Lucjan Szenwald
Lucjan Szenwald (ur. 13 marca 1909 w Warszawie, zm. 22 sierpnia 1944 pod Kurowem) – polski poeta, żołnierz, działacz komunistyczny.
| |
| Data i miejsce urodzenia |
13 marca 1909 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
22 sierpnia 1944 |
| Przyczyna śmierci |
wypadek samochodowy |
| Miejsce spoczynku | |
| Zawód, zajęcie |
poeta, żołnierz, działacz komunistyczny |
| Narodowość |
polska |
| Uczelnia | |
| Partia | |
| Odznaczenia | |
 
| |
Życiorys edytuj
Urodził się w rodzinie inteligenckiej, przesiąkniętej kultem sztuki[1]. Uczęszczał do I Gimnazjum w Warszawie przy ul. Żurawiej 49[2]. Debiutował w 1925 roku w Skamandrze wierszami Infekcja i Garnek[3]. Wcześniej młody poeta publikował w szkolnych czasopismach. Zamieszczał tam swoje wiersze, przekłady i artykuły. Już jako uczeń gimnazjum wykazywał lingwistyczne zainteresowania: w wieku szkolnym podjął się tłumaczenia Williama Szekspira, Percy Bysshe Shelleya, Władimira Majakowskiego.
Po zdaniu matury w 1926 roku, Szenwald rozpoczął studia na Filologii Klasycznej pod kierunkiem prof. Tadeusza Zielińskiego, któremu później poświęcił jeden ze swoich wierszy Ku czci filologa. W czasie studiów poznał późniejszych członków grupy Kwadryga, którą później współtworzył od 1927 roku: Stanisława Ryszarda Dobrowolskiego, Mieczysława Bibrowskiego, Stefana Flukowskiego, Władysława Sebyłę, Stanisława Ciesielczuka, Włodzimierza Słobodnika, Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego i Aleksandra Maliszewskiego. W drugim numerze czasopisma wydawaną przez tę grupę, o tym samym tytule, Szenwald opublikował artykuł programowy całej grupy O śmierci[4]. Po upadku pisma w 1931 roku Szenwald nawiązał współpracę z lewicą komunistyczną. W 1932 wstąpił do KPP[5]. Dwa lata później zaczyna publikować agitacyjne wiersze, zostaje redaktorem Na Przełaj. Teksty podpisuje pseudonimami: Adam Greczan, Max i Marian Wohl. W 1935 roku powstaje jego najobszerniejszy utwór Scena przy strumieniu.
Następny okres w życiu poety przypada na lata 1937–1939 i wiąże się z twórczością dramaturgiczną: Krzysztof Kolumb na morzu Sargassowym, Ptaki i gady; pierwszy utwór był emitowany jako słuchowisko. Ogromna część utworów z tego okresu nie zachowała się.
Po wybuchu II wojny światowej udał się do Kowla, a następnie w grudniu 1939 wyjechał do Lwowa, gdzie znalazł pracę w polskiej redakcji radia dziecięcego. We Lwowie pisał zaginiony później dramat o Jarosławie Dąbrowskim, poemat o Mikołaju Koperniku, tłumaczył też utwory Michaiła Tyczyny, Maksyma Rylskiego i Aleksandra Puszkina, które również się nie zachowały. W tym okresie poeta złożył podanie z prośbą o przyjęcie do Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (bolszewików)[6]. W czerwcu brał udział w manewrach oddziału Armii Czerwonej. Do 1943 przebywał na Syberii, gdzie powstał jego wiersz Pożegnanie Syberii. Od 1943 prowadził kroniki 1 Dywizji Piechoty im. T. Kościuszki. Był uczestnikiem bitwy pod Lenino z 12–13 października 1943. Poetyckim upamiętnieniem udziału w tej bitwie jest Ballada o pierwszym batalionie, napisana w tym samym miesiącu i dotycząca 1 pułku piechoty (w jej tekście dwie zwrotki poświęcił dowódcy batalionu, poległemu wówczas mjr. Bronisławowi Lachowiczowi)[7][8][9].
W 1944 roku po awansie do stopnia kapitana Szenwald dostał rozkaz podjęcia pracy w szkole Oficerów Polityczno-Wychowawczych. W tym samym roku zmarł w wyniku obrażeń odniesionych w wypadku pod Kurowem 22 sierpnia 1944 roku[10]. Został pochowany w Alei Zasłużonych na cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera A28-tuje-3)[11].
Twórczość edytuj
W poematach i wierszach nawiązywał do tradycji klasycznej i romantycznej; dokonywał także przekładów z literatury angielskiej i rosyjskiej. Autor tekstu znanej do dziś piosenki Niech żyje wojna, śpiewanej po wojnie m.in. przez Stanisława Grzesiuka i Macieja Maleńczuka, a także wiersza z frontu Ballada o pierwszym batalionie. Utwór Niech żyje wojna znalazł się także na płycie Luksus, śpiewany przez Muńka Staszczyka z zespołu Szwagierkolaska[12].
Upamiętnienia edytuj
- Bydgoszcz: IV Liceum Ogólnokształcące (od 1963, upamiętnienie nieistniejące, w 1997 nowym patronem został król Kazimierz III Wielki)[13]
- Gdańsk: Szkoła Podstawowa nr 68 (upamiętnienie nieistniejące, zlikwidowana w 2000)[14]
- Gdynia: ulica (upamiętnienie nieistniejące, w 1991 nowym jej patronem został bp Konstantyn Dominik)[15]
- Grudziądz: ulica (upamiętnienie nieistniejące, w 2018 nowym jej patronem został Czesław Szachnitowski)[16]
- Kalisz: ulica (osiedle Majków, upamiętnienie nieistniejące, w 2017 nowym jej patronem został Cyprian Kamil Norwid)[17][18]
- Katowice: ulica (upamiętnienie nieistniejące, w 2017 nowym jej patronem został Bolesław Prus)[19]
- Kędzierzyn-Koźle: ulica (upamiętnienie nieistniejące, w 2017 nazwę zmieniono na Koszarową)[20]
- Kluczbork: ulica (upamiętnienie nieistniejące, w 2017 nowym jej patronem został Bolesław Prus)[21]
- Kraków: ulica (upamiętnienie nieistniejące, w 2017 nowym jej patronem został Stefan Janus)[22]
- Lędziny: ulica (upamiętnienie nieistniejące, w 2017 nazwę zmieniono na Lipową)[23]
- Łańcut: ulica (upamiętnienie nieistniejące, w 2017 nazwę zmieniono na Zieloną)[24]
- Łódź: ulica (upamiętnienie nieistniejące, w 2018 nowym jej patronem został Mieczysław Hertz)[25]
- Mielec: ulica (upamiętnienie nieistniejące, w 2017 nowym jej patronem został mjr Walerian Tumanowicz)[26]
- Poznań: ulica (upamiętnienie nieistniejące, w 2017 nowym jej patronem został Kazimierz Wasela)[27]
- Radom: Szkoła Podstawowa nr 34 (upamiętnienie nieistniejące, brak informacji o patronie na stronie PSP 34)[28]
- Szczecin: ulica (upamiętnienie nieistniejące, w 2017 nowym jej patronem został Jerzy Zimowski)[29]
- Tarnów ulica (upamiętnienie nieistniejące, w 2017 nowym jej patronem została św. Faustyna Kowalska)[30]
- Warszawa: tablica pamiątkowa od pierwszej połowy lat 50. XX wieku, na budynku przy placu Konstytucji 6[31]
- Wrocław: ulica (upamiętnienie nieistniejące, w 1992 nowym jej patronem został płk Józef Beck)[32]
- statek handlowy MS Lucjan Szenwald, zezłomowany w latach 1998–2002[33]
Dzieła edytuj
- Kuchnia mojej matki 1931
- Scena przy strumieniu 1936
Przypisy edytuj
- ↑ Anna Milska, Pisarze polscy: wybór sylwetek, 1543-1944. Wydawnictwo Związkowe CRZZ 1968, s.499.
- ↑ Henryk Janczewski „Całe życie z Warszawą“ PIW 1986, ISBN 83-06-01409-X, str. 47
- ↑ Tarczałowicz J.,Od Warszawy do szosy pod Kurowem,[w:] Lucjan Szenwald, Warszawa 1977, s. 15.
- ↑ Tarczałowicz J.,Od Warszawy do szosy pod Kurowem,[w:] Lucjan Szenwald, Warszawa 1977, s. 17
- ↑ Tarczałowicz J.,Od Warszawy do szosy pod Kurowem,[w:] Lucjan Szenwald, Warszawa 1977, s. 27
- ↑ Tarczałowicz J.,Od Warszawy do szosy pod Kurowem,[w:] Lucjan Szenwald, Warszawa 1977, s. 33
- ↑ Lucjan Szenwald. W oczach poetów. Ballada o pierwszym batalionie. „Rzeczpospolita”. Nr 39, s. 4, 10 września 1944.
- ↑ Lucjan Szenwald. W oczach poetów. Ballada o pierwszym batalionie. „Rzeczpospolita”. Nr 277, s. 1, 12 października 1945.
- ↑ Lucjan Szenwald. W oczach poetów. Ballada o Pierwszym Batalionie. „Trybuna Robotnicza”. Nr 230, s. 4, 13 października 1945.
- ↑ Wspomnienia o Lucjanie Szenwaldzie, pod red. Gabrieli Pauszer-Klonowskiej, Warszawa 1963, s. 386
- ↑ Juliusz Jerzy Malczewski: Cmentarz komunalny (dawny wojskowy) na Powązkach. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1975, s. 18.
- ↑ Szwagierkolaska - Luksus | Pomaton | 1995 | POM CD 064 5903110135127 | Archiwum Polskiego Rocka 1961 - 2020 [online], www.polskirock.eu [dostęp 2020-01-11] (pol.).
- ↑ Historia szkoły - IV Liceum Ogólnokształcące [online], 4lo.bydgoszcz.pl [dostęp 2024-01-20].
- ↑ SZKOŁA PODSTAWOWA NR 68 – Encyklopedia Gdańska [online], gdansk.gedanopedia.pl [dostęp 2022-06-08].
- ↑ Uchwała Nr XXVIII/190/91 Rady Miasta Gdyni, 18 czerwca 1991.
- ↑ DD), Przesądzona jest już zmiana nazw ulic w Grudziądzu, „pomorska.pl” [dostęp 2018-03-11] (pol.).
- ↑ Daria Kubiak: Dekomunizacja ulic w Kaliszu, czyli żegnaj Hanko Sawicka!. kalisz.naszemiasto.pl, 2017-01-18. [dostęp 2024-03-14]. (pol.).
- ↑ Kalisz: Sześć ulic zmieni nazwy kojarzące się z minionym ustrojem. gazetaprawna.pl, 2017-05-12. [dostęp 2024-03-25]. (pol.).
- ↑ Justyna Przybytek, Dekomunizacja w Katowicach: zmienią się nazwy ulic. Na jakie?, „Dziennikzachodni.pl” [dostęp 2017-11-23] (pol.).
- ↑ Grzegorz Stępień, Kolejne nazwy ulic w Kędzierzynie-Koźlu na cenzurowanym. Wojewoda każe je zmienić [online], KK24.pl Serwis informacyjny Kędzierzyna-Koźla. Portal Kędzierzyn-Koźle. Wiadomości, zdjęcia, filmy, 9 października 2017 [dostęp 2022-06-08] (pol.).
- ↑ Uchwała Rady Miejskiej w Kluczborku z dnia 29 marca 2017 r. w sprawie zmiany nazwy ulicy na terenie miasta Kluczbork [dostęp 2021-11-18].
- ↑ Dekomunizacja nazw ulic w Krakowie. krakow.pl. [dostęp 2017-10-19].
- ↑ Zmiana nazwy ulicy Szenwalda w Lędzinach, „Miasto Lędziny” [dostęp 2018-02-21] (pol.).
- ↑ Uchwała nr V/29/2015 Rady Miasta Łańcuta z dnia 5 marca 2015r. w sprawie zmiany nazwy ulicy (drogi gminnej) - Metryka - Baza aktów prawnych - INFOR.pl - portal księgowych [online], www.infor.pl [dostęp 2019-07-25] (ang.).
- ↑ Nowe nazwy ulic i przystanków [online], Urząd Miasta Łodzi [dostęp 2022-06-08] (pol.).
- ↑ Uchwała nr XXXIII/338/2017 Rady Miejskiej w Mielcu z dnia 26 kwietnia 2017 r. w sprawie zmiany nazwy istniejącej ulicy na działce nr 1843 (obręb 2 – Osiedle) w Mielcu [online], edziennik.rzeszow.uw.gov.pl [dostęp 2018-01-05].
- ↑ Oto nowe ulice Poznania - Poznan.dlawas.info - portal informacyjno - rozrywkowy [online], DlaWas.info [dostęp 2022-06-08] (pol.).
- ↑ PSP 34 w Radomiu (Historia Szkoły) https://www.psp34.radom.pl/index.php/historia-szkoly [dostęp 2023-09-11] (pol.)
- ↑ Dekomunizacja ulic w Szczecinie. Onet Szczecin [dostęp 2017-11-03]
- ↑ 8 nazw ulic do zmiany w Tarnowie - Tarnów w internecie - Tarnow.net.pl - Informacje, gospodarka, rozrywka. [online], www.tarnow.net.pl [dostęp 2022-06-08].
- ↑ Stanisław Ciepłowski: Wpisane w kamień i spiż. Inskrypcje pamiątkowe w Warszawie XVII–XX w.. Warszawa: Argraf, 2004, s. 129. ISBN 83-912463-4-5.
- ↑ Redakcja, 20 lat temu zmieniono nazwy ulic we Wrocławiu. Karkonoska miała być Sezamkową [online], Gazeta Wrocławska, 15 sierpnia 2012 [dostęp 2022-06-08] (pol.).
- ↑ B-442 / KONIN [online], Sala BHP - łączymy pokolenia [dostęp 2022-06-08] (pol.).
Linki zewnętrzne edytuj
- Mateusz Trzeciak Trzynastozgloskowy komunista, Korporacja ha!art. ha.art.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-10-23)].
- Nazwy do zmiany / ul. Szenwalda Lucjana na stronie IPN
- Dzieła Lucjana Szenwalda w bibliotece Polona