Wikipedia

Kurów (powiat puławski)

osada w woj. lubelskim, w powiecie puławskim

Kurów – osada[1] (dawniej miasto) w Polsce, położona w województwie lubelskim, w powiecie puławskim, w gminie Kurów, leżąca nad rzeką Kurówką (i jej dopływami: Strugą Kurowską oraz Białką) oraz na pograniczu Wysoczyzny Lubartowskiej i Płaskowyżu Nałęczowskiego.

Artykuł

51°23′21″N 22°11′12″E

- błąd

38 m

WD

51°23'23"N, 22°11'10"E

- błąd

38 m

Odległość

77 m

Kurów
osada
Ilustracja
Kościół parafialny Narodzenia NMP i św. Michała Archanioła w Kurowie
Państwo

 Polska

Województwo

 lubelskie

Powiat

puławski

Gmina

Kurów

Wysokość

157 m n.p.m.

Liczba ludności (2015)

2795

Strefa numeracyjna

81

Kod pocztowy

24-170

Tablice rejestracyjne

LPU

SIMC

0384443

Położenie na mapie gminy Kurów
Mapa konturowa gminy Kurów, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Kurów”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po prawej znajduje się punkt z opisem „Kurów”
Położenie na mapie województwa lubelskiego
Mapa konturowa województwa lubelskiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Kurów”
Położenie na mapie powiatu puławskiego
Mapa konturowa powiatu puławskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Kurów”
Ziemia51°23′21″N 22°11′12″E/51,389167 22,186667
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa
Herb Kurowa
Plan Kurowa
Pomnik ofiar masowej egzekucji wykonanej przez Niemców na cywilnych mieszkańcach Kurowa w 1944
Pomnik upamiętniający społeczność żydowską w Kurowie oraz mieszkańców miasta, którzy ratowali Żydów w czasie wojny, odsłonięty we wrześniu 2017 na miejscowym kirkucie
Grób poległego powstańca styczniowego na miejscowym cmentarzu parafialnym
Kapliczka przy ul. Lubelskiej upamiętniająca porucznika Eustachego Ostaszewskiego i innych uczestników powstania listopadowego, poległych w bitwie pod Kurowem 1831 roku
Szkoły w Kurowie

Kurów uzyskał lokację miejską przed 1442 rokiem, zdegradowany w 1869 roku[2].

Osada jest siedzibą gminy Kurów.

Położenie i demografiaEdytuj

Przez miejscowość przebiega droga wojewódzka nr 874, jej północnym skrajem biegną mający przebieg wspólny droga ekspresowa S12 i droga ekspresowa S17 (część trasy europejskiej E372).

Historycznie położony jest w Małopolsce (początkowo w ziemi sandomierskiej, a następnie w ziemi lubelskiej). Kurów położony był w 2. połowie XVI wieku w powiecie lubelskim, w województwie lubelskim[3].

Według danych z 1 stycznia 2008 sołectwo Kurów liczyło 2804 mieszkańców[4], 31 grudnia 2015 roku 2795 osób (zameldowania stałe i czasowe).[potrzebny przypis]

HistoriaEdytuj

Kurów do XVIII wiekuEdytuj

Początki Kurowa sięgają XII wieku. Bywa on identyfikowany z wymienionym w „Kronice” Galla Anonima castrum Galli, co w tłumaczeniu na język polski bywa interpretowane jako gród Kura. Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 20 stycznia 1185 i znajduje się w dokumencie wykonanym przez księcia mazowieckiego Leszka. Mówi ona o istnieniu tutaj kościoła pod wezwaniem św. Idziego. Około 1330 został zbudowany tu gród, który został potem nadany przez króla Władysława Łokietka Kurowskim. Lokacja Kurowa na prawie magdeburskim nastąpiła 6 stycznia 1442 przez Piotra Kurowskiego. Kurów stał się miastem, którym był do 19 marca 1870 r. (w latach 1456–1465 był nawet siedzibą powiatu kurowskiego). W XV w. i na początku XVI wieku w Kurowie orzekał sąd ziemski[5]. W 1783 w miejscowości powstała szkoła parafialna, którą założył Ignacy Potocki, a prowadził Grzegorz Piramowicz.

Kurów w XIX wiekuEdytuj

Po III rozbiorze Polski miasto znalazło się na terenie Nowej Galicji w zaborze austriackim, najpierw w cyrkule józefowskim, a od 1803 w cyrkule lubelskim. W latach 1809–1870 miasto Kurów i gmina dominalna Kurów były niezależne od siebie. Od 1809 do 1815 Kurów należał do powiatu Kazimierz Dolny, departamentu lubelskiego, Księstwa Warszawskiego. Potem należał do obwodu lubelskiego w województwie lubelskim, Królestwie Polskim. Po likwidacji Królestwa Polskiego znalazł się w guberni lubelskiej.

W czasie powstania listopadowego Kurów stał się areną jego wydarzeń. 3 marca 1831 pod miejscowością stoczono bitwę, którą wygrali Polacy pod dowództwem generała Józefa Dwernickiego. Zasłużył się w niej porucznik Eustachy Ostaszewski, który poległ i jest pochowany w Kurowie. 12 września tegoż roku, kiedy powstanie chyliło się już ku upadkowi, dwa szwadrony jazdy polskiej opanowały miasto, biorąc dwustu żołnierzy rosyjskich w niewolę. Kurów znalazł się ponownie na kartach historii podczas powstania styczniowego. 24 stycznia 1863 pod miastem stoczono zwycięską bitwę, później był tu organizowany obóz powstańczy. W związku z tymi wydarzeniami, w 1870 Kurów utracił prawa miejskie. Burmistrza zastąpił wójt, a sąd grodzki został przekształcony w sąd gminny.

Kurów w XX wiekuEdytuj

Na przełomie XIX i XX wieku Kurów był największym ośrodkiem bednarstwa na Lubelszczyźnie. Podczas rewolucji 1905-1907 miały miejsce manifestacje socjalistyczne. W 1910 roku (oficjalnie w 1912) założono Ochotniczą Straż Pożarną. Między 1 a 3 sierpnia 1915 pod Kurowem armia niemiecko-austriacka toczyła ciężkie walki z wojskami rosyjskimi. Pamiątką po tych wydarzeniach jest zabytkowy cmentarz wojenny w Olesinie.

Kurów został zelektryfikowany w 1926 z inicjatywy niemieckiego osadnika i młynarza Ulrycha. Kolejne rozbudowy i przebudowy sieci energetycznej następowały w latach 1933, 1946 i 1958–1962[6].

W styczniu 1935 roku, przez Kurów biegł odcinek XIV Rajdu Monte Carlo. 8 i 10 września 1939 nastąpiły tragiczne w skutkach bombardowania Kurowa przez lotnictwo niemieckie. Było wiele ofiar wśród ludności cywilnej i wojska. W wyniku pożaru spalona została zabudowa centrum. 15 września 1939 do miejscowości wkroczyły wojska niemieckie. 6 marca 1944 Niemcy w publicznej egzekucji rozstrzelali 42 i powiesili 6 osób[7]. 23 czerwca 1944 doszło w Kurowie do potyczki dowodzonych przez Stefana Rodaka żołnierzy Okręgu Lublin Batalionów Chłopskich, AK i AL z wojskami niemieckimi, wjeżdżającymi do miejscowości od strony Puław. W jej wyniku kilku żołnierzy niemieckich zostało rannych i zabitych, zaś Polacy bez strat własnych zdobyli niemiecki transporter opancerzony[8]. W 1970 roku z miejscowości wyruszał pierwszy etap XXVII edycji kolarskiego Tour de Pologne.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do ówczesnego województwa lubelskiego.

Przez wiele lat miejscowość była znanym ośrodkiem futrzarskim. W latach 90. XX wieku w granice Kurowa został włączony Józefów. Kurów jest obecnie rekomendowany przez Sejmik Województwa Lubelskiego do przywrócenia praw miejskich[9].

Historia Żydów w KurowieEdytuj

Pierwsza wzmianka o Żydach mieszkających w Kurowie pochodzi z 1548. Utworzyli gminę w XVII w. Mieli swoją synagogę przy ulicy Nowej i dwa cmentarze – starszy przy ulicy Nowej i nowszy przy ulicy Blich. W 1656 wielu żydowskich mieszkańców miasta zostało zabitych przez wojska Stefana Czarnieckiego. W 1765 w Kurowie żyło 904 Żydów, zaś w 1921 aż 2230, co stanowiło 56,8% ogółu mieszkańców.

W 1815 Szemu’el z Kurowa pochodzący z Prudnika został przewodniczącym własnego dworu chasydzkiego w Kurowie, który przyjmował tysiące młodych chasydów z okolic. Wśród jego najbardziej znanych naśladowców jest Jechezkel Taub z Kazimierza Dolnego, założyciel chasydyzmu kuzmirskiego. Po jego śmierci w 1820 jego najstarszy syn, Dowid, odmówił zastąpienia go na stanowisku prezesa dworu w Kurowie, przez co większość jego zwolenników wyjechała do Symchego Binema[10].

Na początku okresu międzywojennego dochodziło do ekscesów antyżydowskich. W październiku 1920 roku miejscowa policja zmusiła kupców żydowskich do otwarcia sklepów w sobotnie święta żydowskie[11].

Okupacja niemiecka podczas II wojny światowej przyniosła brutalny koniec historii kurowskich Żydów. We wrześniu 1939 roku społeczność żydowska Kurowa liczyła 2571 mieszkańców (55 proc. populacji). Pierwsza wywózka Żydów z Kurowa nastąpiła 8 kwietnia 1942 roku. Osoby starsze i niedołężne Niemcy zamordowali na miejscu, a duża grupa – głównie kobiety i dzieci – została wywieziona do niemieckiego obozu zagłady w Sobiborze. 13 listopada 1942 roku miała miejsce druga wywózka, a w grudniu tego samego roku Niemcy zmordowali na miejscowym kirkucie ostatnich ocalałych z poprzednich deportacji. W sierpniu 1942 Niemcy utworzyli w Kurowie getto-obóz pracy, w którym uwięzili także pewną liczbę Żydów z Lublina i Wąwolnicy[12].

Wojnę przeżyli nieliczni żydowscy mieszkańcy Kurowa. Stało się to głównie dzięki ofiarności i pomocy miejscowych Polaków, którzy z narażeniem życia ukrywali lub wspomagali swoich żydowskich sąsiadów, znajomych lub osoby zupełnie im obce. W listopadzie 2017 w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim odbyła się uroczystość nadania medali „Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata” dziesięciu rodzinom z Lubelszczyzny, pośród których znaleźli się potomkowie ratujących z Kurowa i jego okolic[13].

12 września 2017 na lokalnym kirkucie, z inicjatywy lokalnych władz samorządowych, odsłonięto pomnik – symboliczny mur z tablicami upamiętniającymi społeczność żydowską w Kurowie oraz mieszkańców tego miasta, którzy ratowali Żydów w czasie wojny[14].

ArchitekturaEdytuj

Zabytki chronione prawnie:

Zabytki nierejestrowane:

  • budynek urzędu gminy z 2. połowy XIX wieku

OświataEdytuj

  • Gminne Przedszkole Nr 1 w Kurowie im. Czesława Janczarskiego
  • Szkoła Podstawowa im. księdza Grzegorza Piramowicza w Kurowie

GospodarkaEdytuj

W miejscowości znajdują się upadłe Zakłady Futrzarskie „Kurów 1”. Do 2005 r. funkcjonowała także tu spółdzielnia mleczarska.

TurystykaEdytuj

Szlaki turystyczneEdytuj

SportEdytuj

  • Kurowski Klub Sportowy Garbarnia (piłka nożna mężczyzn, Klasa Okręgowa – najwyższy poziom ligowy: IV liga)
  • Klub Tenisa Stołowego Topspin (tenis stołowy mężczyzn, IV liga)
  • Ochotnicza Straż Pożarna Kurów (zawody sportowo-pożarnicze mężczyzn)
  • Ludowy Zespół Sportowy Kurów (szachy mężczyzn, najwyższy poziom ligowy: III liga, już nie istnieje)
  • Zakładowa Ochotnicza Straż Pożarna Zakłady Futrzarskie (zawody sportowo-pożarnicze mężczyzn, już nie istnieje)

Kurów w kulturzeEdytuj

Pod Kurowem staliśmy parę godzin na szosie, gdyż zginął czyjś kufer, po który furman jeździł konno do karczmy.

Bolesław Prus, Lalka
 
Urząd gminy

Osoby związane z KurowemEdytuj

Zobacz teżEdytuj

PrzypisyEdytuj

  1. ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
  2. ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 44–45.
  3. ↑ Corona Regni Poloniae. Mapa w skali 1:250 000, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk i Pracownia Geoinformacji Historycznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
  4. ↑ 1. Informacja ogólna. W: Plan Odnowy miejscowości Kurów na lata 2008–2015. Urząd Gminy Kurów, 2008, s. 6.
  5. ↑ M. Pawlikowski, Sądownictwo ziemskie w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej, Strzałków 2012.
  6. ↑ O elektryfikacji Kurowa zob. Zeszyty Kurowskie 6/1995 s. 15–18.
  7. ↑ Zob. Stefan Rodak: Maszerują Chłopskie Bataliony, s. 60.
  8. ↑ Stefan Rodak: Maszerują. s. 403–410 oraz Stefan Rodak; Marszem podziemnym. s. 219–224.
  9. ↑ Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Lubelskiego. Samorząd Województwa Lubelskiego, 2015, s. 59.
  10. ↑ This Day In History 14 Iyar/May 10, Hamodia [dostęp 2020-12-22] (ang.).
  11. ↑ Szymon Rudnicki, Żydzi w parlamencie II Rzeczypospolitej, Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2015, s. 133, ISBN 978-83-7666-363-0, ISBN 978-83-7666-412-5.
  12. ↑ Zobacz stronę Żydowskiego Instytutu Historycznego poświęconą Kurowowi https://web.archive.org/web/20120705002836/http://www.jewishinstitute.org.pl/pl/gminy/miasto/425.html.
  13. ↑ Małgorzata Szlachetka: Sprawiedliwi wśród Narodów Świata. Ratowali, chociaż groziła za to śmierć. [w:] Kurier Lubelski [on-line]. 2017-11-17. [dostęp 2018-01-06]. (pol.).
  14. ↑ Upamiętnienie społeczności żydowskiej w Kurowie. [w:] lublin.onet.pl [on-line]. 2017-09-13. [dostęp 2018-01-06]. (pol.).

BibliografiaEdytuj

  • Stanisław Wójcicki, Raport o Gminie Kurów”, Kurów 2003., Kurów: Urząd Gminy, 2003, ISBN 83-906687-7-7, OCLC 749263893.
  • Stefan Rodak: Maszerują Chłopskie Bataliony. Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza Warszawa 1960 r.
  • Stefan Rodak: Marszem podziemnym. Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza Warszawa 1970 r.
  • Stanisław Matraszek: Jak dotarła do Kurowa elektryczność w Zeszyty Kurowskie zeszyt 6/1995 Kurowskie Towarzystwo Regionalne Kurów 1995

Linki zewnętrzneEdytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kurów_(powiat_puławski)&oldid=67707878”