Archidiecezja wrocławska

Archidiecezja wrocławska
*Archidioecesis Vratislaviensis*
	; Herb archidiecezji wrocławskiej
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Siedziba	Wrocław; ul. Katedralna 13,; 50–328 Wrocław
Data powołania	1000
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	rzymskokatolicki
Metropolia	wrocławska
Archikatedra	św. Jana Chrzciciela
Biskup diecezjalny	Józef Kupny (metropolita wrocławski)
Biskup pomocniczy	Jacek Kiciński; Maciej Małyga
Biskup senior	Marian Gołębiewski
	Dane statystyczne (2020)
Liczba wiernych	955 605 tys.
Liczba kapłanów; • w tym diecezjalnych; • w tym zakonnych	933; 663; 270
Liczba osób zakonnych	941; w tym zakonnic: 671
Liczba dekanatów	33
Liczba parafii	299
Powierzchnia	8850 km²
	51°06′36″N 17°01′20″E/51,110000 17,022222
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Archidiecezja wrocławska (łac. Archidioecesis Vratislaviensis; niem. Erzbistum Breslau; cz. Arcidiecéze Vratislavská) – jedna z 14 archidiecezji obrządku łacińskiego w polskim Kościele katolickim. Ustanowiona diecezją w 1000 roku przez bullą papieską Sylwestra II jako sufragania metropolii gnieźnieńskiej. 16 lipca 1821 papież Pius VII podporządkował ją bezpośrednio (do) Stolicy Apostolskiej, a 13 sierpnia 1930 Pius XI podniósł ją do rangi archidiecezji. Granice archidiecezji były zmieniane trzykrotnie. Po raz I: 28 czerwca 1972 przez Pawła VI; po raz II i III: 25 marca 1992 i 24 lutego 2004 przez Jana Pawła II.

Klasztor cystersów w Henrykowie

HistoriaEdytuj

Diecezja wrocławska została utworzona na zjeździe gnieźnieńskim w 1000 roku. Upadła w wyniku tzw. reakcji pogańskiej (1031/1032) i najazdu czeskiego księcia Brzetysława I (1038). Obrabowano i zburzono niedawno wzniesioną katedrę, a na jej gruzach wzniesiono świątynię pogańską^[2]. Zniszczone lub wywiezione zostały księgi diecezji, przez co wczesne dzieje diecezji z czasów pierwszego biskupa Jana są nieznane. Upadła również dawna struktura administracyjna. Cały Śląsk znalazł się w granicach Czech, a biskup praski Sewer planował włączenie regionu do swojej diecezji praskiej. Choć po stronie Polaków wystąpił w 1039 król niemiecki Henryk III Salicki, ostatecznie, podczas arbitrażu w 1041 uznał on zabór Śląska przez Czechów za fakt dokonany, choć niewykluczone, że Polsce zwrócono jakąś część tego regionu^[a]. Książę polski Kazimierz Odnowiciel dążył do odzyskania terenów zagarniętych przez Czechy i do odnowienia diecezji wrocławskiej.

Wysiłki te po kilku latach przyniosły rezultat. Prawdopodobnie na synodzie w Moguncji w październiku 1049 papież Leon IX zgodził się na reaktywowanie diecezji na Śląsku, być może podporządkowując ją metropolii magdeburskiej co wiązało się z upadkiem metropolii gnieźnieńskiej po najeździe na Gniezno Brzetysława I w roku 1038^[b]. Rok później, w wyniku wojny polsko-czeskiej Śląsk został odzyskany, choć na mocy decyzji cesarza Henryka III z 1054 Polska musiała Czechom płacić czynsz z tego terytorium.

W roku 1051^[c] Kazimierz Odnowiciel pierwszym biskupem restytuowanej diecezji śląskiej mianował Hieronima, duchownego pochodzącego z okolic Kolonii^[3]. Rozpoczął on wprawdzie odbudowę katedry wrocławskiej, jednak jego siedzibą był najprawdopodobniej nie Wrocław, lecz Ryczyn^[4]. Za możliwą tymczasową siedzibę biskupa uznawany jest również Smogorzów nieopodal Namysłowa. Prawdopodobnie w roku 1075 dokonujący reorganizacji polskiego Kościoła Bolesław II Szczodry miał przenieść siedzibę diecezji śląskiej z powrotem do Wrocławia^[5].

W XIII w. w celu usprawnienia zarządzania diecezją, obok archidiakonatu wrocławskiego utworzono trzy kolejne: głogowski (1228), opolski (1230) i legnicki (1262).

Po podziale Górnego Śląska w 1922 r. wraz z ustanowieniem w 1922 r. Administracji Apostolskiej dla Śląska Polskiego w jej granicach znalazły się górnośląskie dekanaty oddzielone od diecezji wrocławskiej: dębieński, królewskohucki, lubliniecki, mikołowski, mysłowicki, pogrzebieński, pszczyński, tarnogórski, rudzki, wodzisławski i żorski (w 1925 utworzyły one diecezję katowicką).

W 1998 został wybity medal o treści Tysiąc lat diecezji wrocławskiej (awers) i Sto lat Muzeum Archidiecezjalnego we Wrocławiu (rewers), zaprojektowany przez Józefa Stasińskiego^[6].

BiskupiEdytuj

Osobny artykuł: Biskupi wrocławscy.

Józef Kupny – metropolita

Biskup diecezjalnyEdytuj

abp Józef Kupny – metropolita wrocławski od 2013

Biskupi pomocniczyEdytuj

bp Jacek Kiciński CMF – (wikariusz generalny) od 2016
bp Maciej Małyga – (wikariusz generalny) od 2022

Biskup seniorEdytuj

abp Marian Gołębiewski – metropolita wrocławski w latach 2004–2013, senior od 2013 (od 2021 z zakazem uczestniczenia w jakichkolwiek uroczystościach publicznych)

InstytucjeEdytuj

Kuria Metropolitalna^[7];
Metropolitalne Wyższe Seminarium Duchowne we Wrocławiu;
Papieski Wydział Teologiczny we Wrocławiu;
Trybunał Metropolitalny;
Caritas Archidiecezjalna;
Centralny Ośrodek Przygotowania Osób Dorosłych do Sakramentu Bierzmowania we Wrocławiu;
Parafialna Fundacja Ochrony Życia;
Muzeum Archidiecezjalne;
Archiwum archidiecezjalne;
Wydawnictwo i Księgarnia Archidiecezjalna^[8];
Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży Archidiecezji Wrocławskiej^[9];
Katolicki miesięcznik „Nowe Życie”;
Katolickie Radio Rodzina.

KapitułyEdytuj

Kapituła Metropolitalna we Wrocławiu pw. św. Wincentego – diakona i męczennika;
Kapituła kolegiacka Św. Krzyża we Wrocławiu.

Główna świątyniaEdytuj

Archikatedra św. Jana Chrzciciela we Wrocławiu (rocznica poświęcenia: 16 listopada)

Bazyliki mniejsze^[10]Edytuj

Bazylika św. Jadwigi Śląskiej w Trzebnicy (od 1943);
Bazylika św. Jana Apostoła w Oleśnicy (od 1998);
Bazylika św. Elżbiety we Wrocławiu (od 2003);
Bazylika św. Jerzego Męczennika w Ziębicach (od 2008).

PatroniEdytuj

Pierwszorzędny
- św. Jan Chrzciciel – prorok i męczennik (24 czerwca)
Drugorzędni
- św. Jadwiga Śląska – księżna (16 października)
- bł. Czesław Odrowąż – prezbiter (20 lipca)

Wyrok sądowyEdytuj

7 lutego 2020 Sąd Okręgowy w Bydgoszczy nakazał kurii bydgoskiej i wrocławskiej solidarną zapłatę 300 tys. zł odszkodowania na rzecz ministranta molestowanego w dzieciństwie przez ks. Pawła Kanię za to, że mimo wiedzy o jego skłonnościach przenosiły go między parafiami zamiast zakazać mu wykonywania obowiązków kapłańskich^[11]. Archidiecezja, wraz z diecezją bydgoską, złożyły apelacja od wyroku Sądu Okręgowego w Bydgoszczy. Jednym z argumentów jakimi kierowano się w uzasadnieniu apelacji było stwierdzenie, iż to poszkodowany małoletni ponosi winę za zaistniałą szkodę. Sąd Apelacyjny w Gdańsku odrzucił apelację, stwierdzając w uzasadnieniu, iż biskupi byli świadomi pedofilii Pawła Kani. Obok odszkodowania dla pokrzywdzonego, gdański Sąd obciążył archidiecezję i diecezję dodatkowymi kosztami zastępstwa procesowego oraz kosztami procesu^[12]^[13].

Zobacz teżEdytuj

UwagiEdytuj

↑ Tomasz Jurek uważa, że już w 1041 Polska odzyskała cały Śląsk oprócz ziemi Golęszyców, którą przyłączyła w 1050 (s. 40–44). Jest to jednak pogląd odosobniony (Klaudia Dróżdż, Kazimierz Odnowiciel. Polska w okresie upadku i odbudowy, Wodzisław Śląski 2009, s. 107–108).
↑ Hipoteza o podporządkowaniu Wrocławia Magdeburgowi nie jest pozbawiona pewnych trudności, z brewe papieża Grzegorza VII z 20 kwietnia 1075 wynika bowiem, że polscy biskupi pozbawieni byli wówczas stałego zwierzchnictwa metropolitalnego. Jednakże z bulli Innocentego II z 4 czerwca 1133 wiadomo, że Leon IX przyznał arcybiskupom magdeburskim jakieś bliżej dotychczas nieustalone przywileje dotyczące zwierzchnictwa nad ziemiami polskimi (Jurek, s. 50–51.). Jurek tłumaczy te sprzeczności tym, że zwierzchnictwo to strona polska zaakceptowała bardzo niechętnie i w następnych latach doszło do rozluźnienia więzi z Magdeburgiem (s. 52–54).
↑ Datę tę podają wszystkie dawne katalogi biskupów wrocławskich z wyjątkiem tzw. edycji henrykowskiej, która datuje jego ordynację na rok 1046 (Jurek, s. 37–38).

PrzypisyEdytuj

↑ Konferencja Episkopatu Polski, Informator 2020, Biblos 2020, ISBN 978-83-7793-714-3.
↑ C. Buśko, M. Goliński, M. Kaczmarek, L. Ziątkowski: C. Buśko, Historia Wrocławia, t. 1, Od pradziejów do końca czasów habsburskich. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2001, s. 39.
↑ Józef Pater: Poczet biskupów wrocławskich. Wrocław: Wydawnictwo DTSK Silesia, 2000, s. 13. ISBN 83-85689-88-5.
↑ Tomasz Jurek. Ryczyn biskupi. Studium z dziejów Kościoła polskiego w XI wieku. „Roczniki historyczne”. LX, s. 44, 45, 1994.
↑ Tomasz Jurek. Ryczyn biskupi. Studium z dziejów Kościoła polskiego w XI wieku. „Roczniki Historyczne”. Tom LX, s. 51, 1994.
↑ Andrzej Romaniak: Medale, medaliony, plakiety. Katalog zbiorów. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2005, s. 110. ISBN 83-919305-8-0.
↑ Kuria Metropolitalna Wrocławska.
↑ Wrocławska Księgarnia Archidiecezjalna.
↑ Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży Archidiecezji Wrocławskiej. [dostęp 2018-11-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-13)].
↑ Basilicas in Poland.
↑ Małgorzata Czajkowska: Zapadł wyrok. Kuria bydgoska i wrocławska mają zapłacić 300 tys. zł byłemu ministrantowi. wyborcza.pl, 2020-02-07. [dostęp 2021-02-09].
↑ Jacek Harłukowicz: Precedensowy wyrok: kurie zapłacą za przestępstwa księży pedofilów. Ofiara ks. Kani: czuję wielką ulgę. wroclaw.wyborcza.pl/, 2020-12-03. [dostęp 2021-08-23].
↑ Apelacja odrzucona. Dwie diecezje muszą zapłacić skrzywdzonemu przez pedofila 300 tys. zł. wiez.pl/, 2020-12-03. [dostęp 2021-08-23].

LiteraturaEdytuj

Wincenty Urban: Zarys dziejów diecezji wrocławskiej, Wrocław 1962

BibliografiaEdytuj

Ks. Witold Zdaniewicz, ks. Sławomir H. Zaręba, Robert Stępisiewicz Wykaz parafii w Polsce 2006 (s. 775–797) Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego SAC. Warszawa 2006 ISBN 83-85945-17-2.

Linki zewnętrzneEdytuj

Archidiecezja wrocławska na Episkopat.pl
Archidiecezja wrocławska w bazie catholic-hierarchy.org (ang.)
Archidiecezja wrocławska w bazie gcatholic.org (ang.)

[3] Tomasz Jurek uważa, że już w 1041 Polska odzyskała cały Śląsk oprócz ziemi Golęszyców, którą przyłączyła w 1050 (s. 40–44). Jest to jednak pogląd odosobniony (Klaudia Dróżdż, Kazimierz Odnowiciel. Polska w okresie upadku i odbudowy, Wodzisław Śląski 2009, s. 107–108).

[4] Hipoteza o podporządkowaniu Wrocławia Magdeburgowi nie jest pozbawiona pewnych trudności, z brewe papieża Grzegorza VII z 20 kwietnia 1075 wynika bowiem, że polscy biskupi pozbawieni byli wówczas stałego zwierzchnictwa metropolitalnego. Jednakże z bulli Innocentego II z 4 czerwca 1133 wiadomo, że Leon IX przyznał arcybiskupom magdeburskim jakieś bliżej dotychczas nieustalone przywileje dotyczące zwierzchnictwa nad ziemiami polskimi (Jurek, s. 50–51.). Jurek tłumaczy te sprzeczności tym, że zwierzchnictwo to strona polska zaakceptowała bardzo niechętnie i w następnych latach doszło do rozluźnienia więzi z Magdeburgiem (s. 52–54).

[5] Datę tę podają wszystkie dawne katalogi biskupów wrocławskich z wyjątkiem tzw. edycji henrykowskiej, która datuje jego ordynację na rok 1046 (Jurek, s. 37–38).

[1] Konferencja Episkopatu Polski, Informator 2020, Biblos 2020, ISBN 978-83-7793-714-3.

[2] C. Buśko, M. Goliński, M. Kaczmarek, L. Ziątkowski: C. Buśko, Historia Wrocławia, t. 1, Od pradziejów do końca czasów habsburskich. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2001, s. 39.

[6] Józef Pater: Poczet biskupów wrocławskich. Wrocław: Wydawnictwo DTSK Silesia, 2000, s. 13. ISBN 83-85689-88-5.

[7] Tomasz Jurek. Ryczyn biskupi. Studium z dziejów Kościoła polskiego w XI wieku. „Roczniki historyczne”. LX, s. 44, 45, 1994.

[8] Tomasz Jurek. Ryczyn biskupi. Studium z dziejów Kościoła polskiego w XI wieku. „Roczniki Historyczne”. Tom LX, s. 51, 1994.

[9] Andrzej Romaniak: Medale, medaliony, plakiety. Katalog zbiorów. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2005, s. 110. ISBN 83-919305-8-0.

[10] Kuria Metropolitalna Wrocławska.

[11] Wrocławska Księgarnia Archidiecezjalna.

[12] Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży Archidiecezji Wrocławskiej. [dostęp 2018-11-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-13)].

[13] Basilicas in Poland.

[14] Małgorzata Czajkowska: Zapadł wyrok. Kuria bydgoska i wrocławska mają zapłacić 300 tys. zł byłemu ministrantowi. wyborcza.pl, 2020-02-07. [dostęp 2021-02-09].

[15] Jacek Harłukowicz: Precedensowy wyrok: kurie zapłacą za przestępstwa księży pedofilów. Ofiara ks. Kani: czuję wielką ulgę. wroclaw.wyborcza.pl/, 2020-12-03. [dostęp 2021-08-23].

[16] Apelacja odrzucona. Dwie diecezje muszą zapłacić skrzywdzonemu przez pedofila 300 tys. zł. wiez.pl/, 2020-12-03. [dostęp 2021-08-23].

[1]

[2]

[a]

[b]

[c]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]