Głogówek

Głogówek (łac. Glogovia minor, niem. Oberglogau, cz. Horní Hlohov, śl. Klee Gloge, Kraut Glôge) – miasto w Polsce położone w zachodniej części Górnego Śląska, w województwie opolskim, w powiecie prudnickim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Głogówek. Leży nad rzeką Osobłogą. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do dawnego województwa opolskiego.

Głogówek
— miasto w gminie miejsko-wiejskiej —
Panorama Głogówka
Herb Głogówka Flaga Głogówka
Państwo	Polska
Województwo	opolskie
Powiat	prudnicki
Gmina	Głogówek
Data założenia	XI wiek
Prawa miejskie	1275
Burmistrz	Andrzej Jan Kałamarz
Powierzchnia	22,06 km²
Wysokość	212 m n.p.m. m n.p.m.
Populacja (19.07.2017) • liczba ludności • gęstość	5573 253 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 77
Kod pocztowy	48-250
Tablice rejestracyjne	OPR
Położenie na mapie gminy Głogówek Głogówek
Położenie na mapie powiatu prudnickiego Głogówek
Położenie na mapie województwa opolskiego Głogówek
Położenie na mapie Polski Głogówek
50°20′38″N 17°52′02″E
TERC (TERYT)	1610024
SIMC	0965281
Urząd miejski Rynek 1 48-250 Głogówek
Strona internetowa

Według danych z 19 lipca 2017 r miasto liczyło 5573 mieszkańców.

Spis treści

Nazwa

Nazwa Głogówek wśród innych nazw śląskich miejscowości w urzędowym pruskim dokumencie z 1750 roku wydanym w języku polskim w Berlinie.

Zamek Oppersdorffów z XVI-XX w. obecnie Muzeum Regionalne

Na dziedzińcu zamkowym

Budynek bramny

Ozdobny portal budynku bramnego

Nazwa miejscowości pochodzi od polskiej nazwy rośliny należącej do rodziny różowatych - głogu (Crataegus L.). Wywód ten prezentuje topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 roku notujący miasto pod niemieckimi, polskimi oraz łacińskimi nazwami we fragmencie: "Ihren Namen Ober-Glogau (Gorny Glógow, Superior Glogovia) hat die Stadt wahrscheinlich von dem noch heute hie und da wachsenden Hagedorn (pol. głog) erhalten sie wird auch wohl Klein-Glogau oder Weniger-Glogau, polnisch Mały-Glogów, Głogówek, Minor-Glogovia genannt" czyli w tłumaczeniu na język polski "Jego nazwy Ober-Glogau (Gorny Glógow, Superior Glogovia) wzięły się zapewne od głogu, który tu rośnie podobnie jak wzięły je nazwy Klein-Glogau lub Weniger-Glogau, polski Mały-Głogów, Głogówek, Minor Glogovia.

W 1475 roku w łacińskich statutach Statuta Synodalia Episcoporum Wratislaviensium miejscowość wymieniona jest w zlatynizowanej formie Glogouie minoris.

W 1750 roku nazwa Głogówek wymieniona została w języku polskim przez Fryderyka II pośród innych miast śląskich w zarządzeniu urzędowym wydanym dla mieszkańców Dolnego i Górnego Śląska.

W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie miejscowość występuje pod nazwami niemieckimi Klein Glogau oraz Ober Glogau, a także polską Gorny Glogow. Takie same nazwy wyszczególniono w statystycznym opisie państwa pruskiego z 1837 roku. Polskie nazwy Mały Głogów oraz Głogówek w książce "Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej" wydanej w Głogówku w 1847 wymienił górnośląski pisarz Józef Lompa.

Obecna nazwa została administracyjnie zatwierdzona 7 maja 1946.

Historia

Panorama, Głogówek - (Friedrich Gottlob Endler - 1808 r.)

Miasto najpierw znajdowało się w rękach Piastów śląskich, później niemieckiej dynastii cesarskiej Habsburgów, następnie rodu von Oppersdorffów. W 1655 r. w czasie potopu szwedzkiego znalazł tutaj schronienie król polski Jan Kazimierz wraz z rodziną. W 1806 r. gościem był Ludwig van Beethoven, który hrabiemu Franzowi von Oppersdorff zadedykował IV symfonię. W Głogówku urodził się m.i. Johann Sedlatzek (*1789; +1866), znany w ówczesnej Europie flecista, światowej sławy wirtuoz, oraz członek Instytutu Filharmonialnego w Wiedniu oraz żyjący w XX w. kompozytor Gerhard Strecke.

• 1223 – wzmiankowany jako wieś
• 1264 – Władysław opolski ufundował klasztor franciszkanów i nadał prawo niemieckie oraz ściągnął kolonistów niemieckich.
• 1275 – nadano prawa miejskie.
• 1283–1313 – Bolko I opolski obrał Głogówek za swą siedzibę. Wcześniej stał tu gród wczesnopiastowski. Po śmierci Bolka z podziału opolskiego księstwa miasto przypadło jego synowi, Bolesławowi.
• 1291 – Po złożeniu hołdu lennego poprzez księcia Bolka I królowi czeskiemu i niemieckiemu księciu elektorowi Wacławowi II (*1271; +1305), księstwo opolskie, a w tym i Głogówek, podlegają koronie czeskiej i pośrednio Rzeszy rzymsko-niemieckiej.
• 1373 – prawa miejskie magdeburskie.
• 1379 – zbudowano kolegiatę.
• 1 poł. XV w. – książę głogówecki Bolko V gnębił mieszczan niemieckich, a popierał utrakwistów – reformatorów czeskich, którzy w czas wojen husyckich opanowali Głogówek.
• 1532 – zmarł Jan Dobry, ostatni z Piastów opolskich. Dzielnicę zajął Georg von Hohenzollern, margrabia Ansbach.
• 1643 – Szwedzi w trakcie oblężenia zniszczyli miasto.
• 1646–1666 – miasto księstwa opolsko-raciborskiego we władaniu królów polskich z dynastii Wazów.
• 1655 – Jan Kazimierz z królową Marią Ludwiką schronili się przed Szwedami w Głogówku.
• 1741 – w wyniku I Wojny śląskiej między Prusami a Austrią miasto wraz z większością historycznego Śląska weszło w granice Prus.
• 1765 – pożar strawił miasto.
• na początku XIX wieku w Głogówku nadal dominował język polski.
• 1806 – goszczący u Oppersdorffów Ludwig van Beethoven komponował tu IV i V symfonię.
• XIX w. – rozwinęło się sadownictwo i warzywnictwo oraz powstały cukrownia i roszarnia lnu.
• 1863 - Juliusz Roger w swojej książce wydanej we Wrocławiu p.t. Pieśni Ludu Polskiego w Górnym Szląsku notuje polskie pieśni ludowe pochodzące z Głogówka.
• 1876 – doprowadzono kolej.
• 1921 – Plebiscyt decydujący o przynależności państwowej Górnego Śląska. W Głogówku za przynależnością do Niemiec głosuje 96% mieszkańców (5.093), 4% mieszkańców (226) głosuje za Polską. W głogóweckim obwodzie wyborczym wygrywa opcja niemiecka z 88 procentami (za przynależnością do Polski głosowało 12%).
• W latach II wojny światowej niemieccy mieszkańcy Głogówka korzystali z niewolniczej pracy przymusowych robotników z Polski. Robotnicy byli skrajnie wykorzystywani i prześladowani przez niemieckich gospodarzy, a w razie nieposłuszeństwa kierowani do obozów koncentracyjnych. Taki los spotkał Jana Grabowskiego z Nowego Targu.
• 1945 – 19 marca 1945 roku jednostki niemieckie zostają wyparte z miasta przez oddziały 135 i 245 dywizji piechoty 115 korpusu piechoty 59 armii 1 Frontu Ukraińskiego (po wojnie ku ich czci odsłonięto w parku miejskim Pomnik Wdzięczności); miasto znalazło się w granicach Polski.

Demografia

• Piramida wieku mieszkańców Głogówka w 2014 roku.

Zabytki

Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są:

Kolegiata św. Bartłomieja (1380 r. - XVIII w.)

Szachulcowy, cmentarny kościół pw. Świętego Krzyża z 1705 r.

Klasztor franciszkanów - brama

Późnorenesansowy ratusz

Kamienice w rynku

głubczycka 50

• kościół - kolegiata par. pw. św. Bartłomieja, z 1380-XVIII w. Rzadko spotykana gotycka architektura z barokowym wystrojem wnętrza z freskami Franciszka Sebastiniego i sztukateriami Jana Schuberta. Kościół nazywany jest Perłą Opolskiej Ziemi
  • kaplica Oppersdorffów w kościele parafialnym z 1400 r. Wewnątrz alabastrowy nagrobek i sklepienie z kamiennymi wspornikami
• kościół cmentarny pw. Świętego Krzyża, szachulcowy z 1705 r., na cmentarzu
• zespół klasztorny franciszkanów, z XIV/XV w. – XIX w.: kościół pw. św. Franciszka z XV w., pierwotnie gotycki, przebudowany w XVII w.; klasztor
  • domek loretański z figurą Matki Boskiej z 1630 r., znajdująca się wewnątrz kościoła franciszkanów
• kaplica „Boży Grób” - replika Grobu Pańskiego powstała w 1634 r., 1714 r., 1822 r., z elementami neogotyckimi, jedna z trzech w Polsce kaplic grobu Chrystusa niewchodzących w skład większych zespołów (pozostałe znajdują się w Żaganiu i Potępie); ul. Świerczewskiego
• kaplica pw. Najśw. Panny Marii na „Glinianej Górce”, z 1779 r., na miejscu poprzedniej z 1638 r., 1781 r., 1950 r.
• cmentarz żydowski, zabytkowy z poł. XIX w. / XX w.
• zespół zamkowy, z XVI-XX w.: manierystyczny zamek Oppersdorffów górny i dolny z lat 1561–1571, rozbudowany w XVII w., trójskrzydłowy, z narożnymi wieżami, ozdobnymi portalami i kaplicą z polichromią Franciszka Sebastiniego. Obecnie część zamku zajmuje Muzeum Regionalne; budynek bramny - brama zamkowa - folwarczna barokowa z 1700 r., ul. Generała Karola Świerczewskiego; park, obecnie miejski
• mury obronne, z XIV/XV w., 1600 r.
• baszta strażniczo-więzienna zbudowana w 1595 r.
• zespół szpitalny, ul. Piastowska, z 1773 r.: kaplica - kościół pw. św. Mikołaja, szpital, na miejscu kompleksu szpitalnego z początku XIV wieku, obecnie dom mieszkalny
• wieża wodna, z 1597 r.
• ratusz, późnorenesansowy z 1608 r., 1880 r., z wieżą na rynku
• dom, ul. Głubczycka 33 (d. 35)
• domy, ul. Kościelna 4, 12, z XVIII w., XIX w.
• domy, ul. Mickiewicza 1, 9 (d. 13), 11 (d. 15), 13 (d. 17), 15 (d. 19), z XVIII w., XIX w.
• d. zajazd, ul. Pasternak 2, z XVII-XVIII w., 1962 r.
• winiarnia, ul. Pasternak / ul. Powstańców, z XVI w.
• dom, ul. Piastowska 35, z poł. XIX w.
• domy, Rynek 1, 2, 3, 4, 5, 8 nie istnieje, 12 (d. 14), 13 (d. 15); 14 (d. 16), 16 (d. 18), 17 (d. 19), wypisany z księgi rejestru; 18 (d. 20), 19 (d. 21), 21 (d .30); 22 (d. 31), 24 (d. 33), 30 (d. 38), 31 (d. 39), wypisany z księgi rejestru; z XVII w., XVIII w., XIX w., XX w.
• dom Sebastiniego, Rynek 25 (d. 34), z poł. XVIII w., XIX w., wypisany z księgi rejestru
• domy, ul. Świerczewskiego 3, 4 wypisany z księgi rejestru, 5, 8, 10, 12, 14, 18, 20, 21, 26, 30, 32, 38, XVII, XVIII w./XIX w.
• dom, ul. Zamkowa 19, z XVIII w.-XX w.

inne zabytki:

• synagoga z 1864 r.
• cmentarz ewangelicki, zaniedbany
• cmentarz żołnierzy niemieckich poległych w czasie II wojny światowej z 1945 r.

Prasa lokalna

Aktualnie na terenie gminy Głogówek wydawane są dwa czasopisma podejmujące problematykę lokalną:

• Życie Głogówka - miesięcznik wydawany przez Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Głogówku opisujący głównie wydarzenie związane z pracą placówek oświatowych.
• Nowiny z Głogówka - niezależny dwutygodnik o profilu politycznym, podejmujący tematykę samorządową.

Znani związani z Głogówkiem

Urodzeni w Głogówku

• Jan Jerzy Pfister – złotnik, uczeń Marcina Vogelhunda, (1727–1744) złotniki w Nysie.
• Anton Ignaz Müntzer – prałat – infułat kolegiaty w Głogówku (11.12.1692–1701), biskup pomocniczy we Wrocławiu (20.01.1709–01.11.1714).
• Seweryn Jung – niemiecki misjonarz
• Rafał Urban – polski pisarz i gawędziarz
• Albert Willimsky – niemiecki ksiądz katolicki, przeciwnik nazizmu i obrońca polskich przymusowych robotników. Zginął w KL Sachsenhausen
• Jan Piotr Chrząszcz – górnośląski ksiądz katolicki i historyk regionalny

Związani z Głogówkiem, którzy się tu nie urodzili

• Henryk I Niemodliński – fundator kolegiaty św. Bartłomieja w Głogówku.
• Bolko V Husyta – książę głogówecki i prudnicki.
• Andrzej Gałka – profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Karol Miarka – W 1846 ukończył seminarium w Głogówku.
• Józef Lompa, nauczyciel, wydał w Głogówku w 1847 roku książkę pt. "Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej"

Podczas potopu szwedzkiego schronił się w mieście

• Michał Korybut Wiśniowiecki
• Stefan Czarniecki
• Jan II Kazimierz Waza
• Ludwika Maria Gonzaga
• Jan Andrzej Morsztyn
• Andrzej Leszczyński
• Jan Stefan Wydżga
• Pietro Vidoni

Miasta partnerskie

• Osobłoga w Czechach
• Rietberg w Niemczech
• Vrbno pod Pradědem, Czechy

Zobacz też

• Głogówek (stacja kolejowa)
• Głogówek Winiary

Bibliografia

• Johann Knie: Alphabetisch, Statistisch, Topographische Uebersicht aller Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte der Königl. Preuß. Provinz Schlesien.... Breslau: Barth und Comp., 1830.
• Felix Triest: Topographisches Handbuch von Oberschlesien. Breslau: Verlag von Wilh. Gottl. Korn, 1865.
• Juliusz Roger: Pieśni Ludu Polskiego na Górnym Śląsku. Wrocław: Juliusz Roger, 1863.

Linki zewnętrzne

• Historia Żydów w Głogówku na portalu Wirtualny Sztetl
• Głogowa Górna w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. II: Derenek – Gżack. Warszawa 1881., s. 605–606.