Biskupi wrocławscy

lista w projekcie Wikimedia

Biskupi wrocławscybiskupi diecezjalni i biskupi pomocniczy diecezji wrocławskiej (od 1930 archidiecezji).

Herb biskupów

Biskupi edytuj

Biskupi diecezjalni edytuj

Diecezja wrocławska, utworzona na zjeździe gnieźnieńskim w 1000 roku, upadła w wyniku tzw. reakcji pogańskiej (1031/1032) i najazdu czeskiego księcia Brzetysława I (1038). Obrabowano i zburzono niedawno wzniesioną katedrę, a na jej gruzach wzniesiono świątynię pogańską[1]. Zniszczone lub wywiezione zostały księgi diecezji przez co wczesne dzieje diecezji z czasów pierwszego biskupa Jana są nieznane. Upadła również dawna struktura administracyjna. Cały Śląsk znalazł się w granicach Czech, a biskup praski Sewer planował włączenie regionu do swojej diecezji praskiej. Choć po stronie Polaków wystąpił w 1039 król niemiecki Henryk III Salicki, ostatecznie, podczas arbitrażu w 1041 uznał on zabór Śląska przez Czechów za fakt dokonany, choć niewykluczone, że Polsce zwrócono jakąś część tego regionu[a]. Książę polski Kazimierz Odnowiciel dążył do odzyskania terenów zagarniętych przez Czechy i do odnowienia diecezji wrocławskiej. Wysiłki te po kilku latach przyniosły rezultat. Prawdopodobnie na synodzie w Moguncji w październiku 1049 papież Leon IX zgodził się na reaktywowanie diecezji na Śląsku, być może podporządkowując ją metropolii magdeburskiej[b]. Rok później, w wyniku wojny polsko-czeskiej Śląsk został odzyskany, choć na mocy decyzji cesarza Henryka III z 1054 Polska musiała Czechom płacić czynsz z tego terytorium.

W roku 1051[c] Kazimierz Odnowiciel pierwszym biskupem restytuowanej diecezji śląskiej mianował Hieronima. Rozpoczął on wprawdzie odbudowę katedry wrocławskiej, jednak jego siedzibą był najprawdopodobniej nie Wrocław, lecz Ryczyn[2]. Pochodził on z okolic Kolonii[3].

Lata urzędowania Biskup Uwagi
1000–?[d] Jan
1051–1062 Hieronim prawdopodobnie rezydował w Ryczynie
1063−1072 Jan I
1074−1111 Piotr I W 1075 prawdopodobnie siedzibę diecezji przeniesiono do Wrocławia
1112−1120 Żyrosław I
1120−1126 Heymo
1126−1140 Robert I
1140−1142 Robert II następnie biskup diecezjalny krakowski
1142−1146 Konrad
1146−1149   Jan Gryfita następnie arcybiskup metropolita gnieźnieński
1149−1169 Walter z Malonne
1170/1171−1198 Żyrosław II
1198−1201 Jarosław opolski
1201−1207 Cyprian
1207−1232 Wawrzyniec
1232−1268 Tomasz I
1268−1270 Władysław wrocławski administrator apostolski, jednocześnie arcybiskup metropolita Salzburga
1270−1292 Tomasz II Zaremba
1292−1301 Jan Romka
1302−1319   Henryk z Wierzbna
1319−1326 Wit de Habdank biskup elekt
1319−1326 Lutold z Kromieryża biskup elekt
1326−1341   Nanker
1342−1376   Przecław z Pogorzeli
1382−1417   Wacław II legnicki
1417−1447 Konrad IV Starszy
1447−1456   Piotr II Nowak
1456−1467   Jodok z Rożemberka
1468−1482   Rudolf von Rüdesheim
1482−1506   Jan IV Roth
1506−1520   Jan V Thurzo
1520−1539 Jakub von Salza umożliwił rozwój reformacji na Śląsku
1539−1562 Baltazar von Promnitz zwolennik reformacji
1562−1574 Kaspar von Logau
1574−1585   Marcin Gerstmann
1586−1596   Andreas Jerin
1596−1599 Bonawentura Hahn biskup elekt
1599−1600 Paweł Albert biskup elekt
1600−1608 Jan VI von Sitsch
1608−1624   Karol Habsburg
1625−1655   Karol Ferdynand Waza od 1640 również biskup diecezjalny płocki
1656−1662   Leopold Wilhelm Habsburg
1663−1664   Karol Józef Habsburg jednocześnie biskup diecezjalny ołomuniecki i pasawski
1665−1671   Sebastian von Rostock
1671−1682   Friedrich von Hessen kardynał
1683−1732   Franz Ludwig von Pfalz-Neuburg jednocześnie w latach 1716–1729 arcybiskup Trewiru, od 1694 biskup diecezjalny Wormacji, od 1729 arcybiskup Moguncji
1732−1747   Philipp Ludwig von Sinzendorf kardynał
1747−1795   Philipp Gotthard von Schaffgotsch
1795−1817   Joseph Christian Hohenlohe-Bartenstein
1824−1832 Emmanuel von Schimonsky
1836−1840 Leopold von Sedlnitzky
1843−1844   Joseph Knauer
1845−1853   Melchior von Diepenbrock kardynał
1853−1881   Heinrich Förster
1882−1886 Robert Herzog
1887−1914   Georg von Kopp kardynał
1914−1945   Adolf Bertram od 1930 arcybiskup metropolita, kardynał
  Bolesław Kominek delegat Prymasa Polski w latach 1956−1967, administrator apostolski w latach 1967−1972, następnie arcybiskup metropolita
1972−1974   Bolesław Kominek arcybiskup metropolita, kardynał
1976−2004   Henryk Gulbinowicz arcybiskup metropolita, kardynał
2004–2013   Marian Gołębiewski arcybiskup metropolita
od 2013   Józef Kupny arcybiskup metropolita

Biskupi pomocniczy edytuj

Lata urzędowania Biskup Uwagi
ok. 1255−ok. 1260 Wit następnie biskup pomocniczy poznański
?–ok. 1268 Salwiusz następnie biskup diecezjalny Trebinje, późniejszy arcybiskup metropolita Dubrownika
1270–ok. 1275 Herbord
XIII w. Iwan
ok. 1299 Paweł następnie biskup pomocniczy gnieźnieński
ok. 1303–? Mikołaj
ok. 1303–? Hartung
1307−ok. 1325 Paweł z Bancz
1339−1345 Stefan
1346−1365 Franciszek Rothwitz
1350−1378 Tomasz
1361−1370 Maciej ze Środy
1365−1398 Dersław Schwenkfeld
1398−1411 Mikołaj z Bolesławia
1405−1435 Bernard z Wrocławia
1412−ok. 1430 Tilmann Wessel
1431−1446 Jan Panwitz
XV w. Wilhelm z Polski wcześniej biskup pomocniczy ołomuniecki[4]
1446−1470 Jan Erler
1447−1449 Bernard następnie biskup pomocniczy poznański
1454−1457 Franciszek Kuhschmalz
1456−1466 Jan Pelletz
1476−1504   Jan Ambrosii
1492–1510 Jan Filipec
1505–1538 Heinrich Füllstein
1539−1545 Johann Thiel
1577−1602 Adam Weisskopf
1604−1613 Georg Scultetus
1614–1615 Franz Ursinus
1617−1624 Martin Kolsdorf
1626−1661 Johann Balthasar Liesch von Hornau Wsławił się niezwykłym okrucieństwem i bezwzględnością w zwalczaniu rzekomych czarów. W tym celu doprowadził do wybudowania specjalnego pieca w którym spalono co najmniej 27 kobiet oskarżonych o czary.
1641−1646 Kasper Karas
1662−1693 Karl Franz Neander von Petersheide
1694−1703 Johann Brunetti
1703–1718 Stefan Antoni Mdzewski
1704−1706 Franz Engelbert Barbo
1709−1714 Anton Ignaz Müntzer
1714−1742 Elias Daniel Sommerfeld
1743−1760 Franz Dominik Almesloe
1761−1781 Jan Maurycy Strachwitz w latach 1766–1781 wikariusz apostolski dla diecezji wrocławskiej (w granicach Królestwa Prus)
1781−1805 Anton Ferdinand von Rothkirch und Panten w latach 1781−1795 wikariusz apostolski dla diecezji wrocławskiej (w granicach Królestwa Prus)
1798−1823 Emmanuel von Schimonsky następnie biskup diecezjalny wrocławski
1826−1830 Karl Aulock
1831−1835 Joseph Schuberth
1838−1857 Daniel Latussek
1858−1860   Bernard Bogedain
1861−1875 Adrian Włodarski
1875−1900   Hermann Gleich
1883−1891   Franciszek Śniegoń
1900−1911 Heinrich Marx
1910−1919 Karl Augustin
1920−1940   Walenty Wojciech
1923−1929   Josef Deitmer
1940−1946   Joseph Ferche następnie biskup pomocniczy koloński
1957−1974   Andrzej Wronka do 1967 formalnie biskup pomocniczy gnieźnieński
1960−1983   Wincenty Urban do 1967 formalnie biskup pomocniczy gnieźnieński
1962−1973 Paweł Latusek do 1967 formalnie biskup pomocniczy gnieźnieński
1973−1978 Józef Marek
1977−1992 Tadeusz Rybak następnie biskup diecezjalny legnicki
1978−1992   Adam Dyczkowski następnie biskup pomocniczy legnicki, późniejszy biskup diecezjalny zielonogórsko-gorzowski
1985−2000   Józef Pazdur
1988−2004   Jan Tyrawa następnie biskup diecezjalny bydgoski
1996−2012   Edward Janiak następnie biskup diecezjalny kaliski
2006–2021   Andrzej Siemieniewski następnie biskup diecezjalny legnicki
od 2016   Jacek Kiciński
od 2022 Maciej Małyga

Zobacz też edytuj

Uwagi edytuj

  1. Tomasz Jurek uważa, że już w 1041 Polska odzyskała cały Śląsk oprócz ziemi Golęszyców, którą przyłączyła w 1050 (s. 40-44). Jest to jednak pogląd odosobniony (Klaudia Dróżdż, Kazimierz Odnowiciel. Polska w okresie upadku i odbudowy, Wodzisław Śląski 2009, s. 107-108).
  2. Hipoteza o podporządkowaniu Wrocławia Magdeburgowi nie jest pozbawiona pewnych trudności, z brewe papieża Grzegorza VII z 20 kwietnia 1075 wynika bowiem, że polscy biskupi pozbawieni byli wówczas stałego zwierzchnictwa metropolitalnego. Jednakże z bulli Innocentego II z 4 czerwca 1133 wiadomo, że Leon IX przyznał arcybiskupom magdeburskim jakieś bliżej dotychczas nieustalone przywileje dotyczące zwierzchnictwa nad ziemiami polskimi (Jurek, s. 50-51.). Jurek tłumaczy te sprzeczności tym, że zwierzchnictwo to strona polska zaakceptowała bardzo niechętnie i w następnych latach doszło do rozluźnienia więzi z Magdeburgiem (s. 52-54).
  3. Datę tę podają wszystkie dawne katalogi biskupów wrocławskich z wyjątkiem tzw. edycji henrykowskiej, która datuje jego ordynację na rok 1046 (Jurek, s. 37-38).
  4. Nie jest znana data śmierci pierwszego biskupa Jana i imiona jego ewentualnych następców do 1046. Daty do Żyrosława II są mocno problematyczne.

Przypisy edytuj

  1. C. Buśko, M. Goliński, M. Kaczmarek, L. Ziątkowski: C. Buśko,Historia Wrocławia, t. 1, Od pradziejów do końca czasów habsburskich. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2001, s. 39.
  2. Tomasz Jurek. Ryczyn biskupi. Studium z dziejów Kościoła polskiego w XI wieku. „Roczniki historyczne”. LX, s. 44, 45, 1994. 
  3. Józef Pater: Poczet biskupów wrocławskich.. Wrocław: Wydawnictwo DTSK Silesia, 2000, s. 13. ISBN 83-85689-88-5.
  4. Piotr Nitecki, Wrocławscy biskupi pomocniczy (1), www.nowezycie.archidiecezja.wroc.pl [dostęp 2024-02-15].

Bibliografia edytuj

Linki zewnętrzne edytuj