Wikipedia

Straż Graniczna (Polska)

jednolita, umundurowana i uzbrojona formacja wykonująca zadania związane z ochroną granicy państwowej

Straż Graniczna (SG) – jednolita, umundurowana i uzbrojona formacja wykonująca zadania związane z ochroną granicy państwowej i kontrolą ruchu granicznego w Rzeczypospolitej Polskiej. Jest organem ścigania. Komendant Główny Straży Granicznej jest centralnym organem administracji rządowej w sprawach ochrony granicy państwowej. Nadzór nad formacją sprawuje minister właściwy ds. wewnętrznych.

Straż Graniczna
Logo
Ilustracja
Siedziba Komendy Głównej SG w Warszawie
Państwo

 Polska

Data utworzenia

16 maja 1991

Komendant Główny Straży Granicznej

gen. bryg. SG Robert Bagan

zastępca Komendanta Głównego

gen. bryg. SG Wioleta Gorzkowska
gen. bryg. SG Grzegorz Niemiec
gen. bryg. SG Tomasz Michalski

Budżet

1 mld 382,4 mln zł (2016)[1]

Zatrudnienie

17 907 (2016)[2]

Adres
02-514 Warszawa
al. Niepodległości 100
Położenie na mapie Warszawy
Mapa konturowa Warszawy, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Komenda Główna Straży Granicznej”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Komenda Główna Straży Granicznej”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Komenda Główna Straży Granicznej”
Ziemia52°11′58,93″N 21°00′45,27″E/52,199703 21,012575
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Flaga Straży Granicznej
Patrol Straży Granicznej na polsko-rosyjskiej granicy w Piaskach na Mierzei Wiślanej w samochodzie Land Rover Defender
Pojazd Patrolowy SG w Białymstoku
Samochód patrolowy w nowym wzorze malowania
Ambulans pirotechniczny
Okręt Morskiego Oddziału Straży Granicznej „SG-111” typu Patrol 240 Baltic w Porcie Gdynia
Okręt Morskiego Oddziału Straży Granicznej „Kaper-2” w Kołobrzegu
Jednostka patrolowa „SG-213” typu IC16M III

Historia

edytuj

Okres II Rzeczypospolitej

edytuj

Lata 1919–1919

edytuj
Osobny artykuł: Straż Graniczna (1918–1919).

Lata 1922–1923

edytuj
Osobny artykuł: Straż Graniczna (1922–1923).

Lata 1928–1939

edytuj
Osobny artykuł: Straż Graniczna (1928–1939).

Okres Polski Ludowej

edytuj
Osobny artykuł: Wojska Ochrony Pogranicza.

Okres III Rzeczypospolitej

edytuj

Współczesna Straż Graniczna została powołana do życia ustawą z dnia 12 października 1990[3], jej funkcjonowanie rozpoczęło się 16 maja 1991 wraz z rozformowaniem Wojsk Ochrony Pogranicza (WOP).

Skład organizacyjny i etatowy nowopowstałej Straży Granicznej
(według stanu z 16 maja 1991)[4]
Lp. Nazwa jednostki Straży Granicznej Nr etatu Ilość funkcjonariuszy Ilość prac. urzęd. państw.
1 Komenda Główna SG w Warszawie 44/01 323 116
1.1 Oddział Administracyjno–Gospodarczy Komendy Głównej SG w Warszawie 44/02 299 42
1.2 Graniczna Placówka Kontrolna SG Portu Lotniczego Warszawa-Okęcie 44/03 262 4
1.3 Reprezentacyjny Zespół Artystyczny SG „Granica” 44/04 3 32
2 Karpacki Oddział SG w Nowym Sączu 44/05 945 187
3 Beskidzki Oddział SG w Cieszynie 44/06 816 77
4 Śląski Oddział SG w Raciborzu 44/07 681 77
5 Sudecki Oddział SG w Kłodzku 44/08 656 50
6 Łużycki Oddział SG w Lubaniu 44/09 1807 88
7 Lubuski Oddział SG w Krośnie Odrzańskim 44/010 1290 143
8 Pomorski Oddział SG w Szczecinie 44/011 1545 126
9 Bałtycki Oddział SG w Koszalinie 44/012 559 56
10 Kaszubski Oddział SG w Gdańsku 44/013 878 83
11 Warmińsko-Mazurski Oddział SG w Kętrzynie 44/014 306 17
12 Podlaski Oddział SG w Białymstoku 44/015 952 70
13 Nadbużański Oddział SG w Chełmie 44/016 853 95
14 Bieszczadzki Oddział SG w Przemyślu 44/017 858 78
15 Orkiestra Reprezentacyjna SG w Nowym Sączu 44/018 61 2
16 Centrum Szkolenia SG w Kętrzynie 44/019 236 61
17 Ośrodek Szkolenia SG w Krośnie Odrzańskim 44/020 97 4
18 Ośrodek Szkolenia SG w Koszalinie 44/021 49 12
19 Ośrodek Tresury Psów Służbowych SG w Żarce 44/022 72 3
20 Ośrodek Szkolenia Sportowego SG w Szklarskiej Porębie 44/023 8 3
21 Archiwum SG w Kętrzynie 44/024 3 8
Razem 13559 1432

Rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 18 lutego 2002 roku został ustalony znak graficzny Straży Granicznej[a].

Struktura Straży Granicznej

edytuj

W skład struktur oddziałów Straży Granicznej wchodzą placówki SG oraz dywizjony SG (te ostatnie występują jedynie w Morskim OSG).

Archiwum Straży Granicznej mieści się w Szczecinie.

Wyposażenie i infrastruktura

edytuj
  • pojazdy obserwacyjne przeznaczone do patrolowania terenu, wykrywania i rozpoznawania obiektów, rejestracji na taśmie wideo wyników prowadzonej obserwacji i określania współrzędnych położenia obiektu, wyposażone w termowizor i noktowizor
  • urządzenia do kontroli bagaży promieniami rentgena
  • samochody terenowe typów Land Rover Defender, Mercedes G, Mitsubishi Pajero[b] oraz Jeep Wrangler[9]
  • motocykle KTM LC 4E
  • wszędołazy Honda TRX 300 FWX
  • skutery śnieżne t. Scandic
  • rowery
  • pojazdy patrolowe typu Segway
  • cyfrowe centrale telefoniczne, centra radiowe i radiotelefony

Na terenach, które są trudno dostępne pojazdom mechanicznym, Straż Graniczna może pełnić także służbę na koniach.

W Morskim Oddziale SG (MOSG) od 2005 działa Zautomatyzowany System Radarowego Nadzoru (ZSRN) polskich obszarów morskich. Obejmuje on swoim zasięgiem wschodni odcinek morskiej granicy Rzeczypospolitej Polskiej z Federacją Rosyjską (obwód królewiecki), jest on zintegrowany z istniejącymi systemami radarowymi oraz systemami automatycznej identyfikacji statków (AIS, SWIBŻ). System ten umożliwia objęcie stałym nadzorem radiolokacyjnym morza na wschodnim odcinku granicy Polski oraz morskich wód wewnętrznych w Zatoce Gdańskiej i na Zalewie Wiślanym.

Statki powietrzne

edytuj
Typ Liczba Zdjęcie Przeznaczenie Przypisy
Śmigłowce
PZL Kania 5   patrolowo-poszukiwawcze [10][11]
PZL W-3AM Anakonda 1   patrolowo-poszukiwawcze [12][11]
EC 135 P3H 1   patrolowo-poszukiwawcze [13][11]
Robinson R44 1   szkoleniowy [14][11]
Samoloty
PZL M-20 Mewa 1   pasażersko-szkoleniowe [15][11]
PZL M28 1   patrolowo-rozpoznawcze [15][11]
PZL-104MF Wilga 2000 4   patrolowo-poszukiwawcze [15][11]
ASP S15-1 Stemme 2   patrolowo-poszukiwawcze [15][11]
Let L-410UVP E-20 2   patrolowo-rozpoznawcze [16][11]

Jednostki pływające

edytuj

W siłach Morskiego Oddziału Straży Granicznej znajdują się jednostki pływające takie jak m.in.:

  • Pełnomorska jednostka patrolowa typu OPV[17]:
  • Patrolowce projektu SKS-40:
  • Patrolowce typu Patrol 240 Baltic:
    • „Patrol 1” (SG-111)
    • „Patrol 2” (SG-112)
  • Łodzie interwencyjno-pościgowe typu SAR-1500:
    • „Strażnik-1” (SG-211)
    • „Strażnik-2” (SG-212)
  • Łodzie interwencyjno-pościgowe typu IC 16 M III:
    • „Strażnik-3” (SG-213)
    • „Strażnik-4” (SG-214)
    • „Strażnik-5” (SG-215)
    • „Strażnik-6” (SG-216)
  • Poduszkowce typu Griffon 2000TD:
    • „SG-411”
    • „SG-412”
  • jachty p. Conrad 45/46:
    • „Galeon”

Do wykonania zadań na polskich obszarach morskich m.in. dysponuje w sumie 56 jednostkami pływającymi różnych projektów[19].

Uzbrojenie

edytuj

Uzbrojenie Straży Granicznej określono w Rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 9 maja 2014. Zgodnie z nim na uzbrojenie SG składa się[20]:

SG dysponuje bronią osobistą, np. pistolet typu Walther P99, USP, Glock 17, jak i również pistolet maszynowy PM-98, czy też strzelba gładkolufowa Mossberg 500, karabin wyborowy SWD. Wycofuje się z użytku pistolety P-83, P-64. Od czasu wybuchu konfliktu na Ukrainie funkcjonariusze Straży Granicznej są sukcesywnie uzbrajani w wojskowe karabinki beryl i odbywają szkolenia z zakresu używania broni wojskowej.

Umundurowanie

edytuj
 
24 maja 2022 r. w Parku Wolności w Warszawie, na terenie Muzeum Powstania Warszawskiego, miały miejsce uroczyste obchody Święta Straży Granicznej.
 
Strażnicy Graniczni w umundurowaniu służbowym
Osobny artykuł: Umundurowanie funkcjonariuszy Straży Granicznej III RP.

Funkcjonariusze Straży Granicznej noszą umundurowanie typu wojskowego, według wzorów używanych w Siłach Zbrojnych RP. Zależnie od jednostki organizacyjnej funkcjonariusze noszą ubiory wz. Wojsk Lądowych, wz. Sił Powietrznych i wz. Marynarki Wojennej[21].

Umundurowanie funkcjonariuszy Straży Granicznej składa się z czterech typów ubiorów[21]:

  • służbowego – noszony podczas wykonywania obowiązków służbowych, chyba że występuje konieczność występowania w innym typie ubioru
  • wyjściowego – noszony podczas wykonywania obowiązków służbowych wymagających wystąpień w ubiorze wyjściowym, podczas oficjalnych spotkań i uroczystych wystąpień, jeżeli nie zachodzi konieczność występowania w ubiorze galowym oraz podczas meldowania się przełożonemu po przybyciu do nowej jednostki organizacyjnej Straży Granicznej lub przed odejściem na inne stanowisko służbowe.
  • galowego – noszony podczas uroczystości związanych z uczczeniem świąt państwowych oraz święta Straży Granicznej, podczas uroczystości wręczania sztandarów, orderów i odznaczeń, mianowania na stopień oraz promocji funkcjonariuszy, podczas innych ważnych uroczystości o charakterze służbowym oraz w czasie niektórych uroczystości o charakterze prywatnym.
  • polowego – noszony podczas wykonywania obowiązków służbowych wymagających wystąpień w ubiorze polowym oraz podczas szkoleń i ćwiczeń w ośrodkach szkolenia Straży Granicznej lub oddziałach Straży Granicznej, jeżeli charakter wykonywanych czynności nie wymaga noszenia innego rodzaju ubioru. Umundurowanie polowe wykonane jest z tkaniny pokrytej wzorem maskującym SG 14; ciemniejszą odmianą kamuflażu Suez, który sam jest kopią MultiCam.

Nakryciem głowy do ubiorów: służbowego, wyjściowego i galowego jest czapka garnizonowa w kolorze zielonym z jasnozielonym otokiem i lamówką (funkcjonariusze noszący ubiór wz. Wojsk Lądowych), w kolorze stalowym z czarnym otokiem (funkcjonariusze noszący ubiór wz. Sił Powietrznych) lub w kolorze białym z czarnym otokiem (funkcjonariusze noszący ubiór wz. Marynarki Wojennej)[21].

Do umundurowania polowego funkcjonariusze noszą czapki typu kepi w kamuflażu SG 14 lub berety (funkcjonariusze noszący ubiór wz. Sił Powietrznych i wz. Marynarki Wojennej)[21].

Straż Graniczna w liczbach

edytuj

Według danych przedstawionych przez Komendę Główną Straży Granicznej (16.05.2017) w formacji służy (pracuje) obecnie łącznie 14 800 funkcjonariuszy (w tym prawie ¼ stanowią kobiety) oraz prawie 3500 pracowników cywilnych.

Ponadto Straż Graniczna ma do dyspozycji: 549 motocykli, 205 quadów, 38 Schengenbusów, 58 skuterów śnieżnych, 260 psów służbowych różnych specjalności oraz 8 koni służbowych.

Powyższymi siłami i środkami Straż Graniczna ochrania 3511 km granicy (lądowej) oraz obsługuje 70 przejść granicznych, w tym 18 przejść lotniczych, 19 drogowych, 14 kolejowych, 1 rzeczne (z Białorusią) oraz 18 morskich przejść granicznych[22][23].

Ćwiczenia taktyczne w terenie

edytuj

Na przełomie maja i czerwca 2013 Straż Graniczna w ramach ćwiczenia granicznego „Obława: Straż Graniczna” wzięła udział w programie Discovery Channel „Dorwać komandosa”[24], w którym były komandos Navy SEAL, Joel Lambert, stanął przed zadaniem dotarcia do punktu docelowego swojej misji, nie dając się schwytać ścigającym go oddziałom[25].

Zgodnie z planem ćwiczenia, przyjęto hipotetyczną sytuację polegającą na dokonaniu przekroczenia granicy wbrew przepisom na kierunku do RP, na odcinku granicy państwowej ochranianej przez funkcjonariuszy SG w Stuposianach. Osobą, która rzekomo nielegalnie przekroczyła granicę RP, był właśnie Joel Lambert, bohater programu „Dorwać komandosa”.

Odcinek zakończył się ujęciem komandosa, a tym samym sukcesem SG. W ćwiczeniu wzięli udział funkcjonariusze z placówek SG w Stuposianach, Ustrzykach Dolnych, Czarnej Górnej i Krościenku oraz Wydziału Zabezpieczenia Działań, Wydziału Koordynacji Działań i IV Wydziału Lotniczego ZG KGSG.

Korpusy i stopnie służbowe

edytuj
Osobny artykuł: Stopnie służbowe w Straży Granicznej III RP.

SG, mimo że jest formacją typu policyjnego, nosi umundurowanie typu wojskowego oraz używa stopni służbowych określonych w ustawie.

Regulacje prawne

edytuj

Od kilku lat realizowany jest proces dostosowania systemu ochrony granicy do standardów wspólnotowych. Ramy prawne dla tego procesu, którego ostatecznym celem było uzyskanie przez Polskę członkostwa w grupie państw Schengen, określone zostały w aktach europejskich, takich jak Partnerstwo dla członkostwa i Stanowiska Negocjacyjne Komisji Europejskiej oraz akty krajowe – Narodowa Strategia Integracji, Narodowy Program Przygotowania do Członkostwa, Stanowiska Negocjacyjne Rządu RP oraz Polska, Strategia Zintegrowanego Zarządzania Granicą.

Podstawowym wymogiem członkostwa w Unii Europejskiej było przyjęcie przez Polskę dorobku prawnego UE wraz z dorobkiem Schengen. W celu wypełnienia tych warunków w Komendzie Głównej Straży Granicznej opracowano Program zagospodarowania granicy państwowej na lata 2003–2005, zgodny ze Strategią Zintegrowanego Zarządzania Granicą.

Efektem działań dostosowawczych jest m.in. nowelizacja Ustawy o Straży Granicznej z 2001 roku, zwiększająca uprawnienia i zasięg działania SG.

Komendanci Główni SG

edytuj
 
Gen. dyw. SG Robert Bagan podczas obchodów Święta Straży Granicznej w Muzeum Powstania Warszawskiego, 2022 r.

Odznaczenia

edytuj

Zobacz też

edytuj

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Dz.U. z 2002 r. nr 20, poz. 202.
  2. ↑ SG zakupiła 74 pojazdy terenowe.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Sprawozdanie z wykonania budżetu państwa za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 2016 r. (druk nr 1588). Tom I. sejm.gov.pl, 30 maja 2017. s. 2/62. [dostęp 2017-08-17].
  2. ↑ Informacja o wynikach kontroli wykonania budżetu państwa w 2016 r. w części 42 – Sprawy wewnętrzne oraz wykonania planów finansowych Funduszu Modernizacji Bezpieczeństwa Publicznego, Funduszu Wsparcia Policji, Funduszu Wsparcia Straży Granicznej oraz Funduszu Wsparcia Państwowej Straży Pożarnej. [w:] Najwyższa Izba Kontroli [on-line]. czerwiec 2017. s. 35. [dostęp 2017-08-17].
  3. ↑ Dz.U. z 1990 r. nr 78, poz. 462.
  4. ↑ Goryński 2012 ↓, s. 158.
  5. ↑ Gen. bryg. SG Robert Bagan nowym komendantem głównym Straży Granicznej. gov.pl/web/mswia, 2024-01-19. [dostęp 2024-01-21]. (pol.).
  6. ↑ https://www.strazgraniczna.pl/pl/aktualnosci/12910,Nowy-Zastepca-Komendanta-Glownego-SG.html.
  7. ↑ Nowi Zastępcy Komendanta Głównego Straży Granicznej. 2018-03-14. [dostęp 2018-03-14].
  8. ↑ Nominacje w SG. 2020-05-15. [dostęp 2020-05-16].
  9. ↑ Jeep Wrangler wygrał wielki przetarg Straży Granicznej. Nowe terenówki dopilnują granic Polski [online], auto.dziennik.pl, 22 listopada 2020 [dostęp 2020-12-22] (pol.).
  10. ↑ Nowy śmigłowiec nareszcie w rękach Straży Granicznej – InfoSecurity24 [online], infosecurity24.pl [dostęp 2020-11-07].
  11. ↑ a b c d e f g h i Komenda Główna Straży Granicznej, Święto Lotnictwa Polskiego [online], Komenda Główna Straży Granicznej [dostęp 2020-11-07] (pol.).
  12. ↑ Zmodernizowany W-3AM w SG [online], milmag.pl [dostęp 2020-11-07] (pol.).
  13. ↑ H135 w Straży Granicznej [online], milmag.pl [dostęp 2020-11-07] (pol.).
  14. ↑ SG odbiera R44 [online], milmag.pl [dostęp 2020-11-07] (pol.).
  15. ↑ a b c d Nowy śmigłowiec nareszcie w rękach Straży Granicznej – InfoSecurity24 [online], infosecurity24.pl [dostęp 2020-01-05].
  16. ↑ Straż Graniczna odbiera L 410 UVP E-20 [online], milmag.pl [dostęp 2020-11-07] (pol.).
  17. ↑ Najnowocześniejszy patrolowiec SG-301 odebrany [online], strazgraniczna.pl [dostęp 2023-12-16].
  18. ↑ Patrolowiec Morskiego Oddziału Straży Granicznej już w Polsce [online], MILMAG, 6 września 2023 [dostęp 2023-12-16] (pol.).
  19. ↑ Goryński 2010 ↓, s. 53.
  20. ↑ Dz.U. z 2014 r. poz. 658.
  21. ↑ a b c d Dz.U. z 2019 r. poz. 500.
  22. ↑ Dane zostały opublikowane w dniu 16 maja 2017 r. na stronie Komendy Głównej Straży Graniczne i w artykule „Straż Graniczna w liczbach” z okazji 27. rocznicy powołania formacji.
  23. ↑ Kancelaria Sejmu RP, Internetowy System Aktów Prawnych [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2016-05-17].
  24. ↑ „Dorwać komandosa” z udziałem Straży Granicznej.
  25. ↑ Dorwać komandosa. discoverychannel.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-03-25)].
  26. ↑ MARCOS MAGNO MORALES TAVARES [online], Predsednica Republike Slovenije [dostęp 2024-04-24] (słoweń.).

Bibliografia

edytuj
  • Zbigniew B. Kumoś: Granice Rzeczpospolitej Polskiej: (na przestrzeni dziejów). Warszawa: Wydawnictwo Comandor, 2005. ISBN 83-7473-002-1.
  • Halina Łach: System ochrony polskiej granicy państwowej. Olsztyn: Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych. Wydział Humanistyczny UWM, 2013. ISBN 978-83-935593-8-1.
  • Grzegorz Goryński, Nowe patrole Straży Granicznej, [w:] Biuletyn 3/2010, tytuł części Nowe patrole Straży Granicznej; tom Co na granicy, Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej im. Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego, 2010, s. 47–66, ISSN 1492-2505 (pol.).
  • Grzegorz Goryński: Trudne początki – nieznane dokumenty dotyczące narodzin Straży Granicznej i ruchu związkowego. W: Biuletyn 1–2/2012. T. Z historii ochrony granic. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej, 2012, s. 153–204. (pol.).

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Straż_Graniczna_(Polska)&oldid=74480580”