Wikipedia

Sosnowiec Maczki

stacja kolejowa w Sosnowcu w dzielnicy Maczki
To jest najnowsza wersja przejrzana, która została oznaczona 24 maj 2025. Od tego czasu wykonano 1 zmianę, która oczekuje na przejrzenie.

Sosnowiec Maczki – węzłowa stacja kolejowa w sosnowieckiej dzielnicy Maczki, w województwie śląskim (małopolska część województwa), w Polsce; znajduje się pomiędzy ul. Krakowską a ul. Skwerową, usytuowana jest na kilometrze 13,276 linii kolejowej nr 133 pomiędzy stacją Jaworzno Szczakowa, posterunkiem Dorota i stacją Sosnowiec Kazimierz.

Sosnowiec Maczki
Zabytek: nr rej. :
- 807/67 z 9 grudnia 1967 (woj. katowickie)
- A/1075/22 z 10 listopada 2022 (woj. śląskie)[1]
Ilustracja
Dworzec kolejowy, wrzesień 2011 roku
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Miejscowość

Sosnowiec

Lokalizacja

Maczki

Zarządca

PKP (dworzec)
PKP PLK (stacja)

Data otwarcia

1848

Poprzednie nazwy

Granica, Granica Warszawska, Maczki

Rodzaj

stacja kolejowa

Dane techniczne
Liczba peronów

3

Liczba krawędzi
peronowych

3

Kasy

N

Linie kolejowe
Położenie na mapie Sosnowca
Mapa konturowa Sosnowca, po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Sosnowiec Maczki”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Sosnowiec Maczki”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Sosnowiec Maczki”
Ziemia50°15′44″N 19°16′10″E/50,262222 19,269444
Multimedia w Wikimedia Commons

Stacja wraz z zabytkowym neorenesansowym dworcem kolejowym w przeszłości pełniła funkcję kolejowego przejścia granicznego na granicy zaborów austriackiego i rosyjskiego.

Historia

edytuj

Stacja Sosnowiec Maczki powstała jako stacja graniczna Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej w Cesarstwie Rosyjskim. Monumentalnej stacji oddanej do użytku w 1848 r. towarzyszyła m.in. komora celna i koszary. Po drugiej stronie rzeki Białej Przemszy, której bieg wyznaczał granicę państw, znajdowało się Cesarstwo Austrii, stąd też długo miejsce to nazywano oficjalnie Granicą[2].

Budynek stacji granicznej budowano w latach 1839-1848, według projektu Teofila Schüllera, ucznia znanego architekta Enrico Marconiego[3][4]. Neorenesansowa budowla została wzniesiona na planie wydłużonego prostokąta i jest złożona z trzech części: skrajnych parterowych i środkowej piętrowej[5]. W częściach parterowych południowej i środkowej można było kiedyś podziwiać bogaty wystrój architektoniczny ścian i sufitów, wśród których wyróżniały się profilowane gzymsy, stiuki, pilastry i kolumny żeliwne, które również miały za zadanie podpierać zadaszenia peronów[6]. W pobliżu budynku murowanego z cegły i częściowo podpiwniczonego powstało osiedle dla kolejarzy, pracowników komory celnej, funkcjonariuszy straży granicznej, wojska rosyjskiego i żandarmerii. Wraz z rozwojem osady powstawały tu hotele, poczta, bloki mieszkalne, cerkiew prawosławna, kaplica rzymskokatolicka (1857 r.), kościół (1893 r.), szkoła powszechna (1886 r.)[7].

 
Pocztówka z wizerunkiem dworca

Pierwotnie trasa Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej miała przebiegać inaczej, zwłaszcza jej ostatni odcinek do samej granicy Królestwa Polskiego miał być przesunięty bardziej na zachód, a stacja graniczna miała powstać w pobliżu Trójkąta Trzech Cesarzy. Stacja miała połączyć Warszawę z kopalniami Niwki i stać się impulsem do rozwoju potężnego okręgu przemysłowego nazywanego Zagłębiem Dąbrowskim. Ostatecznie lokalizację stacji uzgodniono z władzami Austrii i Wolnego Miasta Kraków. Rozstrzygnięto, że stacja powstanie w okolicach przysiółka Maćki na całkowitym pustkowiu w pobliżu koryta Białej Przemszy[8]. Budowę trasy kolejowej realizowano etapami. Uroczystość położenia kamienia węgielnego pod dworzec wiedeński w Warszawie odbyła się 14 lipca 1844 r., zaś otwarcie ruchu osobowego do stacji Granica niespełna cztery lata później – 1 kwietnia 1848 r.[7]. Według szacunków w 1849 r. liczba odprawianych na dworcu pasażerów miała wynieść około 75 tysięcy, a w rzeczywistości przekroczyła 380 tysięcy[2]. Pośród zabudowy stacyjnej istniała lokomotywownia, gazownia i stacja elektryczna, wagonownia, magazyny, dwie wieże wodne, z których do naszych czasów zachowała się wieża zbudowana w 1880 r. W 1863 r. dworzec kolejowy w Maczkach, podobnie jak Sosnowiec Główny, został zdobyty przez powstańców polskich, co w latach niewoli narodowej było wydarzeniem wielkiej rangi[9]. Do czasu otwarcia odnogi kolei warszawsko-wiedeńskiej z Ząbkowic do Katowic, przez stację graniczną Sosnowiec Główny, co nastąpiło 24 sierpnia 1859 r., linia przechodząca przez Granicę była najważniejszym połączeniem kolejowym Królestwa Polskiego[2]. We wrześniu 1887 r. do osady stacyjnej dotarła szerokotorowa linia Drogi Żelaznej Iwanogrodzko-Dąbrowskiej, dzięki czemu towary docierające tu z całego Cesarstwa Rosyjskiego, po przeładowaniu na normalny tor, mogły być przewożone dalej koleją warszawsko-wiedeńską. Po I wojnie światowej stacja Granica straciła swoje znaczenie jako ośrodek graniczny, a w 1925 r. zmieniono jej nazwę na Maczki. Wraz ze zniknięciem granicy państwowej komora celna stała się bezużyteczna. W 1919 r. umieszczono w niej Gimnazjum Realne – pierwszą szkołę średnią w Maczkach, a w 1926 r. w jej miejsce powołano do życia Prywatne Męskie Gimnazjum Mechaniczne Towarzystwa Szkoły Rzemieślniczo-Przemysłowej[10]. W latach trzydziestych maczkowski dworzec poddany został gruntownym pracom remontowym. Pod koniec lat 40. XX wieku w budynku dworca ulokowano Kolejowe Zakłady Poligraficzne. Podczas adaptacji pomieszczeń ucierpiał zabytkowy wystrój obiektu, zdemontowano także część pięknie zdobionych wiat peronowych. Po kilku latach działalności w miejscu zakładów poligraficznych urządzono magazyny, hotel robotniczy, a z czasem mieszkania dla kolejarzy. Do budynku dawnej komory celnej powróciło szkolnictwo zawodowe o profilach technicznych, które funkcjonowało do 1980 r.. W 1952 r. w budynku byłych koszar, a następnie w komorze celnej rozpoczął działalność Ośrodek Szkolenia Zawodowego PKP, który szkolił maszynistów, dyżurnych ruchu i konduktorów[10]. W 1967 r. dworzec kolejowy został wpisany do rejestru zabytków[11][9]. Budynek wymaga renowacji z uwagi na fatalny stan techniczny, a jego wnętrza są niewykorzystane i zaniedbane. Pomieszczenia zostały zamurowane[12]. W 2013 r. wyburzono komorę celną[10].

Rewitalizacja

edytuj

W 2014 r. Politechnika Śląska w Gliwicach i Polskie Koleje Państwowe S.A. planowały utworzenie Centrum Naukowo-Dydaktycznego Transportu Kolejowego. Jego siedziba miała być usytuowana w dawnym dworcu Sosnowiec Maczki, który miał być odrestaurowany i przygotowany do pełnienia roli uczelnianej. List intencyjny w tej sprawie podpisali Rektor Politechniki Śląskiej prof. inż. Andrzej Karbownik oraz Prezes Zarządu PKP Jakub Karnowski. Placówka miała zostać otwarta 1 października 2016 r.. Docelowo miało się tam kształcić 250 studentów. Patronat nad projektem utworzenia Centrum Naukowo-Dydaktyczne Transportu Kolejowego objęło Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju[5][13].

We wrześniu 2017 r. prace rewitalizacyjne zostały przerwane, Politechnika Śląska odstąpiła od umowy tłumacząc, że przepisy uniemożliwiają uczelniom tworzenie zamiejscowych ośrodków dydaktycznych a jedynie droższe wydziały zamiejscowe[14].

Ruch kolejowy i infrastruktura

edytuj

Stacja kolejowa Sosnowiec Maczki od 1848 r. służyła do obsługi ruchu pociągów osobowych i towarowych. W 2008 r. podjęto decyzję o zawieszeniu ruchu pasażerskiego.[15]. Znajduje się na krajowych liniach kolejowych:

W 2009 r. na stacji przestały zatrzymywać się pociągi osobowe[10]. W 2016 r. podjęto próbę reaktywowania na niej ruchu osobowego, uruchamiając dwa pociągi „Orlik” (R 34220 i R 43221) relacji Częstochowa – Kraków Płaszów[10][16].

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Spis obiektów nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków z terenu województwa śląskiego (stan na 2 grudnia 2022 r.) (pol.) wkz.katowice.pl [dostęp 2022-12-03]
  2. ↑ a b c Przesławna stacja Granica [online], Kurier Miejski, 5 kwietnia 2022 [dostęp 2024-02-22] (pol.).
  3. ↑ Teofil Schiller [online], www.ipsb.nina.gov.pl [dostęp 2020-03-13] (pol.).
  4. ↑ Małgorzata Omilanowska Stefan Szyller 1857-1933. Warszawski architekt doby historyzmu, Warszawa 1996
  5. ↑ a b Politechnika Śląska utworzy ośrodek naukowy poświęcony kolei [online], 25 lipca 2014 [zarchiwizowane z adresu 2014-07-29].
  6. ↑ Sosnowiec: umowa z wykonawcą rewitalizacji dworca Maczki, „Onet Śląsk”, 25 sierpnia 2016 [dostęp 2018-04-02] (pol.).
  7. ↑ a b Dworzec w Maczkach – ginąca perła [online], Miejski Klub „Maczki” [dostęp 2018-04-02] [zarchiwizowane z adresu 2018-04-03].
  8. ↑ O tym, jak kolej dotarła do Maczek [online], Kurier Miejski, 14 lutego 2022 [dostęp 2024-02-24] (pol.).
  9. ↑ a b Dworzec kolejowy Sosnowiec Maczki – WikiZagłębie [online], wikizaglebie.pl [dostęp 2018-04-02] (pol.).
  10. ↑ a b c d e Tu stacja Sosnowiec Maczki [online], Kurier Miejski, 11 maja 2022 [dostęp 2024-02-22] (pol.).
  11. ↑ Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Katowicach [online], wkz.katowice.pl [dostęp 2024-02-22].
  12. ↑ Co dalej z remontem dworca w Maczkach? [online], Kurier Miejski, 20 marca 2023 [dostęp 2024-02-24] (pol.).
  13. ↑ BAR: Sosnowiec: będą kształcić kolejowych specjalistów. nettg.pl – portal górniczy. (pol.).
  14. ↑ Piotr Purzyński, Politechnika Śląska się wycofała, PKP przerywa przebudowę dworca w Maczkach [online], Wyborcza.pl, 13 września 2017 [dostęp 2018-04-02].
  15. ↑ Sosnowiec Maczki (st) • Województwo śląskie (PL) / Atlas Kolejowy Polski, Czech, Słowacji i Podkarpackiej Rusi [online], www.atlaskolejowy.net [dostęp 2024-02-26].
  16. ↑ Sosnowiec Maczki PKP dworzec, stacja - pociagi.info [online] [dostęp 2018-06-28] (pol.).

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj
Sosnowiec Maczki
Linia 133 Dąbrowa Górnicza Ząbkowice – Kraków Główny (13,276 km)
   
Dąbrowa Górnicza Południowa
odległość: 10,312 km
  
odległość: 1,149 km
Linia 163 Sosnowiec Kazimierz – Sosnowiec Maczki (4,684 km)
   
Sosnowiec Kazimierz
odległość: 5,015 km
  
Linia 665 Sosnowiec Maczki – Euroterminal Sławków (0 km)
 
odległość: 5,493 km
Linia 666 Sosnowiec Maczki SMA – Jaworzno Szczakowa JSC (-0,055 km)
 
odległość: 2,718 km
Linia 667 Sosnowiec Maczki R31 – Długoszyn (podg) (0 km)
 
odległość: 1,864 km
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sosnowiec_Maczki&oldid=76846351”