Rycheza Lotaryńska

królowa Polski, żona Mieszka II Lamberta

Rycheza lotaryńska, niem. Richeza a. Richenza, także Ryksa, niem. Rixa, zw. Błogosławioną[3]. (ur. ok. 993, zm. 21 marca 1063 w Brauweiler) – królowa Polski jako żona Mieszka II Lamberta.

Rycheza Błogosławiona
Ilustracja
Królowa Rycheza, rys. Jan Matejko
Królowa Polski
Okres

od 25 grudnia 1025
do 21 marca 1063

Jako żona

Mieszka II Lamberta

Koronacja

1025

Poprzedniczka

Oda Miśnieńska (?)

Następczyni

Maria Dobroniega

Dane biograficzne
Dynastia

Ezzonidzi

Data urodzenia

ok. 993

Data śmierci

21 marca 1063

Miejsce spoczynku

Kolegiata Mariacka na Schodach w Kolonii

Ojciec

Erenfried Ezo, palatyn lotaryński

Matka

Matylda, córka cesarza Ottona II

Mąż

Mieszko II Lambert

Dzieci

Kazimierz I Odnowiciel,
Gertruda Mieszkówna,
NN (córka)

W 1852 roku Aleksander Przeździecki otrzymał zezwolenie od proboszcza katedry kolońskiej na otwarcie grobu Rychezy Lotaryńskiej; na polecenie Przeździeckiego wykonano kolorową litografię przedstawiającą czaszkę królowej[1][2].
Rycheza na obrazie Wojciecha Gersona.

Pierwsze lata życia i małżeństwo z Mieszkiem II

edytuj

Była córką palatyna Lotaryngii Erenfrieda Ezzona i Matyldy, córki Ottona II, siostry Ottona III. Lata młodości spędziła najprawdopodobniej w klasztorze w Quedlinburgu (lub w Gandersheimie). Na mocy jednego z postanowień zjazdu w Merseburgu w 1013 roku została poślubiona przez Mieszka II Lamberta, co stanowić miało przypieczętowanie zawartego wówczas pokoju. Urodziła ona Mieszkowi syna Kazimierza zwanego Odnowicielem, który został później władcą Polski oraz dwie córki – Gertrudę i drugą, której imię nie jest znane.

Królowa Polski

edytuj

W 1025 roku wraz z mężem została koronowana na królową Polski. Pod koniec 1031 roku, w związku z zaistniałą sytuacją polityczną (objęcie władzy przez Bezpryma i ucieczka Mieszka II do Czech na skutek przegranej wojny polsko-niemieckiej), zdecydowała się na wyjazd z Polski (z podobnych przyczyn kraj w 1037 opuścił jej syn Kazimierz). Udała się do Niemiec, zabierając insygnia królewskie i cały majątek. Wspomniane insygnia królewskie nigdy nie powróciły już do Polski. Możliwe, że Rycheza powróciła na krótko do Polski po śmierci Mieszka II w 1034 roku. Do końca życia używała tytułu królowej.

Wraz z synem Kazimierzem Odnowicielem dążyła do wzmocnienia władzy monarszej oraz do odbudowania osłabionego aparatu państwowego po powstaniu ludowym i buncie Miecława[4].

Życie zakonne

edytuj

W 1047 wstąpiła do klasztoru benedyktyńskiego w Brauweiler koło Kolonii, który był fundacją jej rodziców. Przebywała w nim do śmierci 21 marca 1063. Śmierć Rychezy odbiła się w Niemczech szerokim echem. Jej zgon utrwaliło co najmniej 5 nekrologów. Nekrolog brunwilerski zawiera następujące słowa (w tłumaczeniu polskim): "Zmarła najsławniejsza Rycheza królowa Polski, córka fundatorów, której pamięć obchodzi się uroczyście". Prawdopodobnie zdecydowała, że chce być pochowana w Brauweiler. Została jednak pochowana w Kolonii, w niezachowanej współcześnie kolegiacie Mariackiej na Schodach, której była dobrodziejką.

Pochówek

edytuj
 
Grób Rychezy w katedrze w Kolonii

Po rozebraniu kościoła Panny Marii ad Gradus w 1817, jej szczątki zostały przeniesione do katedry kolońskiej. W katedrze przenoszono je w różne miejsca, lecz ostatecznie spoczęły w kaplicy chórowej, poświęconej św. Janowi Chrzcicielowi[5]. W dniu 8 września 1959 r. dokonano otwarcia grobowca królowej. Ekspertyza medyczna wykazała, że Rycheza była osobą o wątłej posturze („die selige Rycheza war von kleiner zierlicher Gestalt”), okazało się również, że złamała kiedyś obojczyk, co, jak przypuszcza autor protokołu otwarcia grobowca, mogło być spowodowane upadkiem z konia.

W Niemczech jest uważana za osobę świątobliwą. Została uznana przez lud za błogosławioną i jest czczona jako błogosławiona Rycheza. Jej wspomnienie liturgiczne w kościele katolickim obchodzone jest 21 maja.

Rodzina

edytuj

Małżeństwo i potomstwo

edytuj

Rycheza z małżeństwa z Mieszkiem II (ur. 990, zm. 10 lub 11 maja 1034) miała troje dzieci:

Możliwe, że córką Rychezy była również Agata[7][8], żona angielskiego księcia Edwarda Wygnańca, której pochodzenie jest kwestią dyskusyjną.

Genealogia

edytuj
Hermann Pusillus
ur. ?
zm. najwcześniej 996
Heylwig
ur. ?
zm. ?
Otton II
ur. 955
zm. 7 XII 983
Teofano
ur. 956
zm. 15 VI 991
         
     
  Ezzon
ur. 955
zm. 21 V 1034
Matylda
ur. 979
zm. 4 XI 1025
     
   

Mieszko II Lambert
ur. 990
zm. 10 lub 11 V 1034
OO   1013
Rycheza Lotaryńska
(ur. ok. 993, zm. 21 III 1063)
                   
                   
               
Gertruda
 ur. ok. 1025
 zm. 4 I 1108
 
N.N., córka
 ur. ?
 zm. po 1052
 
Kazimierz I Odnowiciel
 ur. 25 VII 1016
 zm. 28 XI 1058
 

Rycheza w kulturze

edytuj

Rycheza Lotaryńska jest bohaterką powieści Jadwigi Żylińskiej Złota włócznia.

Przypisy

edytuj
  1. J. Lechman: Relikwie królowej Rychezy, [w:] „Studia Lednickie”, Poznań 2002, R. 7, s. 352.
  2. A. Przeździecki; E. Rastawiecki: Wzory sztuki średniowiecznej i z epoki odrodzenia po koniec wieku XVII w dawnej Polsce, seria 2, Warszawa 1855-1858.
  3. Nie została oficjalnie beatyfikowana przez Kościół katolicki.
  4. Marek Urbański: Poczet królowych i żon władców Polskich, Warszawa 2006, s. 31–32
  5. Jasiński 1992 ↓, s. 116–117.
  6. K. Jasiński, Rodowód pierwszych Piastów, Wrocław – Warszawa (1992).
  7. John P. Ravilious, "The Ancestry of Agatha, Mother of St. Margaret of Scotland", ''The Scottish Genealogist'', t. 56 (2009), s. 70-84.
  8. Michael Anne Guido and John P. Ravilious, "From Theophanu to St. Margaret of Scotland: A study of Agatha's ancestry", Foundations, t. 4 (2012), s. 81-121.

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj