Głogówek
Głogówek (łac. Glogovia minor, niem. Oberglogau, cz. Horní Hlohov, śl. Klee Gloge, Kraut Glôge) – miasto w Polsce położone w zachodniej części Górnego Śląska, w województwie opolskim, w powiecie prudnickim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Głogówek. Leży nad rzeką Osobłogą. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do dawnego województwa opolskiego.
| |||||
| |||||
![]() Panorama Głogówka | |||||
| |||||
Państwo | ![]() | ||||
Województwo | ![]() | ||||
Powiat | prudnicki | ||||
Gmina | Głogówek | ||||
Data założenia | XI wiek | ||||
Prawa miejskie | 1275 | ||||
Burmistrz | Piotr Bujak | ||||
Powierzchnia | 22,06 km² | ||||
Wysokość | 212 m n.p.m. m n.p.m. | ||||
Populacja (19.07.2017) • liczba ludności • gęstość |
5573 253 os./km² | ||||
Strefa numeracyjna | (+48) 77 | ||||
Kod pocztowy | 48-250 | ||||
Tablice rejestracyjne | OPR | ||||
![]() | |||||
TERC (TERYT) | 1610024 | ||||
SIMC | 0965281 | ||||
Urząd miejski Rynek 148-250 Głogówek | |||||
Strona internetowa | |||||
BIP |
Według danych z 19 lipca 2017 r miasto liczyło 5573 mieszkańców[1].
Spis treści
NazwaEdytuj
Nazwa miejscowości pochodzi od polskiej nazwy rośliny należącej do rodziny różowatych - głogu (Crataegus L.). Wywód ten prezentuje topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 roku notujący miasto pod niemieckimi, polskimi oraz łacińskimi nazwami we fragmencie: "Ihren Namen Ober-Glogau (Gorny Glógow, Superior Glogovia) hat die Stadt wahrscheinlich von dem noch heute hie und da wachsenden Hagedorn (pol. głog) erhalten sie wird auch wohl Klein-Glogau oder Weniger-Glogau, polnisch Mały-Glogów, Głogówek, Minor-Glogovia genannt" czyli w tłumaczeniu na język polski Jego nazwy Ober-Glogau (Gorny Glógow, Superior Glogovia) wzięły się zapewne od głogu, który tu rośnie podobnie jak wzięły je nazwy Klein-Glogau lub Weniger-Glogau, polski Mały-Głogów, Głogówek, Minor Glogovia[3].
W 1475 roku w łacińskich statutach Statuta Synodalia Episcoporum Wratislaviensium miejscowość wymieniona jest w zlatynizowanej formie Glogouie minoris[4].
W 1750 roku nazwa Głogówek wymieniona została w języku polskim przez Fryderyka II pośród innych miast śląskich w zarządzeniu urzędowym wydanym dla mieszkańców Dolnego i Górnego Śląska[5].
W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie miejscowość występuje pod nazwami niemieckimi Klein Glogau oraz Ober Glogau, a także polską Gorny Glogow[6]. Takie same nazwy wyszczególniono w statystycznym opisie państwa pruskiego z 1837 roku[7]. Polskie nazwy Mały Głogów oraz Głogówek w książce "Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej" wydanej w Głogówku w 1847 wymienił górnośląski pisarz Józef Lompa[8].
Obecna nazwa została administracyjnie zatwierdzona 7 maja 1946[9].
HistoriaEdytuj
Miasto najpierw znajdowało się w rękach Piastów śląskich, później niemieckiej dynastii cesarskiej Habsburgów, następnie rodu von Oppersdorffów. W 1655 r. w czasie potopu szwedzkiego znalazł tutaj schronienie król polski Jan Kazimierz wraz z rodziną. W 1806 r. gościem był Ludwig van Beethoven, który hrabiemu Franzowi von Oppersdorff zadedykował IV symfonię. W Głogówku urodził się m.i. Johann Sedlatzek (*1789; +1866), znany w ówczesnej Europie flecista, światowej sławy wirtuoz, oraz członek Instytutu Filharmonialnego w Wiedniu oraz żyjący w XX w. kompozytor Gerhard Strecke.
- 1223 – wzmiankowany jako wieś[10]
- 1264 – Władysław opolski ufundował klasztor franciszkanów i nadał prawo niemieckie oraz ściągnął kolonistów niemieckich.
- 1275 – nadano prawa miejskie.
- 1283–1313 – Bolko I opolski obrał Głogówek za swą siedzibę. Wcześniej stał tu gród wczesnopiastowski. Po śmierci Bolka z podziału opolskiego księstwa miasto przypadło jego synowi, Bolesławowi.
- 1291 – Po złożeniu hołdu lennego poprzez księcia Bolka I królowi czeskiemu i niemieckiemu księciu elektorowi Wacławowi II (*1271; +1305), księstwo opolskie, a w tym i Głogówek, podlegają koronie czeskiej i pośrednio Rzeszy rzymsko-niemieckiej.
- 1373 – prawa miejskie magdeburskie.
- 1379 – zbudowano kolegiatę.
- 1 poł. XV w. – książę głogówecki Bolko V gnębił mieszczan niemieckich, a popierał utrakwistów – reformatorów czeskich, którzy w czas wojen husyckich opanowali Głogówek.
- 1532 – zmarł Jan Dobry, ostatni z Piastów opolskich. Dzielnicę zajął Georg von Hohenzollern, margrabia Ansbach.
- 1643 – Szwedzi w trakcie oblężenia zniszczyli miasto.
- 1646–1666 – miasto księstwa opolsko-raciborskiego we władaniu królów polskich z dynastii Wazów.
- 1655 – Jan Kazimierz z królową Marią Ludwiką schronili się przed Szwedami w Głogówku.
- 1741 – w wyniku I Wojny śląskiej między Prusami a Austrią miasto wraz z większością historycznego Śląska weszło w granice Prus.
- 1765 – pożar strawił miasto.
- na początku XIX wieku w Głogówku nadal dominował język polski[11].
- 1806 – goszczący u Oppersdorffów Ludwig van Beethoven komponował tu IV i V symfonię.
- XIX w. – rozwinęło się sadownictwo i warzywnictwo oraz powstały cukrownia i roszarnia lnu.
- 1863 - Juliusz Roger w swojej książce wydanej we Wrocławiu p.t. Pieśni Ludu Polskiego w Górnym Szląsku notuje polskie pieśni ludowe pochodzące z Głogówka[12].
- 1876 – doprowadzono kolej.
- 1921 – Plebiscyt decydujący o przynależności państwowej Górnego Śląska. W Głogówku za przynależnością do Niemiec głosuje 96% mieszkańców (5.093), 4% mieszkańców (226) głosuje za Polską. W głogóweckim obwodzie wyborczym wygrywa opcja niemiecka z 88 procentami (za przynależnością do Polski głosowało 12%).
- W latach II wojny światowej niemieccy mieszkańcy Głogówka korzystali z niewolniczej pracy przymusowych robotników z Polski. Robotnicy byli skrajnie wykorzystywani i prześladowani przez niemieckich gospodarzy, a w razie nieposłuszeństwa kierowani do obozów koncentracyjnych. Taki los spotkał Jana Grabowskiego z Nowego Targu[13].
- 1945 – 19 marca 1945 roku jednostki niemieckie zostają wyparte z miasta przez oddziały 135 i 245 dywizji piechoty 115 korpusu piechoty 59 armii 1 Frontu Ukraińskiego (po wojnie ku ich czci odsłonięto w parku miejskim Pomnik Wdzięczności)[14]; miasto znalazło się w granicach Polski.
DemografiaEdytuj
- Piramida wieku mieszkańców Głogówka w 2014 roku[15].
ZabytkiEdytuj
Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są[16]:
głubczycka 50
- kościół - kolegiata par. pw. św. Bartłomieja, z 1380-XVIII w. Rzadko spotykana gotycka architektura z barokowym wystrojem wnętrza z freskami Franciszka Sebastiniego i sztukateriami Jana Schuberta. Kościół nazywany jest Perłą Opolskiej Ziemi
- kaplica Oppersdorffów w kościele parafialnym z 1400 r. Wewnątrz alabastrowy nagrobek i sklepienie z kamiennymi wspornikami
- kościół cmentarny pw. Świętego Krzyża, szachulcowy z 1705 r., na cmentarzu
- zespół klasztorny franciszkanów, z XIV/XV w. – XIX w.: kościół pw. św. Franciszka z XV w., pierwotnie gotycki, przebudowany w XVII w.; klasztor
- domek loretański z figurą Matki Boskiej z 1630 r., znajdująca się wewnątrz kościoła franciszkanów
- kaplica „Boży Grób” - replika Grobu Pańskiego powstała w 1634 r., 1714 r., 1822 r., z elementami neogotyckimi, jedna z trzech w Polsce kaplic grobu Chrystusa niewchodzących w skład większych zespołów (pozostałe znajdują się w Żaganiu i Potępie); ul. Świerczewskiego
- kaplica pw. Najśw. Panny Marii na „Glinianej Górce”, z 1779 r., na miejscu poprzedniej z 1638 r., 1781 r., 1950 r.
- cmentarz żydowski, zabytkowy z poł. XIX w. / XX w.
- zespół zamkowy, z XVI-XX w.: manierystyczny zamek Oppersdorffów górny i dolny z lat 1561–1571, rozbudowany w XVII w., trójskrzydłowy, z narożnymi wieżami, ozdobnymi portalami i kaplicą z polichromią Franciszka Sebastiniego. Obecnie część zamku zajmuje Muzeum Regionalne; budynek bramny - brama zamkowa - folwarczna barokowa z 1700 r., ul. Generała Karola Świerczewskiego; park, obecnie miejski
- mury obronne, z XIV/XV w., 1600 r.
- baszta strażniczo-więzienna zbudowana w 1595 r.
- zespół szpitalny, ul. Piastowska, z 1773 r.: kaplica - kościół pw. św. Mikołaja, szpital, na miejscu kompleksu szpitalnego z początku XIV wieku, obecnie dom mieszkalny
- wieża wodna, z 1597 r.
- ratusz, późnorenesansowy z 1608 r., 1880 r., z wieżą na rynku
- dom, ul. Głubczycka 33 (d. 35)
- domy, ul. Kościelna 4, 12, z XVIII w., XIX w.
- domy, ul. Mickiewicza 1, 9 (d. 13), 11 (d. 15), 13 (d. 17), 15 (d. 19), z XVIII w., XIX w.
- d. zajazd, ul. Pasternak 2, z XVII-XVIII w., 1962 r.
- winiarnia, ul. Pasternak / ul. Powstańców, z XVI w.
- dom, ul. Piastowska 35, z poł. XIX w.
- domy, Rynek 1, 2, 3, 4, 5, 8 nie istnieje, 12 (d. 14), 13 (d. 15); 14 (d. 16), 16 (d. 18), 17 (d. 19), wypisany z księgi rejestru; 18 (d. 20), 19 (d. 21), 21 (d .30); 22 (d. 31), 24 (d. 33), 30 (d. 38), 31 (d. 39), wypisany z księgi rejestru; z XVII w., XVIII w., XIX w., XX w.
- dom Sebastiniego, Rynek 25 (d. 34), z poł. XVIII w., XIX w., wypisany z księgi rejestru
- domy, ul. Świerczewskiego 3, 4 wypisany z księgi rejestru, 5, 8, 10, 12, 14, 18, 20, 21, 26, 30, 32, 38, XVII, XVIII w./XIX w.
- dom, ul. Zamkowa 19, z XVIII w.-XX w.
inne zabytki:
- synagoga z 1864 r.
- cmentarz ewangelicki, zaniedbany
- cmentarz żołnierzy niemieckich poległych w czasie II wojny światowej z 1945 r.
Prasa lokalnaEdytuj
Aktualnie na terenie gminy Głogówek wydawane są dwa czasopisma podejmujące problematykę lokalną:
- Życie Głogówka - miesięcznik wydawany przez Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Głogówku opisujący głównie wydarzenie związane z pracą placówek oświatowych.
- Nowiny z Głogówka - niezależny dwutygodnik o profilu politycznym, podejmujący tematykę samorządową.
Znani związani z GłogówkiemEdytuj
Urodzeni w GłogówkuEdytuj
- Jan Jerzy Pfister – złotnik, uczeń Marcina Vogelhunda, (1727–1744) złotniki w Nysie.
- Anton Ignaz Müntzer – prałat – infułat kolegiaty w Głogówku (11.12.1692–1701), biskup pomocniczy we Wrocławiu (20.01.1709–01.11.1714).
- Seweryn Jung – niemiecki misjonarz
- Rafał Urban – polski pisarz i gawędziarz
- Albert Willimsky – niemiecki ksiądz katolicki, przeciwnik nazizmu i obrońca polskich przymusowych robotników. Zginął w KL Sachsenhausen
- Jan Piotr Chrząszcz – górnośląski ksiądz katolicki i historyk regionalny
Związani z Głogówkiem, którzy się tu nie urodziliEdytuj
- Henryk I Niemodliński – fundator kolegiaty św. Bartłomieja w Głogówku.
- Bolko V Husyta – książę głogówecki i prudnicki.
- Andrzej Gałka – profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego.
- Karol Miarka – W 1846 ukończył seminarium w Głogówku.
- Józef Lompa, nauczyciel, wydał w Głogówku w 1847 roku książkę pt. "Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej"
Podczas potopu szwedzkiego schronił się w mieścieEdytuj
Miasta partnerskieEdytuj
Zobacz teżEdytuj
PrzypisyEdytuj
- ↑ Główny Urząd Statystyczny; Powierzchnia, liczba ludności i gęstość zaludnienia wg stanu na 1 stycznia 2017 r, Warszawa 17.07. 2017r. s. 96. Publikacja dostępna pod adresem: http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/ludnosc/powierzchnia-i-ludnosc-w-przekroju-terytorialnym-w-2017-r-,7,14.html
- ↑ Pruski dokument z roku 1750 ustalający urzędowe opłaty na Śląsku – "Wznowione powszechne taxae-stolae sporządzenie, Dla samowładnego Xięstwa Sląska, Podług ktorego tak Auszpurskiey Konfessyi iak Katoliccy Fararze, Kaznodzieie i Kuratusowie Zachowywać się powinni. Sub Dato z Berlina, d. 8. Augusti 1750"
- ↑ Felix Triest 1865 ↓, s. 1063.
- ↑ Franz Xaver Seppelt,"Die Breslauer Diözesansynode vom Jahre 1446", Franz Goerlich, Breslau 1912, str. 97. - tekst łaciński statutów w wersji zdigitalizowanej.
- ↑ "Wznowione powszechne taxae-stolae sporządzenie, Dla samowładnego Xięstwa Sląska, Podług ktorego tak Auszpurskiey Konfessyi iak Katoliccy Fararze, Kaznodzieie i Kuratusowie Zachowywać się powinni. Sub Dato z Berlina, d. 8. Augusti 1750".
- ↑ Johann Knie 1830 ↓, s. 929.
- ↑ L. Freiherrn: Der Preußische Staat in allen seinen Beziehungen (...) Dritter Band. Berlin: Verlag von'August Hirschwald, 1837, s. 133
- ↑ Józef Lompa, „Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej”, Głogówek 1847, str.29.
- ↑ Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. (M.P. z 1946 r. nr 44, poz. 85).
- ↑ Opolszczyzna, listopad 1961, str. 10
- ↑ Dorota Borowicz , Mapy narodowościowe Górnego Śląska od połowy XIX wieku do II Wojny Światowej, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2004, s. 36, ISBN 83-229-2569-7, OCLC 69318732 .
- ↑ Juliusz Roger 1863 ↓.
- ↑ S. Łukowski, Zbrodnie hitlerowskie, w Łambinowicach i Sławięcicach na Opolszczyźnie w latach 1939-1945, Katowice 1965, s. 111
- ↑ Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa ”Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939- 1945", Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, str. 489.
- ↑ http://www.polskawliczbach.pl/Glogowek, w oparciu o dane GUS.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. opolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 104-106. [dostęp 9.1.2013].
- ↑ a b c Miasta partnerskie. Głogówek.pl. [dostęp 2014-08-24].
BibliografiaEdytuj
- Johann Knie: Alphabetisch, Statistisch, Topographische Uebersicht aller Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte der Königl. Preuß. Provinz Schlesien.... Breslau: Barth und Comp., 1830.
- Felix Triest: Topographisches Handbuch von Oberschlesien. Breslau: Verlag von Wilh. Gottl. Korn, 1865.
- Juliusz Roger: Pieśni Ludu Polskiego na Górnym Śląsku. Wrocław: Juliusz Roger, 1863.
Linki zewnętrzneEdytuj
- Historia Żydów w Głogówku na portalu Wirtualny Sztetl
- Głogowa Górna w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. II: Derenek – Gżack. Warszawa 1881., s. 605–606.