Tychowo

Tychowo
	miasto w gminie miejsko-wiejskiej
	; Kościół pw. MB Wspomożenia Wiernych
	Herb
Państwo	Polska
Województwo	zachodniopomorskie
Powiat	białogardzki
Gmina	Tychowo
Prawa miejskie	1 stycznia 2010
Burmistrz	Robert Falana
Powierzchnia	3,96 km²
Wysokość	70 m n.p.m.
Populacja (31.12.2016); • liczba ludności; • gęstość	; 2518; 638,6 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 94
Kod pocztowy	78-220
Tablice rejestracyjne	ZBI
	Położenie na mapie gminy Tychowo Tychowo
	Położenie na mapie Polski Tychowo
	Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego Tychowo
	Położenie na mapie powiatu białogardzkiego Tychowo
	53°55′42″N 16°15′29″E/53,928333 16,258056
TERC (TERYT)	3201044
SIMC	0313839
	Urząd miejskiul. Bobolicka 17; 78-220 Tychowo
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Tychowo (niem. Groß Tychow^[3]) – miasto w północno-zachodniej Polsce, w województwie zachodniopomorskim, w powiecie białogardzkim, siedziba gminy Tychowo. Położone na pograniczu Pojezierza Drawskiego i Równiny Białogardzkiej, w zlewni strugi Liśnicy.

Według danych z 31 grudnia 2016 r. miasto miało 2518 mieszkańców^[2].

Położenie

Granice administracyjne miasta Tychowo – cyframi od 1 do 9 oznaczono eksklawy miasta, literą A oznaczono eksklawę obszaru wiejskiego gminy znajdującą się na terenie miasta

Miasto na bazie wsi o charakterze okolnicy, przy linii kolejowej nr 404 (Szczecinek – Kołobrzeg), leży ok. 22 km od Białogardu, ok. 35 km od Koszalina, ok. 26 km od Połczyna-Zdroju i ok. 26 km od Bobolic, na skrzyżowaniu drogi wojewódzkiej nr 167 z drogą wojewódzką nr 169. Przy głównej ulicy znajdują się kamienice z XIX wieku.

Według danych z 1 stycznia 2014 r. powierzchnia miasta wynosiła 3,96 km²^[4].

W latach 2010–2012 miasto w granicach administracyjnych składało się z dziesięciu osobnych fragmentów, dodatkowo na jego obszarze była eksklawa części wiejskiej gminy Tychowo^[5] – był to jedyny przypadek w Polsce podziału na tyle części jednej jednostki administracyjnej. Granice te zostały skorygowane z dniem 1 stycznia 2013 roku^[6].

Historia

Pierwsze wzmianki pojawiają się w dokumentach z połowy XIII wieku, jest to miejscowość o słowiańskim, wczesnośredniowiecznym rodowodzie^[7]. Początkowo był to majątek rycerski należący do dwóch rodów (lenno starego pomorskiego rodu Kleszczów, zgermanizowanego na von Kleist, wzmiankowany w 1477 r.) i częściowo von Versen (wzmianka z 1523 r.) Z czasem von Kleist stali się jedynymi właścicielami majątku Tychowo. Na początku XIX wieku posiadłość przeszła w inne ręce, po czym została odkupiona przez przedstawicieli innej linii rodu von Kleist, noszącej nazwisko von Kleist-Retzow. Rodzina von Kleist-Retzow była w posiadaniu majątku do końca II wojny światowej. Tychowo liczyło wtedy około 2000 mieszkańców^[8].

Upamiętnienie jeńców alianckich

Od 14 maja 1944 roku działał w Groß Tychow obóz jeniecki, Stalag Luft IV, w którym w październiku tegoż roku znajdowało się 7089 zestrzelonych lotników amerykańskich i 866 brytyjskich. Obóz ewakuowano w lutym 1945 roku^[9] (zob. Modrolas).

Po wojnie majątek upaństwowiono, stał się własnością PGR. Powstała mleczarnia, punkt przerobu runa leśnego, wiejski dom handlowy i Państwowy Ośrodek Maszynowy^[10].

W latach 1975–1998 należało do woj. koszalińskiego.

1 stycznia 2010 roku Tychowo uzyskało status miasta^[1]. Tego samego dnia zostało zniesione „Sołectwo Tychowo”, w którego skład wchodziła także osada Dobrochy^[11].

Demografia

Piramida wieku mieszkańców Tychowa w 2014 roku^[12].

Zabytki

Pałac przed 1939

Tychowo pałac w 1960

Tryptyk, krucyfiks i tablica nagrobna

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są^[13]^[14]:

kościół rzymskokatolicki parafialny pod wezwaniem Matki Bożej Wspomożenia Wiernych, murowano-szachulcowy z XV/XIX wieku. Najstarszy kościół gminy. Kościół parafialny, należący do dekanatu Białogard, diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej, metropolii szczecińsko-kamieńskiej. Kościół murowany z kamienia polnego zbudowany na przełomie XV i XVI wieku, w XVIII wieku przedłużono nawę konstrukcją szachulcową. Ufundowany prawdopodobnie przez dwie rodziny: von Kleist i von Versen. W szachulcowej wieży z 1830, u góry dzwon z XVI wieku, a na dole drewniany ołtarz szafkowy głoszący Zwiastowanie Najświętszej Marii Panny. Tryptyk wykonany z drewna, w predelli herb rodziny von Kleist. Ołtarz przeniesiony w 1976 r. z kościółka filialnego w Starym Dębnie. Na południowej ścianie wisi barokowy krucyfiks z XVIII wieku – wykonał go bliżej nieznany rzeźbiarz ludowy. W bocznej kaplicy znajduje się duża eliptyczna tablica nagrobna Elizabeth Zeidler – prawdopodobnie żony pastora – z 1679 r., wykonana z drewna, malowana temperowymi farbami. Organy wykonane w 1936 r. przez „Reinhold Heinze Kołobrzeg – Stralsund” przebudowano w 1969 r. W krypcie ok. osiem trumien, ale brak jakiejkolwiek dokumentacji wyjaśniającej kto w nich spoczywa. Wejście do krypty jest zamurowane. Przy kościele pomniki przyrody, dwie lipy drobnolistne o obwodzie 340 cm i 410 cm.
Ulica Wolności w Tychowie

park pałacowy z drugiej połowy XVIII wieku, zmodernizowany w XIX wieku^[15]. Na obszarze 13,7 ha rośnie ok. 2300 drzew, w większości w wieku 60–100 lat. Zarejestrowanych jest również kilka drzew o wymiarach pomnikowych, których wiek szacuje się: liściastych od 150 do 180 lat, iglastych od 110 do 130 lat. Naturalne skupiska drzew gatunków rodzimych wzbogacone są egzemplarzami pochodzenia egzotycznego. Najciekawszymi gatunkami są: czeremcha amerykańska, dąb błotny, dąb węgierski i dąb szypułkowy, klon srebrzysty, leszczyna turecka, lipa srebrzysta, magnolia drzewiasta, jodła jednobarwna, jodła kaukaska, jodła Veitcha oraz lipa krymska.

Turystyka

W zachodniej części miasta węzeł dwóch znakowanych czerwonych szlaków turystycznych:

Szlak „Solny” o długości 152 km
Szlak im. Józefa Chrząszczyńskiego o długości 50 km

Przyroda

Największy w Polsce głaz narzutowy – Trygław

Na cmentarzu pomnik przyrody, największy w Polsce i drugi w Europie głaz narzutowy Trygław, o wymiarach: obwód – 44 m, wysokość nad ziemią – 3,8 m, pod ziemią poniżej 4 m; długość 13,7 m, szerokość 9,3 m, objętość ok. 700 m sześciennych, masa – 2 tysiące ton. 1 listopada głaz wykorzystywany jest jako ołtarz polowy w czasie mszy na cmentarzu.

Aleja lipowa

Do Trzebiszyna prowadzi aleja lipowa o długości 1,5 km

Kultura i sport

W Tychowie jest przedszkole, szkoła podstawowa i Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych im. prof. Jana Radomskiego, Biblioteka Publiczna im. Lucjana Szenwalda, hala sportowa, boisko sportowe, boisko wielofunkcyjne ze sztuczną nawierzchnią przy Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych, boisko sportowe „Orlik”, Gminny Ośrodek Kultury z salą widowiskową na 300 miejsc. Ludowy Zespół Sportowy w mieście to Głaz Tychowo, należący do Gminnego Międzyzakładowego LKS, powstał w 1946 r., jest najstarszy w gminie.

Transport

W mieście krzyżują się dwie drogi wojewódzkie:

nr 167 – Koszalin – Tychowo – Ogartowo
nr 169 – Byszyno – Tychowo – Głodowa

Na południowy zachód od miejscowości, po zachodniej stronie drogi wojewódzkiej nr 167 znajduje się stacja kolejowa.

W Tychowie znajduje się również przystanek komunikacji autobusowej.

Administracja

Miasto jest siedzibą gminy miejsko-wiejskiej. Mieszkańcy Tychowa wybierają 5 z 15 radnych do Rady Miejskiej w Tychowie^[16]. Pozostałych 10 radnych wybierają mieszkańcy obszaru wiejskiego gminy Tychowo. Organem wykonawczym od 2010 roku jest burmistrz. Siedzibą władz jest urząd miejski przy ul. Bobolickiej.

Burmistrzowie Tychowa:

Elżbieta Wasiak (od 2010 do 2014), wcześniej Wójt Gminy Tychowo
Robert Falana (od 2014)

Mieszkańcy Tychowa wybierają posłów z okręgu wyborczego nr 40 (siedziba Koszalin), senatora z okręgu nr 99, a posłów do Parlamentu Europejskiego z okręgu wyborczego nr 13.

Wspólnoty wyznaniowe

Kościół rzymskokatolicki:
- parafia Matki Bożej Wspomożenia Wiernych
Świadkowie Jehowy:
- zbór Tychowo (Sala Królestwa ul. Białogardzka 1)^[17]

Współpraca międzynarodowa

Burg Stargard (Niemcy) od 9 września 2006^[18]

Ludzie związani z Tychowem‎ ‎

Z tym tematem związana jest kategoria: ‎‎Ludzie związani z Tychowem‎.

Przypisy

↑ ^a ^b Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 lipca 2009 r. w sprawie utworzenia, ustalenia granic i nazw gmin oraz siedzib ich władz, ustalenia granic niektórych miast oraz nadania niektórym miejscowościom statusu miasta (Dz.U. z 2009 r. nr 120, poz. 1000).
↑ ^a ^b Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2016 r. (Stan w dniu 31 XII 2016 r.). Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2017-05-30. ISSN 2451-2087.
↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2014 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 24 lipca 2014, ISSN 1505-5507 .
↑ Mapa granic miasta na Geoportalu.
↑ Zmiany wchodzące w życie z dniem 1 stycznia 2013 roku [online], Główny Urząd Geodezji i Kartografii, Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych [dostęp 2014-09-02] .
↑ Andrzej Świrko: Przewodnik turystyczny „Szlakiem dawnych rodów pomorskich”. Wyd. PPH Zapol Dmochowski, Sobczyk, Szczecin, s. 95, ISBN 978-83-7518-023-7.
↑ Gerhard Rühlow: „Grosstychow in Pommern. Bilder und Erinnerungen”. Hüntemann, Schöppingen 1986, s. 102, ISBN 83-904085-3-8.
↑ Stalag Luft IV Gross Tychow, Poland (Enlisted Men), [w:] 303rd Bombardment Group (Heavy) The „Hell’s Angels” of the Mighty Eighth Air Force [online] [dostęp 2017-11-28] (ang.).
↑ CzesławC. Piskorski CzesławC., Pomorze Zachodnie, mały przewodnik, Warszawa: Wyd. Sport i Turystyka Warszawa, 1980, s. 296, ISBN 83-217-2292-X, OCLC 8032482 .
↑ Uchwała Nr XXXIX/264/09 Rady Gminy Tychowo z dnia 21 października 2009 r. ws. zniesienia sołectwa Tychowo (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego z 2009 r., Nr 87, poz. 2356).
↑ Tychowo w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-12] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. zachodniopomorskiego – stan na 31.12.2012 r [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, s. 4 [dostęp 2013-03-30] .
↑ „Zachodniopomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków”, Szczecin .
↑ Zachodniopomorski Rejestr Zabytków, KOBiDZ. nr rej. 1128 z dnia 11 października 1980 r.
↑ Uchwała Nr XVII/140/12 Rady Miejskiej w Tychowie z dnia 30 sierpnia 2012 r. ws. podziału Gminy Tychowo na okręgi wyborcze (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego z 2012, poz. 1987).
↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-08] .
↑ Akt Partnerstwa między gminą Tychowo a miastem Burg Stargard.

Bibliografia

JarosławJ. Ellwart JarosławJ., Pomorze Środkowe. Przewodnik turystyczny, Gdynia: Region, 1999, s. 160–162, ISBN 83-87400-26-2, OCLC 751182177 .
Jerzy Kosacki, Bogdan Kucharski, Pomorze Zachodnie i Środkowe. Przewodnik, Sport i Turystyka, Warszawa, 2001, s. 478, ISBN 83-7200-583-4.
Andrzej Świrko, Pałace, dwory i zamki w dorzeczu Parsęty, POT, 2005, ISBN 83-7263-900-0.

Linki zewnętrzne

Z historii tychowskiego kościoła
Tychow Gross (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 691 .

[MP2009-1] Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 lipca 2009 r. w sprawie utworzenia, ustalenia granic i nazw gmin oraz siedzib ich władz, ustalenia granic niektórych miast oraz nadania niektórym miejscowościom statusu miasta (Dz.U. z 2009 r. nr 120, poz. 1000).

[GUS_populacja_2016-12-2] Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2016 r. (Stan w dniu 31 XII 2016 r.). Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2017-05-30. ISSN 2451-2087.

[MP1946-3] Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).

[4] Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2014 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 24 lipca 2014, ISSN 1505-5507 .

[5] Mapa granic miasta na Geoportalu.

[6] Zmiany wchodzące w życie z dniem 1 stycznia 2013 roku [online], Główny Urząd Geodezji i Kartografii, Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych [dostęp 2014-09-02] .

[7] Andrzej Świrko: Przewodnik turystyczny „Szlakiem dawnych rodów pomorskich”. Wyd. PPH Zapol Dmochowski, Sobczyk, Szczecin, s. 95, ISBN 978-83-7518-023-7.

[8] Gerhard Rühlow: „Grosstychow in Pommern. Bilder und Erinnerungen”. Hüntemann, Schöppingen 1986, s. 102, ISBN 83-904085-3-8.

[StalagLuftIV-9] Stalag Luft IV Gross Tychow, Poland (Enlisted Men), [w:] 303rd Bombardment Group (Heavy) The „Hell’s Angels” of the Mighty Eighth Air Force [online] [dostęp 2017-11-28] (ang.).

[pomorze1-10] CzesławC. Piskorski CzesławC., Pomorze Zachodnie, mały przewodnik, Warszawa: Wyd. Sport i Turystyka Warszawa, 1980, s. 296, ISBN 83-217-2292-X, OCLC 8032482 .

[11] Uchwała Nr XXXIX/264/09 Rady Gminy Tychowo z dnia 21 października 2009 r. ws. zniesienia sołectwa Tychowo (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego z 2009 r., Nr 87, poz. 2356).

[populacja2016-12] Tychowo w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-12] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[13] Rejestr zabytków nieruchomych woj. zachodniopomorskiego – stan na 31.12.2012 r [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, s. 4 [dostęp 2013-03-30] .

[14] „Zachodniopomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków”, Szczecin .

[15] Zachodniopomorski Rejestr Zabytków, KOBiDZ. nr rej. 1128 z dnia 11 października 1980 r.

[16] Uchwała Nr XVII/140/12 Rady Miejskiej w Tychowie z dnia 30 sierpnia 2012 r. ws. podziału Gminy Tychowo na okręgi wyborcze (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego z 2012, poz. 1987).

[17] Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-08] .

[18] Akt Partnerstwa między gminą Tychowo a miastem Burg Stargard.

[3]

[1]

[2]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]