Kurów (powiat puławski)

	Kurów
	Kurów
	; Kościół parafialny Narodzenia NMP i św. Michała Archanioła w Kurowie
Państwo	Polska
Województwo	lubelskie
Powiat	puławski
Gmina	Kurów
Wysokość	157 m n.p.m.
Liczba ludności (2015)	2795
Strefa numeracyjna	81
Kod pocztowy	24-170
Tablice rejestracyjne	LPU
SIMC	0384443
	Położenie na mapie gminy Kurów Kurów
	Położenie na mapie Polski Kurów
	Położenie na mapie województwa lubelskiego Kurów
	Położenie na mapie powiatu puławskiego Kurów
	51°23′21″N 22°11′12″E/51,389167 22,186667
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Strona internetowa

Kurów – osada^[1] (dawniej miasto) w Polsce, położona w województwie lubelskim, w powiecie puławskim, w gminie Kurów, leżąca nad rzeką Kurówką (i jej dopływami: Strugą Kurowską oraz Białką) oraz na pograniczu Wysoczyzny Lubartowskiej i Płaskowyżu Nałęczowskiego.

Herb Kurowa

Plan Kurowa

Pomnik ofiar masowej egzekucji wykonanej przez Niemców na cywilnych mieszkańcach Kurowa w 1944

Pomnik upamiętniający społeczność żydowską w Kurowie oraz mieszkańców miasta, którzy ratowali Żydów w czasie wojny, odsłonięty we wrześniu 2017 na miejscowym kirkucie

Grób poległego powstańca styczniowego na miejscowym cmentarzu parafialnym

Kapliczka przy ul. Lubelskiej upamiętniająca porucznika Eustachego Ostaszewskiego i innych uczestników powstania listopadowego, poległych w bitwie pod Kurowem 1831 roku

Szkoły w Kurowie

Kurów uzyskał lokację miejską przed 1442 rokiem, zdegradowany w 1869 roku^[2].

Osada jest siedzibą gminy Kurów.

Położenie i demografiaEdytuj

Przez miejscowość przebiega droga krajowa nr 12, jej północnym skrajem biegną mający przebieg wspólny droga ekspresowa S12 i droga ekspresowa S17 (część trasy europejskiej E372).

Historycznie położony jest w Małopolsce (początkowo w ziemi sandomierskiej, a następnie w ziemi lubelskiej). Kurów położony był w 2. połowie XVI wieku w powiecie lubelskim, w województwie lubelskim^[3].

Według danych z 1 stycznia 2008 sołectwo Kurów liczyło 2804 mieszkańców^[4], 31 grudnia 2015 roku 2795 osób (zameldowania stałe i czasowe).^{[potrzebny przypis]}

HistoriaEdytuj

Kurów do XVIII wiekuEdytuj

Początki Kurowa sięgają XII wieku. Bywa on identyfikowany z wymienionym w „Kronice” Galla Anonima castrum Galli, co w tłumaczeniu na język polski bywa interpretowane jako gród Kura. Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 20 stycznia 1185 i znajduje się w dokumencie wykonanym przez księcia mazowieckiego Leszka. Mówi ona o istnieniu tutaj kościoła pod wezwaniem św. Idziego. Około 1330 został zbudowany tu gród, który został potem nadany przez króla Władysława Łokietka Kurowskim. Lokacja Kurowa na prawie magdeburskim nastąpiła 6 stycznia 1442 przez Piotra Kurowskiego. Kurów stał się miastem, którym był do 19 marca 1870 r. (w latach 1456–1465 był nawet siedzibą powiatu kurowskiego). W XV w. i na początku XVI wieku w Kurowie orzekał sąd ziemski^[5]. W 1783 w miejscowości powstała szkoła parafialna, którą założył Ignacy Potocki, a prowadził Grzegorz Piramowicz.

Kurów w XIX wiekuEdytuj

Po III rozbiorze Polski miasto znalazło się na terenie Nowej Galicji w zaborze austriackim, najpierw w cyrkule józefowskim, a od 1803 w cyrkule lubelskim. W latach 1809–1870 miasto Kurów i gmina dominalna Kurów były niezależne od siebie. Od 1809 do 1815 Kurów należał do powiatu Kazimierz Dolny, departamentu lubelskiego, Księstwa Warszawskiego. Potem należał do obwodu lubelskiego w województwie lubelskim, Królestwie Polskim. Po likwidacji Królestwa Polskiego znalazł się w guberni lubelskiej.

W czasie powstania listopadowego Kurów stał się areną jego wydarzeń. 3 marca 1831 pod miejscowością stoczono bitwę, którą wygrali Polacy pod dowództwem generała Józefa Dwernickiego. Zasłużył się w niej porucznik Eustachy Ostaszewski, który poległ i jest pochowany w Kurowie. 12 września tegoż roku, kiedy powstanie chyliło się już ku upadkowi, dwa szwadrony jazdy polskiej opanowały miasto, biorąc dwustu żołnierzy rosyjskich w niewolę. Kurów znalazł się ponownie na kartach historii podczas powstania styczniowego. 24 stycznia 1863 pod miastem stoczono zwycięską bitwę, później był tu organizowany obóz powstańczy. W związku z tymi wydarzeniami, w 1870 Kurów utracił prawa miejskie. Burmistrza zastąpił wójt, a sąd grodzki został przekształcony w sąd gminny.

Kurów w XX wiekuEdytuj

Na przełomie XIX i XX wieku Kurów był największym ośrodkiem bednarstwa na Lubelszczyźnie. Podczas rewolucji 1905-1907 miały miejsce manifestacje socjalistyczne. W 1910 roku (oficjalnie w 1912) założono Ochotniczą Straż Pożarną. Między 1 a 3 sierpnia 1915 pod Kurowem armia niemiecko-austriacka toczyła ciężkie walki z wojskami rosyjskimi. Pamiątką po tych wydarzeniach jest zabytkowy cmentarz wojenny w Olesinie.

Kurów został zelektryfikowany w 1926 z inicjatywy niemieckiego osadnika i młynarza Ulrycha. Kolejne rozbudowy i przebudowy sieci energetycznej następowały w latach 1933, 1946 i 1958–1962^[6].

W styczniu 1935 roku, przez Kurów biegł odcinek XIV Rajdu Monte Carlo. 8 i 10 września 1939 nastąpiły tragiczne w skutkach bombardowania Kurowa przez lotnictwo niemieckie. Było wiele ofiar wśród ludności cywilnej i wojska. W wyniku pożaru spalona została zabudowa centrum. 15 września 1939 do miejscowości wkroczyły wojska niemieckie. 6 marca 1944 Niemcy w publicznej egzekucji rozstrzelali 42 i powiesili 6 osób^[7]. 23 czerwca 1944 doszło w Kurowie do potyczki dowodzonych przez Stefana Rodaka żołnierzy Okręgu Lublin Batalionów Chłopskich, AK i AL z wojskami niemieckimi, wjeżdżającymi do miejscowości od strony Puław. W jej wyniku kilku żołnierzy niemieckich zostało rannych i zabitych, zaś Polacy bez strat własnych zdobyli niemiecki transporter opancerzony^[8]. W 1970 roku z miejscowości wyruszał pierwszy etap XXVII edycji kolarskiego Tour de Pologne.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do ówczesnego województwa lubelskiego.

Przez wiele lat miejscowość była znanym ośrodkiem futrzarskim. W latach 90. XX wieku w granice Kurowa został włączony Józefów. Kurów jest obecnie rekomendowany przez Sejmik Województwa Lubelskiego do przywrócenia praw miejskich^[9].

Historia Żydów w KurowieEdytuj

Pierwsza wzmianka o Żydach mieszkających w Kurowie pochodzi z 1548. Utworzyli gminę w XVII w. Mieli swoją synagogę przy ulicy Nowej i dwa cmentarze – starszy przy ulicy Nowej i nowszy przy ulicy Blich. W 1656 wielu żydowskich mieszkańców miasta zostało zabitych przez wojska Stefana Czarnieckiego. W 1765 w Kurowie żyło 904 Żydów, zaś w 1921 aż 2230, co stanowiło 56,8% ogółu mieszkańców.

W 1815 Szemu’el z Knurowa pochodzący z Prudnika został przewodniczącym własnego dworu chasydzkiego w Kurowie, który przyjmował tysiące młodych chasydów z okolic. Wśród jego najbardziej znanych naśladowców jest Jechezkel Taub z Kazimierza Dolnego, założyciel chasydyzmu kuzmirskiego. Po jego śmierci w 1820 jego najstarszy syn, Dowid, odmówił zastąpienia go na stanowisku prezesa dworu w Kurowie, przez co większość jego zwolenników wyjechała do Symchego Binema^[10].

Na początku okresu międzywojennego dochodziło do ekscesów antyżydowskich. W październiku 1920 roku miejscowa policja zmusiła kupców żydowskich do otwarcia sklepów w sobotnie święta żydowskie^[11].

Okupacja niemiecka podczas II wojny światowej przyniosła brutalny koniec historii kurowskich Żydów. We wrześniu 1939 roku społeczność żydowska Kurowa liczyła 2571 mieszkańców (55 proc. populacji). Pierwsza wywózka Żydów z Kurowa nastąpiła 8 kwietnia 1942 roku. Osoby starsze i niedołężne Niemcy zamordowali na miejscu, a duża grupa – głównie kobiety i dzieci – została wywieziona do niemieckiego obozu zagłady w Sobiborze. 13 listopada 1942 roku miała miejsce druga wywózka, a w grudniu tego samego roku Niemcy zmordowali na miejscowym kirkucie ostatnich ocalałych z poprzednich deportacji. W sierpniu 1942 Niemcy utworzyli w Kurowie getto-obóz pracy, w którym uwięzili także pewną ilość Żydów z Lublina i Wąwolnicy^[12].

Wojnę przeżyli nieliczni żydowscy mieszkańcy Kurowa. Stało się to głównie dzięki ofiarności i pomocy miejscowych Polaków, którzy z narażeniem życia ukrywali lub wspomagali swoich żydowskich sąsiadów, znajomych lub osoby zupełnie im obce. W listopadzie 2017 w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim odbyła się uroczystość nadania medali „Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata” dziesięciu rodzinom z Lubelszczyzny, pośród których znaleźli się potomkowie ratujących z Kurowa i jego okolic^[13].

12 września 2017 na lokalnym kirkucie, z inicjatywy lokalnych władz samorządowych, odsłonięto pomnik – symboliczny mur z tablicami upamiętniającymi społeczność żydowską w Kurowie oraz mieszkańców tego miasta, którzy ratowali Żydów w czasie wojny^[14].

ArchitekturaEdytuj

Zabytki chronione prawnie:

zespół kościoła parafialnego, w którego skład wchodzi:
- kościół pw. Narodzenia NMP i św. Michała Archanioła z 1692 r., przebudowany w XVIII wieku;
- dzwonnica z przełomu XVII/XVIII wieku,
- cmentarz przykościelny,
- ogrodzenie z bramkami z przełomu XVII/XVIII,
- plebania wybudowana w latach 1778–1782,
- dawna szkoła Piramowicza z 1780 roku (1953-1958), została założona przez założona przez Grzegorza Piramowicza i Ignacego Potockiego
cmentarz żydowski przy ul. Blich,

Zabytki nierejestrowane:

budynek urzędu gminy z 2. połowy XIX wieku

OświataEdytuj

Gminne Przedszkole Nr 1 w Kurowie im. Czesława Janczarskiego
Szkoła Podstawowa im. księdza Grzegorza Piramowicza w Kurowie
Publiczne Gimnazjum Nr 1 im. Ignacego Potockiego w Kurowie

GospodarkaEdytuj

W miejscowości znajdują się upadłe Zakłady Futrzarskie „Kurów 1”. Do 2005 r. funkcjonowała także tu spółdzielnia mleczarska.

TurystykaEdytuj

Szlaki turystyczneEdytuj

Szlak Renesansu Lubelskiego
szlak sakralny Powiśla Lubelskiego
dwa szlaki rowerowe
jeden szlak konny

SportEdytuj

Kurowski Klub Sportowy Garbarnia (piłka nożna mężczyzn, Klasa Okręgowa – najwyższy poziom ligowy: IV liga)
Klub Tenisa Stołowego Topspin (tenis stołowy mężczyzn, IV liga)
Ochotnicza Straż Pożarna Kurów (zawody sportowo-pożarnicze mężczyzn)
Ludowy Zespół Sportowy Kurów (szachy mężczyzn, najwyższy poziom ligowy: III liga, już nie istnieje)
Zakładowa Ochotnicza Straż Pożarna Zakłady Futrzarskie (zawody sportowo-pożarnicze mężczyzn, już nie istnieje)

Kurów w kulturzeEdytuj

Pod Kurowem staliśmy parę godzin na szosie, gdyż zginął czyjś kufer, po który furman jeździł konno do karczmy.

Bolesław Prus, Lalka,

Urząd gminy

Osoby urodzone w Kurowie bądź związane z KurowemEdytuj

Szemu’el z Knurowa – cadyk chasydzki
Włodzimierz Borowski – artysta malarz, twórca environment, happeningów i instalacji, konceptualista, jeden z pionierów sztuki performance (ur. 1930 w Kurowie, zm. 31 grudnia 2008 w Warszawie)
Jacek Janczarski – pisarz, dramaturg, satyryk, scenarzysta filmowy (ur. 27 lutego 1945 w Kurowie, zm. 2 lutego 2000 w Warszawie)
Wojciech Jaruzelski – generał, I sekretarz KC PZPR, były prezydent PRL i RP (ur. 1923 w Kurowie, zmarł 25 maja 2014 w Warszawie)
Eustachy Ostaszewski – powstaniec listopadowy

Zobacz teżEdytuj

PrzypisyEdytuj

↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 44–45.
↑ Corona Regni Poloniae. Mapa w skali 1:250 000, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk i Pracownia Geoinformacji Historycznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
↑ 1. Informacja ogólna. W: Plan Odnowy miejscowości Kurów na lata 2008–2015. Urząd Gminy Kurów, 2008, s. 6.
↑ M. Pawlikowski, Sądownictwo ziemskie w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej, Strzałków 2012.
↑ O elektryfikacji Kurowa zob. Zeszyty Kurowskie 6/1995 s. 15–18.
↑ Zob. Stefan Rodak: Maszerują Chłopskie Bataliony, s. 60.
↑ Stefan Rodak: Maszerują. s. 403–410 oraz Stefan Rodak; Marszem podziemnym. s. 219–224.
↑ Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Lubelskiego. Samorząd Województwa Lubelskiego, 2015, s. 59.
↑ This Day In History 14 Iyar/May 10, Hamodia [dostęp 2020-12-22] (ang.).
↑ SzymonS. Rudnicki SzymonS., Żydzi w parlamencie II Rzeczypospolitej, Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2015, s. 133, ISBN 978-83-7666-363-0, ISBN 978-83-7666-412-5 .
↑ Zobacz stronę Żydowskiego Instytutu Historycznego poświęconą Kurowowi http://www.jewishinstitute.org.pl/pl/gminy/miasto/425.html.
↑ Małgorzata Szlachetka: Sprawiedliwi wśród Narodów Świata. Ratowali, chociaż groziła za to śmierć (pol.). W: Kurier Lubelski [on-line]. 2017-11-17. [dostęp 6 stycznia 2018].
↑ Upamiętnienie społeczności żydowskiej w Kurowie (pol.). W: lublin.onet.pl [on-line]. 2017-09-13. [dostęp 6 stycznia 2018].

BibliografiaEdytuj

StanisławS. Wójcicki StanisławS., Raport o Gminie Kurów”, Kurów 2003., Kurów: Urząd Gminy, 2003, ISBN 83-906687-7-7, OCLC 749263893 .
Stefan Rodak: Maszerują Chłopskie Bataliony. Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza Warszawa 1960 r.
Stefan Rodak: Marszem podziemnym. Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza Warszawa 1970 r.
Stanisław Matraszek: Jak dotarła do Kurowa elektryczność w Zeszyty Kurowskie zeszyt 6/1995 Kurowskie Towarzystwo Regionalne Kurów 1995

Linki zewnętrzneEdytuj

Kurów, os. miejska, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 932 .
Kurów (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 200 .
żydowska księga pamięci Kurowa, wolny dostęp przez Bibliotekę Publiczną Nowego Jorku (New York Public Library) (jid., ang.)
Wiki o Kurowie

[1] Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).

[2] Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 44–45.

[3] Corona Regni Poloniae. Mapa w skali 1:250 000, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk i Pracownia Geoinformacji Historycznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.

[4] 1. Informacja ogólna. W: Plan Odnowy miejscowości Kurów na lata 2008–2015. Urząd Gminy Kurów, 2008, s. 6.

[5] M. Pawlikowski, Sądownictwo ziemskie w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej, Strzałków 2012.

[6] O elektryfikacji Kurowa zob. Zeszyty Kurowskie 6/1995 s. 15–18.

[7] Zob. Stefan Rodak: Maszerują Chłopskie Bataliony, s. 60.

[8] Stefan Rodak: Maszerują. s. 403–410 oraz Stefan Rodak; Marszem podziemnym. s. 219–224.

[9] Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Lubelskiego. Samorząd Województwa Lubelskiego, 2015, s. 59.

[10] This Day In History 14 Iyar/May 10, Hamodia [dostęp 2020-12-22] (ang.).

[11] SzymonS. Rudnicki SzymonS., Żydzi w parlamencie II Rzeczypospolitej, Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2015, s. 133, ISBN 978-83-7666-363-0, ISBN 978-83-7666-412-5 .

[historia_żyd-12] Zobacz stronę Żydowskiego Instytutu Historycznego poświęconą Kurowowi http://www.jewishinstitute.org.pl/pl/gminy/miasto/425.html.

[13] Małgorzata Szlachetka: Sprawiedliwi wśród Narodów Świata. Ratowali, chociaż groziła za to śmierć (pol.). W: Kurier Lubelski [on-line]. 2017-11-17. [dostęp 6 stycznia 2018].

[14] Upamiętnienie społeczności żydowskiej w Kurowie (pol.). W: lublin.onet.pl [on-line]. 2017-09-13. [dostęp 6 stycznia 2018].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]