Niezależna prałatura pilska

Niezależna prałatura pilska (łac. Territorialis Praelatura Schneidemuhlensis, niem. Freie Prälatur Schneidemühl) – istniejąca w latach 1920–1945 jednostka administracyjna Kościoła katolickiego obrządku łacińskiego w metropolii wrocławskiej ustanowiona przez papieża Benedykta XV. Powstała w wyniku zmian granic po zakończeniu I wojny światowej z obszarów należących wcześniej do diecezji wrocławskiej i chełmińskiej.

Niezależna prałatura pilska
Freie Prälatur Schneidemühl
Ilustracja
"katedra" św. Rodziny w Pile
Państwo

 Rzesza Niemiecka

Siedziba

Piła

Data powołania

1920

Data zamknięcia

1972 (1945)

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Metropolia

wrocławska

Konkatedra

Konkatedra św. Rodziny w Pile

Dane statystyczne
Liczba wiernych
• odsetek wiernych

140 000
42,11%

Liczba kapłanów

123

Liczba parafii

74

Liczba klasztorów

8

Powierzchnia

7 695 km²

Historia

edytuj

W 1918 roku niepodległość odzyskało państwo polskie, w którego składzie znalazło się Pomorze Gdańskie (bez Gdańska) oraz znaczna część Wielkopolski na mocy traktatu wersalskiego zawartego w czerwcu 1919 roku. Oznaczało to, że część parafii wchodzących w skład metropolii gnieźnieńsko-poznańskiej pozostała poza granicami Polski w Niemczech[1].

Już w 1920 roku arcybiskup Edmund Dalbor, metropolita poznańsko-gnieźnieński ustanowił dla pięciu dekanatów liczących od 80 do 100 tys. wiernych z 45 parafiami delegata apostolskiego z uprawnieniami wikariusza generalnego. Jej przełożonym został ks. prałat dr Robert Weimann, będący do tej pory kanonikiem w Poznaniu. W tym samym czasie biskup Augustyn Rosentreter, ordynariusz chełmiński odmówił ustanowienia ponownej delegatury dla trzech dekanatów położonych poza granicami Polski, które liczyły 40 tys. wiernych. Mimo to w 1922 roku Stolica Apostolska przyłączyła je do utworzonej wcześniej delegatury apostolskiej, ustanawiając 10 sierpnia 1923 roku administraturę apostolską ze stolicą w Tucznie. Ta quasi-diecezja zajmowała obszar 7 695 km² przygraniczny dawnych prowincji Prusy Zachodnie i poznańskiej na którym zamieszkiwało 332 443 ludzi[2].

Dwa lata później w Monachium zmarł prałat Weimann. Został pochowany w Tucznie, a jego następcą został ks. Maximilian Kaller, który przeniósł siedzibę prałatury do Piły, która była stolicą prowincji Marchia Graniczna Poznańsko-Zachodniopruska. Zawarty w 1929 rok przez Prusy konkordat ostatecznie potwierdził istnienie prałatury, która została podporządkowana metropolii wrocławskiej. Jej zwierzchnik miał takie same uprawnienia i obowiązki jak ordynariusz w diecezji. Ponadto miał prawo zasiadać w niemieckiej konferencji biskupiej z prawem głosu[2].

W styczniu 1945 roku ostatni prałat (ks. Franz Hartz) uciekł w głąb Niemiec do Demmin. Zmarł w 1953 roku w Hüls koło Krefeld. Przegranie przez Niemcy II wojny światowej doprowadziło do kolejnych zmian terytorialnych w tej części Europy i przesunięcia granicy polsko-niemieckiej na zachód na Odrę i Nysę Łużycką[3]. W rezultacie obszar prałatury znalazł się w całości na terytorium Polski. Pomimo tego w 1953 i 1964 roku obradował poza jej granicami w Niemczech konsystorz, którego ważność w obu przypadkach była potwierdzana przez Stolicę Apostolską.

Bezpośrednio w maju 1945 roku działalność na terytorium prałatury zaczęła polska administracja państwowa, a wraz z nią administracja kościelna. 1 sierpnia 1945 roku kard. August Hlond, Prymas Polski ustanowił ks. Edmunda Nowickiego administratorem apostolskim dla polskiej części diecezji berlińskiej i prałatury pilskiej ze stolicą w Gorzowie Wielkopolskim. W 1972 roku na mocy bulli Episcoporum Poloniae coetus papieża Pawła VI obszar dawnej prałatury został podzielony między nowo powstałe diecezję gorzowską i koszalińsko-kołobrzeską[4].

Podział administracyjny

edytuj

W skład niezależnej prałatury pilskiej wchodziły 74 parafie zgrupowane w 8 dekanatach:

Prałaci

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Historia w datach, pod red. M. Czaplińskiego i J. Maronia, Warszawa 1999, s. 309.
  2. a b Historia prałatury na stronie parafii tuczyńskiej, (dostęp: 1.02.2011)
  3. Historia w datach, op. cit., s. 355.
  4. Informacja na stronie diecezji zielonogórsko-gorzowskiej, (dostęp: 2.02.2011). [dostęp 2011-02-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-09-02)].

Zobacz też

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj