych właściwych według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)[2]

jaskrowce Ranunculales




srebrnikowce Proteales




trochodendronowce Trochodendrales




bukszpanowce Buxales




parzeplinowce Gunnerales




ukęślowce Dilleniales




skalnicowce Saxifragales




winoroślowce Vitales


klad różowych






Berberidopsidales




sandałowce Santalales




goździkowce Caryophyllales


klad astrowych











Początkowo (system APG I (1998)) wyróżnione zostały trzy rodziny, w systemie APG II (2003) połączono je w dwie (platanowate włączono do srebrnikowatych). Angiosperm Phylogeny Website rozdziela te rodziny oraz proponuje włączenie tu jako kladu bazalnego rodziny sabiowatych (Sabiaceae)[2]. Rozwiązanie to zostało zaaprobowane w systemie APG IV (2016)[5]:

srebrnikowce

sabiowate Sabiaceae




lotosowate Nelumbonaceae





srebrnikowate Proteaceae



platanowate Platanaceae






Pozycja w systemie Ruggiero i in. (2015)

W systemie Ruggiero i in. (2015) rząd w pojedynkę należy do jednego z 18 nadrzędów okrytonasiennych – srebrnikopodobnych Proteanae, obejmującego rodziny zgodnie z systemem APG III (2009)[1].

Pozycja rzędu w systemie Takhtajana (2008)

Rząd Proteales w tym ujęciu jest monotypowy z rodziną srebrnikowatych Proteaceae[6]. Rzędowi w ujęciu systemów APG odpowiada w dużym stopniu nadrząd Proteanae obejmujący monotypowe rzędy Platanales (z platanowatymi Platanaceae), Proteales (ze srebrnikowatymi Proteaceae) i Nelumbonales (z lotosowatymi Nelumbonaceae). Rodzina sabiowate Sabiaceae umieszczona w osobnym rzędzie Sabiales określana jest jako niepewna co do pozycji systematycznej i prowizorycznie umieszczona w nadrzędzie Rutanae w podklasie Rosidae. Nadrząd Proteanae sytuowany był w podklasie Ranunculidae[6].

Podobne ujęcie systematyczne zawierała oparta na tym systemie klasyfikacja Reveala (1999)[7].

Pozycja rzędu w systemie Cronquista (1981)

W systemie tym rząd Proteales sytuowany był w podklasie różowe Rosidae i obejmował dwie rodziny: oliwnikowate Elaeagnaceae i srebrnikowate Proteaceae. Mimo podobieństw morfologicznych Cronquist zwracał jednak uwagę na istotne różnice między nimi i uznawał ich bliską relację filogenetyczną jako problematyczną i wątpliwą. Lotosowate Nelumbonaceae sytuowane było w obrębie grzybieniowców, aczkolwiek i w tym wypadku autor trafnie uznawał, że podobieństwo tych roślin do innych przedstawicieli rzędu może być wynikiem konwergencji. Platanowate Platanaceae włączane były do oczarowców Hamamelidales, a sabiowate Sabiaceae jako problematyczne i niepewne sytuowane były prowizorycznie w obrębie jaskrowców Ranunculales[8].

Przypisy edytuj

  1. a b Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).
  2. a b c d e f Peter F. Stevens, Proteales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website [online], Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-01-24] (ang.).
  3. Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 222. ISBN 978-1-842466346.
  4. Cole T.CH. i inni, Filogeneza roślin okrytozalążkowych – Systematyka Roślin Kwiatowych, Polskie tłumaczenie/Polish version of (2018) Angiosperm Phylogeny Poster – Flowering Plant Systematics, 2018.
  5. The Angiosperm Phylogeny Group. An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG IV. „Botanical Journal of the Linnean Society”. 181, 1, s. 1–20, 2016. DOI: 10.1111/boj.12385. 
  6. a b Armen Takhtajan: Flowering Plants. 978-1-4020-9608-2: Springer, 2009.
  7. Crescent Bloom: Proteales. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-06-08]. (ang.).
  8. Arthur Cronquist: An integrated system of classification of flowering plants. New York: Columbia University Press, 1981. ISBN 0-231-03880-1.